Της Ελ. Αξιόγλου- δικηγόρος Λάρισας, Υπ. Διδάκτωρ Διεθνών Οικονομικών και Δικαίου- Πολιτευτή Ν.Δ. Ν.Λάρισας
Η 9η Μαΐου έχει καθιερωθεί ως η Ημέρα της Ευρώπης. Εορτάζεται η γέννηση του εγχειρήματος της θεσμικής συγκρότησης της ευρωπαϊκής οικογένειας, που είναι «πολιτειακά μια suis generis και ιστορικά μια πρωτόγνωρη πολυεθνική και υπερεθνική οντότητα».
Σαν σήμερα, το 1950, ο υπουργός Εξωτερικών της Γαλλικής Δημοκρατίας Robert Schuman, στην ομώνυμη διακήρυξή του, σχεδίασε την σημερινή και γνωστή σε όλους μας Ευρωπαϊκή Ένωση: προτείνει, στην περίφημη δήλωσή του της 9ης Μαΐου 1950, να τεθεί η γαλλογερμανική παραγωγή άνθρακα και χάλυβα υπό μια κοινή Ανώτατη Αρχή, στο πλαίσιο μιας οργάνωσης ανοικτής στη συμμετοχή και άλλων ευρωπαϊκών χωρών.Αυτό όχι μόνο θα συνελούσε στην αποφυγή μελλοντικής σύγκρουσης μεταξύ Γερμανίας και Γαλλίας, αλλά και θα εξασφάλιζε μια υγιή βάση για οικονομική επέκταση!
Aυτός ο πρώτος κοινοτικός οργανισμός γεννήθηκε μετά το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, όταν κρίθηκε αναγκαία η οικονομική ανασυγκρότηση της ευρωπαϊκής ηπείρου και η εξασφάλιση διαρκούς ειρήνης: μολονότι υπήρχε μια σαφής ιδεολογική βάση για την «ενωμένη ευρώπη» αμέσως μετά τον Β Παγκόσμιο πόλεμο, τα πρώτα συγκεκριμένα βήματα προς την ενοποίηση/ενσωμάτωση των εθνών παρακινήθηκαν από το φάσμα της σοβιετικής εξάπλωσης.. Η κατάρρευση της Διασκέψεως της Μόσχας πάνω στο μέλλον της καταληφθείσας Γερμανίας, έθεσε τον τύπο για τις μελλοντικές «τεταμένες» σχέσεις ανάμεσα στην Σοβιετική Ενωση από τη μια και τις ΗΠΑ, Μ.Βρεττανία και Γαλλία από την άλλη πλευρά.
Ετσι δημιουργήθηκαν τότε από 6 ιδρυτικά μέλη-συμπεριλαμβανομένων των χωρών της Μπενελούξ-τρείς 3 Κοινότητες : α/η Ευρωπαική Κοινότητα Ανθρακος και Χάλυβος β/η Ευρωπαική Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας και γ/ και πιό σημαντική, η Ευρωπαική Οικονομική Κοινότητα. Αυτές οι Κοινότητες δημιούργησαν υπερεθνικούς θεσμούς με πραγματική εξουσία να παίρνουν αποφάσεις, ικανές να δεσμεύουν τα κράτη-μέλη σε αυτά τα πεδία πολιτικής ,που είχαν συμφωνήσει να ενεργούν από κοινού.
Η Ευρωπαϊκή ένωση, δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται μόνο ως ένα περιφερειακό εγχείρημα, αλλά ως ένα αυθεντικό και καινοτόμο πολιτικό εργαστήριο: «Μια Ευρώπη η οποία από Ήπειρος του αιματοκυλίσματος και των συγκρούσεων, της ιεράς εξέτασης και των θρησκευτικών πολέμων, των παγκοσμίων πολέμων και του αντισημιτισμού, του φασισμού και του ναζισμού, του δουλεμπορίου και της αποικιοκρατίας, αποφάσισε (εν μέσω του τότε Ψυχρού Πολέμου) να μετεξελιχθεί: (α) σε ένα τρίτο γεωπολιτικό πόλο και σε ένα νέο διεθνώς δρώντα παράγοντα (β) σε μια ανθρωποκεντρική «αμφικτυονία» της ειρήνης, του πολιτισμού, της ύφεσης, της αδελφότητας, της συναλληλίας, του ουμανισμού, της ανθρώπινης ανάπτυξης και της ευημερίας, και (γ) σε μια Ήπειρο του Κοινοτικού Κεκτημένου (acquis communautaire) και της Pax Europea που ποτέ μέχρι σήμερα δεν υπήρξε (ούτε υπάρχει εκτός ΕΕ) ανάλογο ιστορικό προηγούμενο στην εξέλιξη της ανθρωπότητας».
