Πρώτον, τα όπλα τα οποία μία μερίδα της προηγούμενης ηγεσίας φρόντισε να επιλέξει και να κρύψει επιμελώς, αρνούμενη να τα καταθέσει κατά παράβαση της Συμφωνίας της Βάρκιζας.
Επ’ αυτού είναι πολύ σαφής ο συναρχηγός του ΚΚΕ στην κατοχή Γιάννης Ιωαννίδης στο βιβλίο του «Αναμνήσεις», εκδόσεις Θεμέλιο – σελ. 372
«Προτού ακόμη έρθουν οι δικοί μας από τη Βάρκιζα, εγώ είχα σκεφθεί ότι είτε κάνουμε είτε όχι συμφωνία πρέπει να κρύψουμε τον οπλισμό. Να τον κρύψουμε έξω από τις πόλεις και κοντά, όσο μπορούμε πιο κοντά και να τον χρησιμοποιήσουμε σε ώρα ανάγκης. Και μέσα στην Αθήνα εμείς δεν θα παραδίναμε τον οπλισμό που είχαμε εκτός από ένα μικρό αριθμό.
Φωνάζω τον Κίσσαβο της Θεσσαλίας. Του λέω πώς να συγκεντρώσει τον οπλισμό και τι οπλισμό θα κρύψει.. Λέω στο Γενικό Στρατηγείο που βρισκόταν στα Τρίκαλα να στείλει εμπιστευτική διαταγή στα έξω τμήματα να κρύψουν τον οπλισμό, πώς να το κάνουν, ποιος να’ναι υπεύθυνος και όλα τα σχετικά. Παίρνω το αυτοκίνητο και τραβάω για τη Μακεδονία. Βρίσκω τον Στρίγκο και τον Μάρκο στη Βέροια. Η δουλειά αυτή έγινε παντού. Τόσες χιλιάδες όπλα εκεί και τόσες εκεί, τόσα οπλοπολυβόλα και πολυβόλα, τόσα κανόνια. Είχαμε και κανόνια για κρύψιμο 5 ή 3, δεν θυμάμαι. Εκείνοι δε που θα κρύψουν τον οπλισμό θα φύγουν για το Μπούλκες (σημ. Γιουγκοσλαβία ) ώστε να μην πιαστούν και πει κανένας ότι κρύψαμε και πού τον οπλισμό. Μέχρι αυτό το σημείο πήραμε μέτρα». Διαβάζοντας τα περί απόκρυψης όπλων του Ιωαννίδη, θυμήθηκα ότι στις αρχές του 1946, η χωροφυλακή ανακάλυψε σε μία κρύπτη ένα αντιαρματικό πυροβόλο και το εξέθεσε στην πλατεία της Καρδίτσας προς κοινήν θέαν.»
Σημειώνει ο Ιωαννίδης ότι αυτοί που θα κρύψουν τον οπλισμό θα φύγουν για το Μπούλκες. Ήταν δε εκείνοι κομματικά στελέχη του ΕΛΑΣ, όπως και όλοι οι άλλοι που διατάχθηκαν να καταφύγουν στο Μπούλκες.
Ο Περικλής, στο βιβλίο του «Ο δρόμος είναι άσωτος», πήρε ο ίδιος εντολή να καταφύγει στο Μπούλκες και το έζησε από κοντά. Ήταν ένα πλούσιο χωριό της Γιουγκοσλαβίας στο οποίο κατοικούσαν Γερμανοί, οι οποίοι αναγκάστηκαν να το εγκαταλείψουν εν μια νυκτί. Ο πληθυσμός του Μπούλκες έφτασε 5000. Ο Περικλής περιγράφει τις απίστευτες συνθήκες τρομοκρατίας που είχαν δημιουργηθεί στο καθεστώς εκείνου του κομμουνιστικού μικροκράτους. Ένα καθεστώς με την KGB του και όλα τα σχετικά. Όλοι βέβαια οι κάτοικοι του Μπούλκες απετέλεσαν τον πυρήνα του στρατού του Ζαχαριάδη όταν εκείνος ξεκίνησε τον μεγάλο εμφύλιο. Ήταν το δεύτερο μεγάλο δώρο της προηγούμενης ηγεσίας προς τον Ζαχαριάδη.
