Ό,τι θέλει μπορεί να ισχυριστεί κανείς, αλλά ένα δεδομένο δεν μπορεί να το αμφισβητήσει. Η συμφωνία της ελληνικής κυβέρνησης με την Τρόικα επιβεβαιώνει ότι, όντως, το πρωτογενές πλεόνασμα δεν είναι λογιστική επινόηση αλλά πραγματικότητα.
Τι σημαίνει ότι επετεύχθη πρωτογενές πλεόνασμα; Ότι η διαχείριση των δημοσιονομικών από πλευράς της ελληνικής κυβέρνησης ήταν επιτυχής. Ακόμα κι αν, όπως γκρινιάζει η αντιπολίτευση, οι αριθμοί έχουν υποβοηθηθεί με δημιουργική λογιστική (συμπεριλαμβάνονται στο επίτευγμα τα κέρδη από τα ελληνικά ομόλογα των κεντρικών τραπεζών ή τα απλήρωτα χρέη του Δημοσίου), ακόμα κι έτσι επιβεβαιώνεται ότι η διαχείριση έχει βελτιωθεί ουσιαστικά, σε σχέση με ό,τι συνέβαινε στο παρελθόν. Ο στόχος των μνημονίων, όπως είχε προδιαγραφεί το 2011, τρία χρόνια μετά έχει επιτευχθεί.
Κατά συνέπεια, η προσπάθεια της κυβέρνησης να κεφαλαιοποιήσει πολιτικά το επίτευγμά της είναι θεμιτή και ευνόητη. Μια κυβέρνηση που εξελέγη σε έκτακτες συνθήκες, που επιδίωξε να έχει υπουργό Οικονομικών ένα πρόσωπο που να μην έχει κομματικές εξαρτήσεις προκειμένου να πάρει αντιδημοφιλή μέτρα και που, παρά τις παλινωδίες, τις αντιξοότητες, την ασυνεννοησία και, ιδίως, την κούραση της κοινωνίας από τα πολλά βάρη τα οποία χρειάστηκε να επωμιστεί, παρουσιάζει για πρώτη φορά μετά τη χρεοκοπία της χώρας και την άρον-άρον διάσωσή της ένα θετικό αποτέλεσμα. Ένα μετρήσιμο θετικό αποτέλεσμα, παρότι το υποβαθμίζει ο Αλέξης Τσίπρας ή το αμφισβητούν ο Παναγιώτης Λαφαζάνης ή ο Γιάννης Βαρουφάκης…
Δεν έχει, φυσικά, σημασία αν το αμφισβητούν οικονομολόγοι που απέτυχαν να προβλέψουν τις επιπτώσεις της κρίσης ή πολιτικοί που επένδυσαν στην κατάρρευση ελπίζοντας ότι θα εισπράξουν εκλογικά οφέλη από την κοινωνική κατακραυγή. Σημασία έχει να μην το αμφισβητούν οι επιτηρητές της χώρας, ούτως ή άλλως καχύποπτοι με τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίστηκαν για πολλά χρόνια επιδοτήσεις και δάνεια οι Έλληνες. Και ως φαίνεται, οι επιτηρητές, αυτή τη φορά, δεν έχουν αντιρρήσεις: το πρωτογενές πλεόνασμα είναι υπαρκτό και όχι «μαγειρεμένο».
Και τώρα; Μετά την επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος θα αρχίσουμε να τρώμε με χρυσά κουτάλια; Θα ξαναγυρίσουμε στην εποχή της χλιδής, στην εποχή που αποκλήθηκε «της αστακομακαρονάδας»;
Όχι, φυσικά. Στην πραγματικότητα, όλο αυτό που γίνεται τώρα μπορεί να εξαργυρωθεί πολιτικά. Ήδη, στο εξωτερικό έχει αρχίσει η εξαργύρωσή του. Ο επίτροπος Όλι Ρεν παραδέχτηκε ότι η Ελλάδα δεν θα χρειαστεί έκτακτη δανειοδότηση για το 2004. Το καχύποπτο ειδησεογραφικό πρακτορείο Reuters κάνει λόγο για σταθεροποίηση της οικονομίας και πλέκει το εγκώμιο του τραπεζικού συστήματος ως μοχλού ρευστότητας σε μια μακρά διαδικασία ανάκαμψης. Τις επόμενες μέρες θα έλθουν, με βεβαιότητα, και άλλα μηνύματα εμπιστοσύνης στην Ελλάδα και στη δυνατότητα ανάκαμψης της οικονομίας της. Έστω ως μηνύματα με συμβολισμό, μια καταρρακωμένη χώρα τα έχει ανάγκη.
