Διευθέτηση χειμάρρων και ορεινών ρευμάτων

Από τον Σωτήρη Απ. Παπαποστόλου, συνταξιούχο δασοπόνο

Έχω γράψει επανειλημμένα για τον σωστό τρόπο αντιμετώπισης των χειμαρρικών φαινομένων. Όμως, φωνή βοώντος εν τη ερήμω... Ποιος να ακούσει τη φωνή της λογικής;
Στην Ελλάδα, πρέπει να συμβούν «σημεία και τέρατα» για να γίνει το σωστό. Και πράγματι, αυτό συνέβη, με τις βιβλικές πλημμύρες, που κατέκλυσαν και σάρωσαν τον Θεσσαλικό κάμπο. Έτσι, μετά τις καταστροφές αυτές, κάτι πρέπει να κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση.

Πρόσφατα, διά στόματος του πρωθυπουργού και του αρμόδιου υπουργού, έχει εξαγγελθεί η συνολική αντιμετώπιση του προβλήματος, στον χώρο της Θεσσαλίας. Αρκεί, οι εξαγγελίες να μη μείνουν μόνο στα λόγια.
Τα προηγούμενα χρόνια, διατέθηκαν αρκετά εκατομμύρια, για καθαρισμούς χειμάρρων και ρευμάτων στα πεδινά. Αυτό ήταν εντελώς ανορθόδοξο, αφού και ο τελευταίος δασικός υπάλληλος γνωρίζει, ότι η διευθέτηση πρέπει να αρχίζει από τη λεκάνη απορροής του χειμάρρου και προς τα κατάντη, μέχρι τα πεδινά και στη συνέχεια να γίνει η διαμόρφωση της κοίτης και των πρανών. Μέχρι τώρα, γινόταν το αντίθετο. Υπάρχει κανένας υπεύθυνος για τα χρήματα που πετάχτηκαν στον αέρα; «Σιγά μη στάξει η ουρά του γαϊδάρου».
Εδώ γίνονται πολύ σοβαρότερα πράγματα και δεν υπάρχει κανένας υπεύθυνος και θα υπάρξει γι’ αυτό; Τέλος πάντων, ας ελπίσουμε ότι τώρα θα ξεκινήσει κάτι σωστό και δεν θα μείνουμε στις εξαγγελίες. Άκουσα, πάντως, ότι οι μελέτες και η εκτέλεση των ορεινών υδρονομικών έργων θα γίνεται από τους μηχανικούς και η επίβλεψη από τη Δασική Υπηρεσία. Άλλο λάθος αυτό! Τι δουλειά έχουν οι μηχανικοί στο χώρο ευθύνης των δασικών υπαλλήλων; Οι δασικοί γνωρίζουν τα ορεινά εδάφη, έχουν περπατήσει την περιοχή και είναι γνώστες των προβλημάτων. Εξάλλου, η Δασική Υπηρεσία διαθέτει άριστους επιστήμονες ως προς τα ορεινά υδρονομικά έργα και καμιά δουλειά δεν έχουν οι μηχανικοί στον ορεινό χώρο. «Έκαστος εφ’ ω ετάχθη». Υπάρχει, εντούτοις, σοβαρό αντικείμενο για τους μηχανικούς, στις πεδινές κοίτες των χειμάρρων και ρευμάτων.
Για να γίνει κατανοητό το πρόβλημα αντιμετώπισης των χειμαρρικών φαινομένων, αναφέρω τα εξής, με απλά λόγια: Θα πρέπει να γίνει μια μελέτη για κάθε χείμαρρο και τους συμβάλλοντες δευτερεύοντες χειμάρρους και ρέματα, από τους ειδικούς επιστήμονες της Δασικής Υπηρεσίας. Καθορίζονται οι απαιτούμενες παρεμβάσεις: που θα γίνουν φράγματα μέσα στην κοίτη του χειμάρρου ή ρέματος. Ο όγκος, οι διαστάσεις, το κόστος κάθε φράγματος, ώστε να μειωθούν οι κλίσεις, να συγκρατούνται τα φερτά υλικά κατά τις πλημμύρες και να ανασχεθεί η ορμητικότητα των υδάτων. Η επέμβαση αρχίζει από τα ανάντη προς τα κατάντη, μέχρι την πεδινή κοίτη του χειμάρρου, προκειμένου να γίνει όσο το δυνατόν πιο ήπια η ροή των υδάτων και με τις λιγότερες φερτές ύλες οι οποίες «φουσκώνουν» τα νερά του χειμάρρου, πλημμυρίζουν και καταστρέφουν τα πάντα στο πέρασμα τους. Εκτός από τα φράγματα, μέσα στη λεκάνη απορροής των χειμάρρων θα πρέπει να εντοπισθούν ολισθήσεις, διαβρώσεις, γυμνές επιφάνειες και να γίνουν και εκεί έργα αντιμετώπισης των προβλημάτων αυτών: Στερεωτικά έργα και φυτεύσεις δέντρων ή θάμνων στις διαβρωσιγενείς εκτάσεις, τοίχοι αντιστηρίξεως στις ολισθήσεις, αναδασώσεις στις γυμνές επιφάνειες. Αντιληπτό, λοιπόν, ότι το πρόβλημα είναι σύνθετο και απαιτεί δράσεις σε δύσβατες περιοχές, που ανήκουν στην αρμοδιότητα ευθύνης της Δασικής Υπηρεσίας. Η αλλαγή του κλίματος, ως συνέπεια της καταστροφής του περιβάλλοντος, έχει επιτείνει το πρόβλημα των πλημμυρών σε δραματικό βαθμό και απαιτεί αυξημένες δράσεις για την αντιμετώπισή τους.
Μαζί με τα ακραία καιρικά φαινόμενα, η χώρα μας δοκιμάζεται ήδη από υψηλές θερμοκρασίες και ανομβρία που μείωσε τα ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα (βροχές – χιόνια) κατά 50 – 75% και έρχεται με μεγάλα βήματα η λειψυδρία, που ήδη καθίσταται πρωτεύον ζήτημα. Ανάγκη πάσα, να εντάξουμε το πρόβλημα της λειψυδρίας, ως πρώτη προτεραιότητα.
Επί του προκειμένου, μαζί με τα αντιπλημμυρικά ορεινά υδρονομικά έργα, μπορούν να εντοπισθούν θέσεις στις κοίτες των χειμάρρων, κατάλληλες για την κατασκευή φραγμάτων – ταμιευτήρων νερού, για υδρευτικούς και αρδευτικούς σκοπούς. Τέλος, αν θέλουμε να γίνει σωστή δουλειά, η όλη εκτέλεση των ορεινών υδρονομικών έργων, θα πρέπει να ανατεθεί στον φυσικό φορέα του, δηλ. στη Δασική Υπηρεσία, όπως γινόταν και κατά το παρελθόν.