Από τον Χρήστο Γενιτσεφτσή
Στη διαμάχη για το δικαίωμα στη μάθηση –αν θα είναι ιδιωτική ή κρατική υπόθεση- υπάρχει ένας παράγοντας που δεν προσμετράτε από τους παρατασσόμενους στα δύο αντίπαλα στρατόπεδα. Το γεγονός ότι το ένα τρίτο, σχεδόν, της ζωής μας το περνάμε στα θρανία –και είναι τα πρώτα χρόνια της ζωής μας, τα κρίσιμα χρόνια, αυτά στα οποία ο εγκέφαλός μας είναι σαν σφουγγάρι και απορροφά εικόνες, λόγια, εμπειρίες με την πιο καθαρή ματιά που μπορούμε να έχουμε. Για περίπου 25 χρόνια, πάνω από δύο δεκαετίες, ως παιδιά, ως έφηβοι και ως νέοι, ζούμε για να μαθαίνουμε. Δύο χρόνια πριν την έναρξη της σχολικής αγωγής έως και διδακτορικό είναι ο δρόμος που ακολουθούμε προς την ενηλικίωση και το μέλλον. Μαθαίνοντας.
Συνεπώς, ένας διάλογος-αντίλογος που αφορά μόνον στο τελευταίο κομμάτι του εκπαιδευτικού μας δρόμου, δηλαδή το πανεπιστήμιο, όσο γόνιμος και εάν είναι, δεν είναι ολοκληρωμένος. Οι ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις στην παιδεία δεν αρχίζουν από τα Πανεπιστήμια. Αρχίζουν από τα Δημοτικά και από τα Νηπιαγωγεία.
Είναι πολύ παράξενο, λοιπόν, που ως κοινωνία διεξάγουμε τον διάλογο για την παιδεία τμηματικά, αποσπασματικά .Ωστόσο, οι ανάγκες της κοινωνίας, στο επίπεδο της εκπαίδευσης και της σύνδεσης με την παραγωγική-επιχειρηματική διαδικασία μένουν ακάλυπτες. Διαρκώς.
Έτσι λοιπόν έχουμε ιδιωτικούς βρεφονηπιακούς σταθμούς διότι οι κρατικοί-δημόσιοι δεν επαρκούν για να καλύψουν τις ανάγκες –αριθμητικές- της κοινωνίας, την ίδια στιγμή που από τα πανεπιστήμιά μας και τις σχολές μας βγαίνουν φουρνιές βρεφονηπιοκόμων, που δεν πρόκειται να βρουν δουλειά ούτε σε κρατικό-δημοτικό σταθμό (λίγες οι θέσεις), αλλά ούτε και σε ιδιωτικό (λίγες οι πρωτοβουλίες). Στο δημοτικό και το γυμνάσιο, η διαμάχη ιδιωτικού-δημοσίου αμβλύνεται, παρά το γεγονός ότι ολόκληρες τάξεις μαθητών κάνουν μαθήματα σε ακατάλληλες αίθουσες, έχουν στη διάθεσή τους πολύ λίγα μέσα (υπολογιστές, εργαστήρια) –με τις απαιτήσεις μάθησης και διδαχής να είναι πολύ λιγότερες, ενώ σαφώς θα έπρεπε να είναι περισσότερες. Άλλη μια παραξενιά.
Οπότε φτάνουμε στις τάξεις του λυκείου, όπου η μάχη-διαμάχη εκκρεμεί εν αδράνεια, με τον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα να διάγουν βίους παράλληλους (σχολείο – φροντιστήριο), σε έναν σφιχτό, εξαναγκαστικό εναγκαλισμό, σε έναν χορό που υπακούει σε δύο βήματα – την ύλη και τις πανελλαδικές. Με σκοπό να γίνουμε μαθηματικοί, φυσικοί, φιλόλογοι, φοιτώντας στα αντίστοιχα πανεπιστημιακά τμήματα και τελική προοπτική να διοριστούμε –όποτε γίνονται διαγωνισμοί ΑΣΕΠ- σε ένα δημόσιο σχολείο, ή αλλιώς να παραδίδουμε ιδιαίτερα μαθήματα και να εργαστούμε σε ένα φροντιστήριο ή ένα ιδιωτικό σχολείο. Μπορούμε να γίνουμε και πανεπιστημιακοί –αλλά αυτές οι θέσεις είναι τόσο, μα τόσο λίγες.
Κι έτσι όπως έρχονται τα πράγματα με το ασφαλιστικό, αν υποθέσουμε ότι κάποιος ξεκινά την πανεπιστημιακή του καριέρα περίπου στα 30 και θα χρειάζεται 40-45 χρόνια εργασιακού βίου στην ίδια καρέκλα, από το 2020 κι έπειτα τα λαμπρά, καθαρά μυαλά των εικοσάχρονων παιδιών μας θα τα διαχειρίζονται εξηντάρηδες κι εβδομηντάρηδες.