Το μεγάλο κέρδος της κυβέρνησης, και ιδίως της ΝΔ (αφού το ΠΑΣΟΚ, παρότι βρίσκεται δημιουργικά στη διακυβέρνηση, έχει διαρθρωτικότερα προβλήματα), όμως, μεταφράζεται στην ελληνική σκηνή. Αφενός, με τη μοιρασιά μέρους του πρωτογενούς πλεονάσματος, με το οποίο ο Αντώνης Σαμαράς θα επιχειρήσει να «διασκεδάσει» με την παροχή έκτακτου εφάπαξ επιδόματος κοινωνικές ομάδες που, πλειοψηφικά, ανήκουν στους παραδοσιακούς ψηφοφόρους της ΝΔ, όπως π.χ. οι ένστολοι (που δεν είναι, φυσικά, «ανήλικα προς αποπλάνηση», κατά τη μεμψίμοιρη κριτική του Αλέξη Τσίπρα). Αν και η μοιρασιά αυτή υπαγορεύεται και από εκλογικές σκοπιμότητες, ενόψει της διπλής αναμέτρησης στα αυτοδιοικητικά και στο Ευρωκοινοβούλιο, δεν υπαγορεύεται μόνο από εκλογικές σκοπιμότητες. Ο Αντώνης Σαμαράς επενδύει μέρος του πρωτογενούς πλεονάσματος στην πολιτική σταθερότητα, που είναι και ο καθοριστικότερος παράγων για την όσο το δυνατόν συντομότερη έξοδο της Ελλάδας από την κρίση. Χάρη στην πολιτική σταθερότητα (που δεν διαταράχθηκε με την κρίση της ΕΡΤ, παρά τους αδέξιους χειρισμούς της ΝΔ και παρά την αψήφιστη αποχώρηση από την τρικομματική κυβέρνηση της ΔΗΜΑΡ) περίπου δύο χρόνων, έγινε δυνατή η άσκηση πολιτικής με στιβαρότητα, στην κατεύθυνση των προβλέψεων των μνημονίων, που αποδείχθηκαν μονόδρομος στην πορεία προς τη σωτηρία της χώρας και προς την αναστροφή του κλίματος. Όσο αυτή παρατείνεται ή εμπεδώνεται, τόσο το καλύτερο για τη χώρα.
Αν στο πολιτικό πεδίο τα πράγματα είναι σχετικώς ευοίωνα, σε διαρθρωτικό επίπεδο τα πράγματα δεν είναι απολύτως ρόδινα. Ευνόητο, η κατάσταση της χώρας ήταν απογοητευτική, με πελατειακό κράτος, αντιπαραγωγικό Δημόσιο, διαφθορά, φοροδιαφυγή και ευνοημένες συντεχνίες σε βάρος του συνόλου.
Τα προβλήματα αυτά, όπως είναι ευνόητο, δεν διορθώνονται (αν ποτέ διορθωθούν) από τη μια μέρα στην άλλη. Την κρίση συνεχίζουν να πληρώνουν όσοι έχουν υποστεί τις συνέπειές της (με πρώτους τους ανέργους) και όσοι πληρώνουν για να συνεχίσει το κράτος να κινείται.
Κατά τα άλλα, τα έσοδα διατηρούνται ψηλά από τη φοροεπιδρομή επί δικαίων και αδίκων. Οι δαπάνες περιορίζονται με βραδείς ρυθμούς λόγω των μεταρρυθμιστικών υστερήσεων. Τα ασφαλιστικά ταμεία συνεχίζουν να είναι στα πρόθυρα οικονομικής κατάρρευσης, μαζί και οι περισσότεροι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης. Γι' αυτούς τους λόγους, δεν μπορούμε να πανηγυρίζουμε.
Θα μπορέσουμε να το κάνουμε όταν θα έχει ξαναπάρει μπροστά η οικονομία – όταν δεν θα είναι πια οι αποταμιεύσεις των πολιτών που θα καλύπτουν τις φορολογικές ανάγκες, όταν οι εισφορές των ασφαλισμένων θα στηρίζουν το κοινωνικό κράτος, όταν σταματήσει η κατηφόρα της ανεργίας.
Ως τότε, φυσικά, ενός είδους μνημόνιο, ενός είδους επιτήρηση δηλαδή, θα συνεχίσει να υπάρχει, όπως κι αν το βαφτίσει η κυβέρνηση. Η χώρα δεν έχει πάψει να χρειάζεται ρύθμιση του χρέους της ώστε να γίνει βιώσιμο, οικονομική και τεχνική βοήθεια προκειμένου να συνεχίσει να στέκεται στα πόδια της, επιτήρηση για την επιβεβαίωση του μεταρρυθμιστικού προγράμματος.
Διότι, ό,τι και να λέμε, οι προσπάθειες για περαιτέρω βελτίωση, για εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων όχι μόνο δεν έχουν τελειώσει αλλά καλά-καλά δεν έχουν αρχίσει. Κι η όποια διαπραγμάτευση γίνει με τους δανειστές και εταίρους μας, μετά τις ευρωεκλογές, χρειάζεται να στοχεύει στη δημιουργία συνθηκών για την ανάληψη νέων αναπτυξιακών πρωτοβουλιών, για την αναστροφή των καταστροφικών τάσεων της ανεργίας. Η Ελλάδα μπορεί να έχει πρωτογενές πλεόνασμα που της δίνει το ηθικό πλεονέκτημα σε μια τέτοια διαπραγμάτευση, δεν έχει όμως το πάνω χέρι.