Βασικός στόχος αυτής της απόφασης ήταν η ενίσχυση της γαλλογερμανικής αλληλεγγύης, η απομάκρυνση του φόβου του πολέμου και η δημιουργία των προϋποθέσεων για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Η κοινή αγορά που προέβλεπε η συνθήκη τέθηκε σε λειτουργία στις 10 Φεβρουαρίου 1953 όσον αφορά τον άνθρακα, τα σιδηρομεταλλεύματα και τα παλιοσίδερα και την 1η Μαΐου 1953 για τον χάλυβα. Στόχος της συνθήκης ΕΚΑΧ είναι να συμβάλει, χάρη στη δημιουργία κοινής αγοράς άνθρακα και χάλυβα, στην οικονομική ανάπτυξη, στην αύξηση της απασχόλησης και στην ανύψωση του βιοτικού επιπέδου, όπως ορίζεται στο άρθρο 2 της συνθήκης.
Ο απολογισμός της ΕΚΑΧ είναι θετικός. Η Κοινότητα κατόρθωσε να αντιμετωπίσει τις διάφορες κρίσεις, «διασφαλίζοντας μια ισόρροπη ανάπτυξη της παραγωγής και της διανομής των πόρων και συμβάλλοντας στις αναγκαίες βιομηχανικές αναδιαρθρώσεις και μετατροπές. Τα συστήματα κοινωνικής διαχείρισης της ΕΚΑΧ (πρόωρη συνταξιοδότηση, προσωρινές αποζημιώσεις, ενισχύσεις για την κινητικότητα, επιμόρφωση) απεδείχθησαν ιδιαίτερα αποτελεσματικά μέσα αντιμετώπισης των κρίσεων». Στις αρχές της δεκαετίας του ΄90 και σε συνέχεια διεξοδικών συζητήσεων, η λήξη της συνθήκης ΕΚΑΧ θεωρήθηκε ως η πλέον ενδεδειγμένη λύση, σε σχέση με την ανανέωση της συνθήκης ,η οποία και πράγματι έληξε όπως προβλεπόταν στις 23 Ιουλίου 2002.
Ένα πρωτόκολλο σχετικά με τις χρηματοοικονομικές συνέπειες της λήξης της συνθήκης ΕΚΑΧ επισυνάφθηκε στη συνθήκη της Νίκαιας. Το πρωτόκολλο αυτό ρυθμίζει τη μεταβίβαση όλων των στοιχείων ενεργητικού και παθητικού της ΕΚΑΧ στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα.
Πριν από την κατάργησή της, είχε τροποποιηθεί επανειλημμένως με τις ακόλουθες συνθήκες:
. Συνθήκη των Βρυξελλών, γνωστή ως «συνθήκη συγχώνευσης» (1965)
. συνθήκες που επιφέρουν τροποποιήσεις σε ορισμένες δημοσιονομικές διατάξεις (1970 και 1975), συνθήκη για τη Γροιλανδία (1984),
. Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, γνωστή ως «Συνθήκη του Μάαστριχτ» (1992): Μετονομάζει την ΕΟΚ σε Ευρωπαική Κοινότητα : Αυτή η Συνθήκη απορρόφησε τις υπάρχουσες 3 παραπάνω Κοινότητες σε μια νέα Ευρωπαική Ενωση. Επίσης, η συνθήκη αυτή δημιουργεί την οικονομική και νομισματική ένωση, θεσπίζει νέες κοινοτικές πολιτικές (εκπαίδευση, πολιτισμός) και διευρύνει τις αρμοδιότητες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (διαδικασία της συναπόφασης). Ενώ δηλαδή οι 3 Κοινότητες είχαν αρμοδιότητες πάνω σε μια έκταση από οικονομικές και κοινωνικές πολιτικές, η ΕΕ απόκτησε την εντολή να ενεργεί στα πεδία της εξωτερικής πολιτικής και αυτής της ασφάλειας, καθώς και της Δικαιοσύνης .
