α) Η αναζήτηση του Ιησού από τον Ζακχαίο
Όταν ο Ιησούς έφθασε στην Ιεριχώ η θεραπεία του τυφλού είχε διαδοθεί ήδη παντού και ο λαός έτρεχε από κάθε μέρος να ιδεί όχι μονάχα τον Κύριο, αλλά ασφαλώς και τον πρώην τυφλό Βαρτίμαιο, που τον ακολουθούσε.
Κατά τον τρόπο αυτό πληροφορήθηκε και ο αρχιτελώνης Ζακχαίος για τον ερχομό του, ενώ άναψε παρευθύς μέσα του και ένας ιερότατος πόθος να ιδεί και αυτός με τα μάτια του και να ακούσει τα λόγια Του. «Εζήτει ιδείν τον Ιησούν τις εστίν» λέγει η Αγία Γραφή, γιατί, κατά τον Άγιο Κύριλλο Αλεξανδρείας, είχαν βλαστήσει μέσα του «σπέρματα σωτηρίας». Εξαιτίας δε του σφοδρότατου εκείνου πάθους του, άφησε παρευθύς τα καλαμάρια και τα χαρτιά του τελωνίου και έτρεξε και αυτός να συναντήσει τον Χριστό. Τον Χριστό αναζητούσαν μελετώντας την Αγία Γραφή, όλοι οι Άγιοι και ιδιαίτερα ο ιερός Αυγουστίνος, που για τούτο έγραψε: «Κύριε, εζήτησα το πρόσωπον Σου και ζήσεται η ψυχή μου. Δε γνωρίζω όμως τι πρέπει να κάνω πρώτα, να Σε γνωρίσω, δηλ. για να Σε αγαπήσω, ή να Σε αγαπήσω, για να σε γνωρίσω».
«Πάσα η γη, έλεγε και ο θεολόγος Γρηγόριος, Αυτόν ζητεί και ο ουρανός Αυτόν ευλογεί». Αυτόν πρέπει να γνωρίζουμε καλύτερα και μεις γιατί «εν Αυτώ ζωή ην και γιατί «πάσι τοις υπακούουσι» ουτώ εγένετο αίτιος σωτήριας αιωνίου».
Η γνωριμία δε αυτή γίνεται κυρίως με τη μελέτη των θείων Γραφών, εφόσον, κατά τη διαβεβαίωση του Κυρίου, «εκείναι είσιν αι μαρτυρούσαις περί αυτού» (Λουκ. 5,39). «Η διηνεκής μελέτη εν ταις Γραφαίς, έλεγε για τούτο και ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος, θαύματος ακαταλήπτου πληροί την ψυχήν, ενώ «φως εστι της ψυχής». Αυτό δε γίνεται γιατί και κατά τον σύγχρονο ποιητή Ν. Τυπάλδο,
«Δεν είναι λόγια κρύα και σκοτεινά,
που τα ‘γραψαν σοφοί του κυν αιώνος...
Εδώ είν’ του Χριστού μας η καρδιά,
που γίνηκε βιβλίο».
β) Τα εμπόδια στον δρόμο του Ζακχαίου και η υπέρβαση
Όταν όμως ο Ζακχαίος έφθασε στον δρόμο που θα περνούσε ο Χριστός, ο λαός, που είχε προτρέξει, του έφραζε τη θέα, γιατί αυτός ήταν στο μπόι του κοντός. Ο πόθος του όμως να ιδεί το Χριστό ήταν πιο μεγάλος. Για τούτο, όταν αντίκρισε κάποια συκομορέα, ανέβηκε παρευθύς στα κλαδιά της, από τα οποία έβλεπε πια το Χριστό, καθώς πλησίαζε.
Από το ανέβασμα του Ζακχαίου στη συκομορέα φαίνεται καθαρά η υπέρβαση των εμποδίων που παρουσιάστηκαν στην προσπάθειά του.
Αυτή δε την υπέρβαση τη διδάσκουν στους πιστούς όλοι οι Άγιοι και μάλιστα ο προφητάνακτας Δαβίδ, που έλεγε ότι «εν τω Θεώ μου υπερβήσομαι τείχος». Με τη δύναμη του Θεού δηλαδή, θα ξεπεράσω τις δυσκολίες. Αυτό δε ακριβώς έκανε και ο Μ. Αντώνιος, που, όταν οι δαίμονες προσπαθούσαν να τον απομακρύνουν από το Θεό, εμβάλλοντας σ’ αυτόν λογισμούς, εκείνος «ταις ευχαίς ανέτρεπεν αυτούς».
