Τα «λάθη» της νιότης

Από τον Παύλο Δ. Γιατσιάκη

Διανύω την δεκαετία των εβδομήντα και αναρωτιέμαι αν υπάρχει άνθρωπος που να μην θέλει νοερά να απαγκιστρωθεί πρόσκαιρα από το λυκόφως της ζωής στην τρίτη ηλικία.

Έτσι λοιπόν σαν σε όνειρο, δικαιώνοντας με ένα τρόπο τη θεωρία αντιστροφής του χρόνου του Αϊνστάιν, και βλέποντας της εγγονές μου να σφύζουν από ζωή, γυρνώ στα μικράτα μου. Καθώς λοιπόν ξετυλίγεται το φιλμ της πορείας μου, κάποιες φορές με συλλαμβάνω να στέκομαι κριτικά για ορισμένες από τις αποφάσεις μου, τις πράξεις μου, τις στάσεις ζωής. Είναι τότε που λες ότι αν γυρνούσα πίσω θα ενεργούσα αλλιώς, θα διόρθωνα τα λάθη μου. Έρχεται λοιπόν η συσσωρευμένη «σοφία» του βίου μας να εκτιμήσει, να δικάσει λέω εγώ εν ολίγοις τον πρότερο βίο μας. Μια εκτίμηση δομημένη στους κανόνες του πρέπει και του απαγορεύεται, στοιχεία ωστόσο απαραίτητα στην οργανωμένη κοινωνία. Τότε προς στιγμήν νομίζουμε ότι αν γυρίζαμε το χρόνο πίσω θα τα κάναμε καλύτερα από ότι στη «χαμένη μας νιότη».
Εδώ να σημειώσω, η ζωή μας μέσα από τη διαρκή προβολή των συναισθημάτων μας είναι στην πραγματικότητα μία συνεχής εν πολλοίς αντίφαση επιθυμιών- στόχων και πραγματισμού σφιχταγκαλιασμένων σαν ένα δίδυμο σύμπλεγμα. Μήπως ο βίος μας, η ζωή μας, δεν είναι ένα ισόβιο σενάριο το οποίο καθόλου δεν είναι προδιαγεγραμμένο; Τουναντίον οι γνώσεις μας, οι αποφάσεις μας και τα έργα συνακόλουθα, τόσο στα του οίκου μας όσο και στην ευρύτερη κοινωνία, τροφοδοτούνται και δέχονται την επιρροή από την περιβαλλοντική τυχαιότητα. Ακόμη και όταν δίνουμε την ψυχή μας σε κάθε πράξη αυτό δεν γίνεται με τη συνδρομή ενός μη ελεγχόμενου απόλυτα θυμικού;
Για τον γράφοντα ο ορισμός της ψυχής είναι: «η έκφανση της πνευματικής μας λειτουργίας συνοδευόμενη από τον ποικίλο χρωματισμό συναισθήματος οιονεί». Πέραν λοιπόν του μοναδικού της προσωπικότητας του ατόμου και τα ξαφνικά γυρίσματα του μυαλού του, στο στενό ή ευρύτερο κύκλο μας λαμβάνουν χώρα αιφνίδιες εξελίξεις οι οποίες συχνά αλλάζουν παγιωμένες αντιλήψεις και κατ’ επέκταση αποφάσεις. Οι αστάθμητοι παράγοντες για κάποιο λόγο λέγονται αστάθμητοι. Βεβαίως αυτοί ουδόλως ακυρώνουν την κυριότητα των πράξεων του ελεύθερου ατόμου, γιατί σαν τέτοιο δεν φυλακίζεται η ριζική του φαντασία η κατ’ εξοχήν τροφοδότρα της ανέλιξης του ανθρώπου. Η νιότη εισβάλει στον κόσμο μας για να τον γευτεί με μία μεθυστική ορμή, να αμφισβητήσει, να αλλάξει κατεστημένες αντιλήψεις που το ρούχο τους είναι στενό για αυτήν. Έχει ως καύσιμο τη διέγερση του θυμικού της, των συναισθημάτων της με μία αδιόρατη αίσθηση αθανασίας. Είναι τότε που οι υπερβάσεις του εφικτού ονομάζονται λάθη. Λάθη που αλλού λιγότερο αλλού περισσότερο συμβαίνουν ατομικά αλλά κυρίως κοινωνικά σε όλες τις σπουδαίες ανατροπές της προόδου. Τρανό παράδειγμα οι ακρότητες της αστικής γαλλικής επανάστασης κατά την ανατροπή της φεουδαρχίας, μέγιστος σταθμός στην παγκόσμια ιστορία.
Το κυριολεκτικό της σύνεσης χαρακτηρίζει τα άτομα τρίτης ηλικίας, των οποίων η ζωντάνια, η ικμάδα κάνει φτερά. Η «σοφία» του εφικτού, του πρέπει ή δεν πρέπει, έχει ένα τρομερό αντίτιμο. Τα γηρατειά! Συμπερασματικά στην υπερδιέγερση της δημιουργικότητας στην ένταση του συναισθήματος, της ριζικής φαντασίας της νιότης, πάντα θα εμφιλοχωρεί η υπερβολή και το λάθος αν θέλετε. Απεναντίας το έλασσον αρμόζει στο ρέκβιεμ της ζωής. Πάντως όσο ξηλώνονται οι πόντοι από το ζεστό ρούχο το νιάτων μας και ξέρουμε ότι η κατάληξη θα είναι μια παγωμένη γύμνια, τόσο στρέφουμε το νοητικό βλέμμα μας στο πρωινό της ζωής μας, καμιά φορά μέσα από το ενύπνιο υποσυνείδητό μας, και με μία υστεροβουλία πόσο πολύ επιθυμούμε να ξαναγίνουμε παιδιά.!* Εξάλλου στη θέση της δημιουργίας το λάθος εμπεδώνει τελικά στο νου την έννοια του σωστού και το αντίθετο συμβαίνει με έναν αμφίδρομο τρόπο. Μήπως και στο άπειρο χάος ο χρόνος δεν παρομοιάζεται με παιδί που παίζει εκ των πραγμάτων με τα σωστά και τα λάθη του; Αυτός «παις εστί παίζων πεσσούς, πεσσεύων.παιδός η βασιληίη». Μόνο που στο χάος του χωροχρόνου, στην αέναη εντροπία του, δεν χωρά η κρίση του σωστού ή λάθους από το ελάχιστο τμήμα του, αυτό της ανθρωπότητας!