ΓΛΩΣΣΑ είναι το μέσο έκφρασης, είναι το μέσο επικοινωνίας και εξωτερίκευσης του εσωτερικού κόσμου μας, τυγχάνει δε ο πιο σημαντικός κώδικας επικοινωνίας. Με τη γλώσσα πάλι οι άνθρωποι διατυπώνουν τις σκέψεις τους, εκφράζουν τα συναισθήματά τους και συνθέτουν γλωσσικές ανάγκες και σκοπούς.
Γιατί: «Γλώσσα δεν είναι ένα απλό αράδιασμα ακατανόητων λέξεων και σκέψεων, αλλά η γλώσσα υπόκειται σε αρχές και σε γραμματικούς και συντακτικούς κανόνες» (Μπαμπινιώτης).
«Γλώσσα - ελληνική - είναι το Έθνος μας το ίδιο, που η κατάπτωσή του ξεκίνησε με την κατάπτωση της γλώσσας μας. Γι’ αυτό εγίναμε η παλιοψάθα των Εθνών» (Γιάννης Μακρυγιάννης - απομνημονεύματα).
ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ πάλι είναι αυτές που σχηματίζουν τη γλωσσική έκφραση. Είναι αυτές που αλλάζουν τα διάφορα νοήματα και έχουν τις δικές τους ανάγκες, ενώ δημιουργούν -με την καλή χρήση- το δικό τους πλούτο, τον δικό τους λεξιλογικό θησαυρό και έχουν τον δικό τους κόσμο.
Κάθε λέξη πάλι έχει τη δική της ιστορία. Ενώ θα έλεγε κανείς πως οι λέξεις είναι σαν τα ποιήματα που είναι περιεκτικά και πολυσήμαντα για τις αλήθειες τους. Έτσι, μελετώντας τις λέξεις και το βαθύτερο νόημά τους, νομίζεις πως βυθίζεσαι σε έναν κόσμο άγνωστο και φανταστικό, όπως έγραψε και ο Ν. Καζαντζάκης (Αναφορά στον Γκρέκο).
«Η κάθε λέξη μοιάζει με ένα σκληρό τσόφλι, το οποίο κλείνει μέσα του δύναμη εκρηκτική. Για να δεις τι θέλει να μας πει, θα πρέπει να τη μετατρέψεις σε σκόνη, για το τι κρύβει μέσα της και να σου φανερώσει τι εννοεί!».
Ενώ πάλι, ο εθνικός μας ποιητής ο Διονύσιος Σολωμός έγραψε για τη γλώσσα, τον ανεπανάληπτο εκείνο και κορυφαίο στίχο, στο ποίημά του «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι»: (Δεν έχω τίποτα άλλο στον νου μου, παρά ελευθερία και γλώσσα»).
ΓΛΩΣΣΑ και παιδί: Τα παιδιά - μαθητές - από την κράση τους, θέλουν να «παίζουν» με τη γλώσσα και τις λέξεις και αυτό είναι συναρπαστικό, γιατί εθίζονται σ’ αυτές. Μεγαλώνοντας όμως, αρχίζει η περιπέτεια της γραπτής έκφρασης, πράγμα πολύ δύσκολο για τα παιδιά και τότε: «Τα παιδιά - μαθητές - συνήθως μπαίνουν από το παράθυρο, αντί να μπαίνουν από την πόρτα!» (Ροντάρι). Γιατί: «Τα αποτελέσματα εκμάθησης της γλώσσα, αργούνε να φανούν, χρειάζεται να κάνουμε υπομονή» (Μαν. Τριανταφυλλίδης).
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ έκφρασης: Πάρα πολλές είναι οι αιτίες του φαινομένου της γλωσσικής έκφρασης και τις δυσκολίες της, όπου οι νέοι (μεγάλο μέρος) - δυσκολεύονται, ενώ αδυνατούν να εκφράσουν τις σκέψεις τους, με σωστά γλωσσικά, φραστικά και λεκτικά σχήματα, καθώς στερούνται πλούσιου λεξιλογίου. Ακόμα δε και όταν έχουν αξιόλογες σκέψεις και εμπειρίες, συνήθως δυσκολεύονται να τις εκφράσουν ή και τις εκφράζουν λανθασμένα.