Σ’ αυτήν την υπέρβαση πρέπει να οδηγείται και κάθε Χριστιανός όχι μονάχα με τις προσευχές του, αλλά και με τα αγιαστικά μυστήρια της Εκκλησίας και τον αγώνα της ανάβασης στην κλίμακα των θεοποιών αρετών.
- «Αναβαίνετε, αναβαίνετε αναβάσεις προθύμως», λέγει για τούτο ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος «του φάσκοντος ακούοντι: Δεύτε αναβώμεν εις τον οίκον του Θεού ημών» (Μ. 88,11614).. Με τον τρόπο αυτό κάθε άνθρωπος που συναντά τον Χριστό, για έναν σύγχρονο ποιητή, στο εξής «Αγάπης μύρα γύρω θα σκορπίζει και λόγια καλοσύνης θα χαρίζει».
γ) Η αναγνώριση του Ζακχαίου από τον Κύριο και η μετάνοια του Ζακχαίου
Καθώς όμως ο Ζακχαίος κοίταξε, όταν ο Κύριος έφθασε κοντά, στάθηκε κάτω από τη συκομορέα και είπε:
Ζακχαίε, κατάβηθι σήμερον εν τω οίκω σου δει με μείναι» (Λουκ. 19,5). Ζακχαίε, δηλ. κατέβα από το δέντρο, γιατί σήμερα πρέπει να διαμείνω στο σπίτι σου. Στη στιγμή ο Ζακχαίος κατέβηκε και τρέχοντας στο σπίτι του, προετοίμασε κάποια φαγητά για τον Κύριο και τους μαθητές Του, ενώ κατά τη διάρκεια του δείπνου πήρε την πιο μεγάλη απόφαση της ζωής του και είπε: «Ιδού τα ημίση των υπαρχόντων μου, Κύριε, δίδωμι πτωχοίς και ει τινός τι εσυκοφάντησα, αποδίδωμι τετραπλούν» (Λουκ. 19,8). Κύριε, δηλ. θα χαρίσω σήμερα τη μισή περιουσία μου στους πτωχούς. Και, αν αδίκησα κάποιον σε κάτι, θα του δώσω τέσσερις φορές περισσότερα.
Η στάση δε αυτή του Ζακχαίου προκάλεσε τότε την επιδοκιμασία του από τον Κύριο, που είπε: «Σήμερον σωτηρία τω οίκω τούτω εγένετο, καθότι και αυτός υιός Αβραάμ εστί» (Λουκ. 19,9). Σήμερα δηλ., ήρθε στο σπίτι αυτό η σωτηρία γιατί και αυτός φάνηκε με την πίστη που έδειξε, αληθινός απόγονος του πατριάρχη Αβραάμ, που διακρίθηκε για την ακράδαντη πίστη του.
Από την πίστη όμως ο Ζακχαίος οδηγήθηκε στην έμπρακτη μετάνοια, που ορίζεται από τον ιερό Δαμασκηνό ως «από του διαβόλου προς τον Θεόν επάνοδος, δι’ ασκήσεως και πόνων». Μετάνοια κατά τον άγιο Ισαάκ το Σύρο είναι το «μετά πάσης Χαράς και θείας φλογός τας αρετάς κατεργάζεσθαι».
Μετάνοια κατά τον ιερό Χρυσόστομο είναι «η συντριβή (αρχικά) στην καρδιά, (έπειτα) στο στόμα εξομολόγηση και (τελικά) στο βίο διόρθωση».
Μια τέτοια μετάνοια πρέπει να δείχνουμε όλοι μας, γιατί αυτή είναι το εισιτήριο της εισόδου μας στη βασιλεία της αγάπης του Κυρίου, εφόσον κατά τον απόστολο Πέτρο «ο θεός την μετάνοιαν έδωκεν εις ζωήν» (Πρ. 11,18). Ο ίδιος ο Κύριος όμως βεβαίωσε για το αντίθετο, ότι «εάν μη μετανοείτε, πάντες... απολείσθαι» (Λουκ. 13,3).
Για τούτο κάθε άνθρωπος, που μετανοεί,
κατά ένα σύγχρονο ποιητή
«Κάθε μέρα θα τον φέρνει
πιο κοντά Του.
Κάθε μέρα θα τον κάνει
πιο καλό.
Θα μαθαίνει πιο καλά
το θέλημά Του.
Και τους φίλους του
κοντά Του θα καλεί.