. Συνθήκη του Άμστερνταμ (1997) .Η συνθήκη του Άμστερνταμ ενισχύει τις αρμοδιότητες της Ένωσης με τη θέσπιση κοινοτικής πολιτικής απασχόλησης
. Συνθήκης της Νίκαιας (2001)
. Συνθήκη της Λισσαβόνας (2007): Η συνθήκη της Λισσαβόνας προβαίνει σε εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις. Θέτει τέλος στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, καταργεί την παλαιά αρχιτεκτονική της ΕΕ και προβαίνει σε νέα κατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ ΕΕ και κρατών μελών, επιτρέπει στα θεσμικά όργανα να νομοθετούν και να εγκρίνουν μέτρα σε νέους τομείς πολιτικών.Ειδικώτερα,
. Συνθήκες προσχώρησης (1972, 1979, 1985 και 1994):
. Συνθήκη προσχώρησης της Ελλάδας (1979)
Ποιο είναι το αύριο της Ευρωπαικής Ενωσης, έχει πετύχει στην θετική αντιμετώπιση των κρίσεων των εθνών, όπως η οικονομική κρίση; Στην ιστορία της ΕΕ που κατά τις μεταβατικές περιόδους από το «παλαιό στο νέο» και από το «σήμερα στο αύριο» εμφανιζόντουσαν «τριβές και κρίσεις, αμφισβητήσεις και διχογνωμίες, δυϊσμοί και πολώσεις. Όλες ξεπεράστηκαν με επιτυχία. Το ίδιο θα συμβεί και στο εγγύς μέλλον. Η ΕΕ θα ξεπεράσει τις αντιθέσεις και θα αμβλύνει τις ασυμμετρίες. Θα αποκτήσει νέα νομική οντότητα διαμέσου μιας Νέας Συνθήκης (μετά τη Συνθήκη της Λισαβόνας του 2009) η οποία θα αποτελέσει ένα ακόμη βήμα προς την πολιτική ένωση. Μια ένωση η οποία δε θα είναι μόνο νομισματική (όπως συμβαίνει με την ΟΝΕ). Θα είναι πραγματικά οικονομική, δημοσιονομική και θεσμική/δικαιϊκή/αξιακή συμπεριλαμβανομένης της αναβάθμισης των Εξωτερικών Σχέσεων, της Διεθνούς Διπλωματίας και της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Άμυνας και Ασφάλειας».
Απλά ακόμη παρατηρείται μια μικρή ελληνική αδυναμία συσσωμάτωσης στο ευρωπαικό οικοδόμημα με την μορφή «ευρωσκεπτικισμού», αλλά σύντομα η Ελλάδα θα προσαρμοσθεί στην τήρηση των κανόνων του παιγνιδιού ,που η ίδια η χώρα μας και με τη δική της βούληση επέλεξε να ακολουθήσει.
Θα απαντήσω με τα λόγια του Πρωθυπουργού μας Αντώνη Σαμαρά, όταν ακόμη ήταν Υπουργός Πολιτισμού σε εκδήλωση του Ινστιτούτου Δημοκρατίας:
«Η Ευρώπη θα υπάρξει και θα προχωρήσει, αν όλοι οι λαοί της ξεπεράσουν τα προβλήματά τους και προχωρήσουν ένα βήμα πιο πέρα στην πολιτική ολοκλήρωση, που είναι εθελοντική σύγκλιση λαών, πολιτισμών και οικονομιών, με ελευθερία και δημοκρατία.. Δημοκρατία χωρίς σχέση εμπιστοσύνης δεν μπορεί να υπάρξει. Και σχέση εμπιστοσύνης χωρίς ιδεολογία με κοινές αξίες και ιδανικά είναι αδιανόητη. Υστερα, η ιδεολογία νομιμοποιεί δύσκολες αποφάσεις στη συνείδηση του κόσμου.. Η ιδεολογία μας είναι η σύνθεση ενός φιλελευθερισμού με κοινωνικό πρόσωπο.Ο κοινωνικός φιλελευθερισμός. Οι πολιτικοί ,άλλωστε, «προσκεκλημένοι» της κοινωνίας είμαστε. Και η κοινωνία γνωρίζει ότι δεν υπάρχουν «θαύματα» προς διανομή. Αλλά ξέρει, επίσης, να ξεχωρίζει λάθη και πολιτικές κακοσμίες από συμπεριφορές θάρρους, συνέπειας και προσφοράς».
Αυτή είναι η απάντηση για το Αύριο της Ελλάδας στην Ευρώπη:Πολιτικές συμπεριφορές θάρρους ,συνέπειας και προσφοράς , όπως οι επιδειχθείσες από της Ν.Δ., και η απάντηση για το Αύριο της Ευρώπης είναι ο στίχος του Ελύτη: «Να προτρέχει του χρόνου, ο χτύπος της καρδιάς μας!».