Αλλά από τη στιγμή που, όταν διάγουμε το κατώφλι των 65 ετών μας, καλούμαστε από την πολιτεία να δίνουμε, σε τακτικά χρονικά διαστήματα, διαπιστευτήρια για την ικανότητά μας να οδηγούμε τα οχήματά μας (αν βλέπουμε καλά, αν τα αντανακλαστικά μας είναι αυτά που πρέπει), δεν μπορώ να φανταστώ τι διαπιστευτήρια θα καλούμαστε να παρέχουμε για την ικανότητά μας να «οδηγούμε» τα μυαλά των νέων ανθρώπων –είτε είναι στο νηπιαγωγείο, είτε στο πανεπιστήμιο.
Είναι απαραίτητη η ιδιωτική πρωτοβουλία, υπό την ικανή και αναγκαία συνθήκη της αξιολόγησης και της ικανότητας. Η δευτεροβάθμια εκπαίδευση έχει ανάγκη από περισσότερες ιδιωτικές πρωτοβουλίες. Η τριτοβάθμια εκπαίδευση μπορεί και θα πρέπει να παρέχεται και από μη κρατικά, μη κερδοσκοπικά πανεπιστήμια. Όταν έχουμε 50.000 Έλληνες φοιτητές στο εξωτερικό, είναι αδιανόητο να απαγορεύονται με συνταγματική διάταξη τα μη κρατικά πανεπιστήμια. Η επαγγελματική εκπαίδευση έχει ανάγκη από ιδιωτικές πρωτοβουλίες και στήριξη –πρέπει η αγορά εργασίας να έχει λόγο στο τί είδους εργαζόμενους χρειάζεται ανά πάσα στιγμή η ελληνική επιχειρηματική κοινότητα. Υπάρχουν ακόμη μεγαλύτερες προοπτικές και δυνατότητες στην παροχή υπηρεσιών εκπαίδευσης, επανεκπαίδευσης, κατάρτισης και επανακατάρτισης ενηλίκων, είτε σε κρατικό είτε σε ιδιωτικό επίπεδο, είτε σε συνέργεια και των δύο τομέων. Αρκεί, επιτέλους, να αντιληφθούμε ότι το ένα δεν είναι απαγορευτικό του άλλου.
Είναι άδικο να καταδικάζουμε το μέλλον μας εξαιτίας υποκρισιών ή φόβου –όσο δικαιολογημένη και να είναι αυτή η αντίληψη εξαιτίας της παρελθοντικής εμπειρίας. Η συζήτηση δεν αφορά το παρελθόν. Αφορά το μέλλον.
Φοβούμαστε ότι οι καλύτεροι μαθητές και καθηγητές θα προτιμήσουν το ιδιωτικό από το δημόσιο πανεπιστήμιο; Τα στοιχεία για την φυγή στο εξωτερικό για σπουδές και εργασία καταδεικνύουν ότι η πραγματικότητα έχει ήδη ξεπεράσει αυτόν τον φόβο –τα καλύτερα μυαλά μας ξενιτεύονται, ούτως ή άλλως. Φοβούμαστε ότι τα πτυχία θα δίνονται επί πληρωμή στους έχοντες οικονομική άνεση και συνεπώς δεν θα υπάρχει αντίκρισμα ή πρόσβαση στην ανώτερη γνώση; Μήπως προτιμούμε να αυξηθούν τα περιστατικά με τις «ταρίφες» για βαθμολογίες, μέσα στα κρατικά ιδρύματα;
Σαφώς και δεν θα λυθούν όλα αυτά τα προβλήματα με την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων. Είναι όμως μια πολύ καλή αρχή και ευκαιρία να μπουν οι βάσεις για μια συνεργατική πορεία του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, όπου ο ένας τομέας δεν απαξιώνει ή εκμεταλλεύεται τον άλλον, αλλά και οι δύο καλύπτουν τις ανάγκες ο ένας του άλλου και ενισχύουν τα δυνατά τους σημεία.
Η υπόθεση της παιδείας και της εκπαίδευσης είναι ευθύνη του καθενός ξεχωριστά και όλων μαζί. Και αυτή την ευθύνη οφείλουμε να την αναλάβουμε ο καθένας ξεχωριστά, αλλά και όλοι μαζί -βάζοντας στην άκρη τους παράλογους, αστήρικτους φόβους, παραμερίζοντας την υποκρισία και την ιδιοτέλεια της μετριότητάς μας –και της ζωής μας που περνάμε στα θρανία. Το μέλλον, δηλαδή τα παιδιά μας, πρέπει να είναι καλύτερα από εμάς, όχι ίδια με μας.
Ο Χρήστος Γενιτσεφτσής είναι Σύμβουλος Ανάπτυξης και Καινοτομίας
Πρόεδρος ΕΣΥΝΕ Θεσσαλίας (Σύνδεσμος Νέων Επιχειρηματιών Θεσσαλίας)
Αν.Γραμματέας ΟΕΣΥΝΕ (Ομοσπονδία Νέων Επιχειρηματιών)