Αυτή δε η γλωσσική τους αδυναμία και δυσχέρεια γίνεται πιο πολύ αντιληπτή στον γραπτό τους λόγο. Έτσι, παρατηρούμενες ασυνταξίες, επαναλήψεις, μιμητικές εκφράσεις, ασύνδετες φράσεις και μισές λέξεις ή και γλωσσικά «κατεβατά» και όλα όσα συνθέτουν τις νοηματικές ασάφειες και άλλα γλωσσικά «μαργαριτάρια», είναι πολλά από τα παραπάνω που συνήθως «κοσμούν» τα γραπτά κείμενα (έστω μερικών μαθητών).
Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ των δυσκολιών τόσο στην προφορική έκφραση όσο και στη γραπτή είναι ανεπαρκής. Συνήθως αυτές οι δυσχέρειες οφείλονται στον τρόπο ζωής των παιδιών και στο περιβάλλον τους, το οικογενειακό και το κοινωνικό, το μορφωτικό επίπεδο των γονέων, ακόμη και το οικονομικό πρόβλημα. Γιατί η σωστή γλωσσική έκφραση των παιδιών ξεκινάει σε μικρή ηλικία, από το οικογενειακό περιβάλλον και κοινωνικό περιβάλλον, τις παρέες, τις ομάδες και τα παιχνίδια, οπωσδήποτε δε στο σχολείο και στην τάξη. Τα παιδιά από τη νηπιακή ακόμα ηλικία που είναι (το νηπιαγωγείο), χώρος άσκησης εθισμού και έκφρασης μέσω του παιχνιδιού, μπορούν και περιγράφουν ιστοριούλες και παραμύθια που άκουσαν στο σχολείο και διηγούνται στους γονείς και τ’ αδέρφια τους. Εξάλλου, η ποίηση από τη μεριά της, προάγει σε πολύ μεγάλο βαθμό τη γλωσσική άσκηση και κάνει τον λόγο πιο εκφραστικό, αβίαστο, προσιτό και αφτιασίδωτο. Πάλι και η αρχαία γλώσσα, με όλα τα πολλά στοιχεία της, βρίθει από πλούτο λέξεων και θησαυρό γνώσεων.
Ο ΔΙΑΛΟΓΟΣ θα έλεγε κανείς πως είναι ο αποτελεσματικότερος τρόπος σωστής έκφρασης και επικοινωνίας μεταξύ των μαθητών και ενηλίκων, για τη γλωσσική προαγωγή τους και σωστή γλωσσική διαπαιδαγώγηση.
Οπωσδήποτε, όμως, χρειάζεται διάλογος και όχι μονόλογος και να μη γίνεται «διάλογος» για τον διάλογο, έτσι ώστε τα παιδιά να γίνουν από απλοί ομιλητές σε καλούς συνομιλητές. Να είναι ευγενικοί, εποικοδομητικοί και να μη διακόπτουν τον συνομιλητή τους, να μη φωνασκούν.
Έτσι, και σωστά ασκούμενοι στον διάλογο, να κριτικάρουν αυτά που ακούνε, να συγκρατούνε τα κύρια σημεία της συζήτησης προς δική τους ωφέλεια και γενικά να ακριβολογούνε, να προβληματίζονται να βγάζουν συμπεράσματα, αποφεύγοντας έτσι την άκαρπη και κενή «ξύλινη γλώσσα».
ΟΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ, από την άλλη πλευρά -λένε οι ειδικοί- έγκειται στη δική τους μαεστρία, στο μεράκι και φιλότιμο του κάθε δασκάλου με τον τρόπο του, να βοηθήσει τους νέους ώστε να γίνουν ενεργοί συζητητές και καλοί ακροατές. Να γίνουν ικανοί οι μαθητές τους, να βάζουν σε εγρήγορση την προφορική τους έκφραση και σωστή επικοινωνία. Απομακρύνοντας την ανυπαρξία διαλόγου και επικοινωνίας μεταξύ τους, μακριά από το ατέλειωτο «σερφάρισμα» στο ιντερνέτ, στο διαδίκτυο και χρονοφθόρα ηλεκτρονικά μέσα και στη συνεχή χρήση του κινητού τηλεφώνου.
