Έψαχνα έναν απλό δρόμο για να φτάσω σε μια λέξη. Είναι δύσκολο να την πεις γιατί είναι, όπως θα προσπαθήσω να εξηγήσω, απαιτητική. Πρέπει να είναι πειστική, γιατί αλλιώς ακυρώνεται. ΄Ετσι, καθοδόν, κατέφυγα σε κάποιους οδοδείκτες βοηθητικούς, προσπαθώντας να αποφύγω τον ναρκισσισμό της αυτοαναφορικότητας και τη χαυνωτική νοσταλγία.
Πάμε, λοιπόν, 64 χρόνια πίσω, στην αρχή του οδοιπορικού και στο Κιλκίς, την πατρίδα μου. Όπου είχα τη μέγιστη τύχη να γίνω μαθητής της ‘Δασκάλας’, της κυρίας Ειρήνης Μιχαλοπούλου. Αυτό στο 3o Δημοτικό Σχολείο, στα όρια της κωμόπολης. Η ‘ κυρία Ειρήνη’ ήταν άνθρωπος με ουσιαστική καλλιέργεια, προικισμένη με έφεση και ταλέντο για τη δουλειά της. Με την ήρεμη βαθιά-βραχνή φωνή της εκδήλωνε την τρυφερότητα και την ανθρωπιά της, σε ώρες δύσκολες, γεμάτες ακόμα από τις εντάσεις του πολέμου και του εμφύλιου. Αυτό, σε συνδυασμό με την ακριβοδίκαιη συμπεριφορά της (κάτι που αργείς να το καταλάβεις...) βοηθούσε στην κοινωνικοποίηση, στη συνύπαρξη των παιδιών του πολέμου. Παιδιά ορφανά, ή με εμπειρίες θανάτου, φτωχά, πεινασμένα, κακοντυμένα, ψυχικά και σωματικά αδυνατισμένα.
Η ‘κυρία Ειρήνη’ είχε τόσο πάθος παιδαγωγού ώστε έκανε την πρώτη τάξη ‘ολοήμερης απασχόλησης’, όπως θα λέγαμε σήμερα. Με ομαδούλες που καλλιεργούσαν λουλούδια και λαχανικά στην αυλή του σχολείου, με απογευματινή δημιουργική δουλειά (χάρτες και ζωγραφιές με ξυλομπογιές, φυτολόγια, εντομολόγια, ομαδικό παιγνίδι κλπ). Κυρίως, όμως, με την οργάνωση χαρούμενων παιδικών θεατρικών παραστάσεων (σκετσάκια) για τις γιορτές. Τις τόσο αναγκαίες για εκείνες τις δύσθυμες ώρες... Στις ώρες του μαθήματος ήξερε, με παιχνίδι, να μας μαθαίνει και γράμματα!
Κάποια μέρα η ‘Δασκάλα’ μας μάζεψε γύρω από μια κούτα κλειστή και άρχισε να κεντρίζει την περιέργειά μας για το περιεχόμενό της. Όταν την άνοιξε άρχισε να βγάζει πολύχρωμα παιδικά ρούχα και να τα μοιράζει σε όλους, χωρίς διάκριση. Ήταν μια από τις δωρεές της UNRA, για τα παιδιά της Ελλάδας, της Ελλάδας παιδιά... Μέσα σε λίγα λεπτά γίναμε όλοι...’κουμπαρούλια’. Κοιταζόμασταν, ξεφωνίζαμε, το χαιρόμασταν. Μου έλαχε ένα κατακόκκινο πλεχτό πουλόβερ, με ένα άσπρο ελαφάκι στο στήθος. Το αγάπησα, όπως αγαπά κάθε παιδί ένα δώρο, κι ας μη μου έλειπε το ντύσιμο. Από τότε, όμως, έμεινε ένα ερώτημα, αναπάντητο μέχρι σήμερα: «Ποιο χέρι φρόντισε για αυτήν την απλοχεριά; Ποιος νοιάστηκε για αυτήν τη χαρά;»... Αυτό είναι το πρώτο οδικό σήμα του οδοιπορικού.
Το δεύτερο είναι μια αναγκαία σύντομη επεξήγηση. Στο σχολειό είχαμε καθημερινό συσσίτιο, σαν τα σημερινά, δυστυχώς... Από τις σάκες μας (όσοι είχαμε...) κρεμούσαμε ένα μεταλλικό κυπελάκι. Και η πληθωρική κυρά-Σουλτάνα, η χαμογελαστή Πόντια, μας έβαζε αχνιστό γάλα (από σκόνη...), μας έδινε ένα κομμάτι κουραμάνα και μια φέτα κίτρινο τυρί από μεγάλες κονσέρβες. Σε όλους, νηστικούς και χορτάτους... Ένας λαίμαργος μπορεί να κρατήσει τη μυρουδιά του μέχρι σήμερα... Όπως ένας σημερινός πιτσιρικάς δεν θα ξεχάσει το πρώτο χάμπουργκερ από τα Goody’s...Η ‘παροχή’ αυτή, κι αυτή από άγνωστο χέρι, για ορισμένους ήταν θέμα επιβίωσης (όπως και σήμερα...). Ρώτησα τη μάνα μου, μια μέρα, γιατί μυρίζει άσχημα το στόμα του φίλου μου του Θύμιου, του διπλανού μου στο θρανίο. «Είναι νηστικός!» μου απάντησε κοφτά.