Ασφαλώς και δε θα στοχεύουν -λένε οι γλωσσολόγοι- να φτιάξουν οι δάσκαλοι τους μαθητές τους «ρήτορες». Αλλά σε νέους που να μιλάνε και να εκφράζονται σωστά, και να μιλάνε όπως πρέπει και σύμφωνα με την «καθαρόαιμη» και μητρική γλώσσα, όχι βέβαια την ξενόφερτη και «ελληνοποιημένη» γλώσσα, μέσα στο πλαίσιο της δήθεν «παγκοσμιοποίησης» και της κοινωνίας των Εθνών. Όπως δε είπε (για τους Έλληνες) και τη χρήση της γλώσσας τους: «Σεις -οι Έλληνες- μιλάτε τη γλώσσα που δεν τη γράφετε, ενώ γράφετε τη γλώσσα που δεν τη μιλάτε!» (Ευγένιος Ιονέσκο).
Να σημειώσουμε εδώ, πως αυτές οι διαχρονικές απόψεις και σκέψεις, όπως περιγράφονται πιο πάνω και που είναι ειπωμένες από κορυφαίους Έλληνες, κυρίως γλωσσολόγους και επιστήμονες, σχετικά με τη σωστή χρήση της γραπτής -κυρίως- έκφρασης των νέων. Διότι είναι πολύ σημαντικό να ληφθούν υπόψη τα συμπεράσματά τους για τη γλώσσα και αναλόγως να εφαρμοστούν στην όλη διαδικασία εκμάθησης της νεοελληνικής γλώσσας κατά τη διδασκαλία της στα σχολεία.
Είναι δε πολύ μεγάλη - η τιμή, που ως Έλληνες έχουμε την πιο πλούσια γλώσσα, με προεκτάσεις «ριζικές» προς ξένες γλώσσες. Αρκεί, όμως, να μην την «κατακρεουργούμε» κατά την ομιλία της και στο γράψιμό της, αλλά να τη σεβόμαστε!
Όλα τα παραπάνω -και άλλα- μέτρα που πρέπει να εφαρμοστούν για τη σωστή χρήση της γλωσσικής έκφρασης, γνωστής ως έκθεσης στην εκπαίδευση, που τόσο πολύ υστερούν οι μαθητές (σημαντικό μέρος), έναντι των άλλων συμμαθητών τους, με αποτέλεσμα τη χαμηλή βαθμολογία για την εισαγωγή τους στις σχολές προτίμησής τους, στα Πανεπιστήμια κατά τις Πανελλήνιες εξετάσεις.
Τέλος, θα μου επιτρέψουν οι αγαπητοί αναγνώστες για την υπομονή τους, όπου ξύνοντας παλιές «πληγές» στο γλωσσικό κατά τον προηγούμενο αιώνα, μεταξύ των γλωσσολόγων εκπαιδευτικών και άλλων, σχετικά με τη χρήση της καθομιλούμενης ελληνικής γλώσσας. Σε τέτοιο σημείο, μάλιστα, αντιπαλότητας, ώστε να υπάρξουν ακόμη και επαναστάσεις και αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών - των καθαρευουσιάνων και δημοτικιστών, με συνέπειες οδυνηρές και φραγμούς στην εξέλιξή της ελληνικής γλώσσας.
Ευτυχώς υπήρξε αίσιο τέλος στην όλη διαμάχη, με την καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας κατά την αναθεώρηση του Συντάγματος το 1975, την κατάργηση του πολυτονικού συστήματος γραφής και καθιέρωση του μονοτικού συστήματος.
Εν κατακλείδι, πόσο επίκαιρη και ενδεικτική της σωστής, έκφρασης και γραφής, κρίνεται η αναφορά του δημοτικιστή ποιητή του ΡΗΓΑ ΓΚΟΛΦΗ, ο οποίος αναφερόμενος στη σπουδαιότητα της δημοτικής γλώσσας της νεοελληνικής, με τους παρακάτω στίχους, γράφει μεταξύ άλλων:
«Πολύ την τραβάτε (οι γραμματισμένοι),
τη νέα γλώσσα την ελληνική;
Τη σέρνετε πίσω την καημένη,
ενώ αυτή ΕΜΠΡΟΣ πατεί!».
Πηγές έρευνας:
1. ΘΑΒΩΡΗ Α.: «Η ιστορία της Ελληνικής γλώσσας».
2. ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗ Γ.: «Θεωρητική Γλωσσολογία».
3. ΠΟΡΠΟΔΑ Κ.: «Εισαγωγή στην ψυχολογία της γλώσσας».
4. ΤΟΜΠΑΪΔΗ Δ.: «Η διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας».