Το τρίτο οδικό σήμα είναι μια...συνάντηση. Και, να πώς έγινε. Γύριζα, λοιπόν, ξένοιαστος, καθώς σουρούπωνε, στο σπίτι μου, μετά από μια πρόβα στο σχολείο. Φορώντας, φυσικά, καμαρωτά το κόκκινο πουλόβερ με το ελαφάκι. Στον χωματόδρομο που πήρα δεν υπήρχαν αυτοκίνητα, μόνο ένα σύννεφο σκόνης. Εκείνη την εποχή κυκλοφορούσαν στην πόλη μόνο δυο ταξί, μια καφέ Chevrolet και ένα γκρίζο Studebaker και πολλά, μα πάρα πολλά, βαριά στρατιωτικά αυτοκίνητα. Αυτά σήκωναν τα σύννεφα σκόνης. Αυτά και τα κοπάδια με τις αγελάδες. Τα οδηγούσε ο γελαδάρης-βοσκός στην είσοδο της πόλης και μετά αυτά έβρισκαν μόνα τον δρόμο τους για το σπίτι τους. Τα καλοκαίρια, μάλιστα, κάποιες μαυροφορεμένες κυράδες πήγαιναν πίσω από τα ζώα και μάζευαν (με τα χέρια!) τις σβουνιές των ζώων σε τενεκέδες. Τις ανακάτευαν με άχυρο και τις πέταγαν στους τοίχους των πλινθόκτιστων σπιτιών τους. Εκτός από τη φυσική θερμομόνωση, εξασφάλιζαν, με τα ‘κουσκούρια’, όπως τα έλεγαν, με πλήρη οικολογική διαδικασία και φτηνό καύσιμο για τον χειμώνα. Παρέα με τα ζώα ενός κοπαδιού, εξοικειωμένος μ’ αυτά, μέσα σε σύννεφο σκόνης, γύριζα στο σπίτι.
Κάποια στιγμή μου φάνηκε ότι ένας ταύρος με ακολουθούσε, ότι με πήρε στο κατόπι. Τάχυνα το βήμα. Το ίδιο κι ο ταύρος. Είχα βλέπετε τη μεγάλη εύνοια της τύχης να δω σε ένα από τα πρώτα View-Master ισπανικές ταυρομαχίες, με το κόκκινο πανί του ταυρομάχου κλπ. Και είναι να μη σου μπει η ιδέα... Τρέχοντας (φευγάτε ποδαράκια μου, να μη σας φτάσει ο κώλος...) χώθηκα στον περίβολο της διπλανής εκκλησίας των «Τεσσαράκοντα Μαρτύρων» και έκλεισα την μεταλλική αυλόπορτα. Το ζώο σταμάτησε έξω από την πόρτα, κατέβασε το κεφάλι, έκανε ένα μούγκρισμα και μετά από λίγο συνέχισε τον δρόμο του. Με άφησε μόνο με τον φόβο που πήρα.
Από εκείνη τη μέρα δεν ξαναφόρεσα το κόκκινο πουλόβερ με το άσπρο ελαφάκι. Και μέχρι σήμερα δεν πλησιάζω ούτε γελάδα, το πιο ήρεμο ζωντανό.
Μάλιστα, για να πάρω την... εκδίκησή μου, όταν αξιώνομαι να ψήσω μοσχαρίσια μπριζόλα, την αφήνω να κρατά λίγο από το αίμα της... Μέχρι σήμερα απόμεινε και το ερώτημα του πρώτου οδικού σήματος. Σήμερα, μπορώ να το απαντήσω. Είναι μια λέξη μόνο: «Ευχαριστώ». Τους αγνώστους που μου έδωσαν χαρά και έσωσαν παιδιά. Τους αγνώστους που δεν ήξερε η δεξιά τους, τι κάνει η αριστερά τους... Η ίδια λέξη απευθύνεται στους πολλούς, μα πάρα πολλούς, που βοηθούν με ανιδιοτέλεια δυσπραγούντες συνανθρώπους μας. Δίνοντας κουράγιο και ελπίδα και στους υπόλοιπους.
ΥΓ: Για τη θαυμαστή αλληλεγγύη που εκδηλώνεται μια άλλη Κυριακή.
xatzis@hotmail.com