Όμως, το σημαντικότερο δώρο προς τον Ζαχαριάδη το προσέφεραν οι ακροδεξιές συμμορίες στην περίοδο 1945 – 1946 καθώς και οι κυβερνήσεις της χώρας σ’ αυτό το διάστημα.
Η ΛΕΥΚΗ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΩΝ ΑΚΡΟΔΕΞΙΩΝ ΟΜΑΔΩΝ 1945 – 1946
Μετά τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ, συνέπεια της Συμφωνίας της Βάρκιζας, οπλισμένες ομάδες άτακτων ξεφύτρωσαν σαν τα μανιτάρια στην ύπαιθρο. Στην περιοχή της Καρδίτσας, στο γυμνάσιο της οποίας φοιτούσα το 1945, ακούγαμε αρχηγούς τέτοιων ομάδων με μάλλον κακόηχα ονόματα όπως Κουκουμτζής, Μαϊμάνης, Βόϊδαρος, Μόκας κ.α.
Πυρήνες αυτών των ομάδων μπορεί να ήταν άτομα τα οποία ίσως είχαν υποστεί διάφορα από τον ΕΛΑΣ κατά τη διάρκεια της κατοχής. Οι ενέργειές τους είχαν κατά συνέπεια χαρακτήρα αντεκδίκησης. Βέβαιο, πάντως, είναι το γεγονός ότι είχαν πλαισιωθεί από περιθωριακά και αντικοινωνικά στοιχεία τα οποία βρήκαν ένα τρόπο να κάνουν αισθητή την ύπαρξή τους ή να πλιατσικολογήσουν.
Οι ομάδες αυτές τρομοκρατούσαν τους εαμοελασίτες της υπαίθρου. Όσοι υπήρξαν αντάρτες του ΕΛΑΣ, ήταν αναγκασμένοι είτε να καταφεύγουν στις πόλεις και να κρύβονται μέσα στο ανώνυμο πλήθος, είτε να παραμένουν στα χωριά τους και να κρύβονται στα βουνά και στα λαγκάδια για να γλυτώσουν.
ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ
Εδώ θα ήθελα να καταθέσω μία προσωπική εμπειρία όσον αφορά τις θλιβερές ομάδες τρομοκρατών του 1945. Με τις θερινές διακοπές, ανέβηκα στην Καστανιά τον Ιούλιο του 1945. Διαπίστωσα ότι όσοι συγχωριανοί είχαν ενεργό ανάμειξη στις εαμικές οργανώσεις κρυβόντουσαν στα βουνά κυνηγημένοι σαν αγρίμια από αυτές τις ομάδες. Και νά ένα πρωινό ξεσηκωθήκαμε από το χτύπημα της καμπάνας και πυροβολισμούς. Τρέξαμε στην πλατεία και πέσαμε πάνω στον Κουκουμτζή και στην ομάδα του. Είχε διατάξει γενική συγκέντρωση των κατοίκων. Φυσικά προσήλθαν μόνο όσοι δεν είχαν καμία ανάμειξη με τις εαμικές οργανώσεις, κυρίως γυναίκες και παιδιά. Εκείνοι φώναζαν, απειλούσαν και πυροβολούσαν για να τρομοκρατήσουν τον κόσμο. Σε λίγο κατέφθασε μία διμοιρία εθνοφυλάκων με επί κεφαλής έναν ανθυπολοχαγό. Με κατάπληξη και οδύνη είδαμε να συναδελφώνονται με τους ατάκτους.
Σχετική μαρτυρία για τη δράση των ακροδεξιών ομάδων και για την ανοχή ή και τη συνεργασία των αρχών μ’αυτές, έχουμε από τον ίδιο τον Υπουργό Δημόσιας Τάξης της Κυβέρνησης Σταμάτη Μερκούρη το Μάρτιο του 1946.
«Η ύπαιθρος κυριαρχείται από ενόπλους συμμορίας. Αι συμμορίαι συνεργάζονται δυστυχώς εις πολλά σημεία μετά των Σωμάτων Ασφαλείας και όπου δεν συνεργάζονται υποθάλπονται απολύτως. Ουδείς εκ των συμμοριτών αυτών είχεν επικηρυχθεί μέχρι της ημέρας της αναλήψεως των καθηκόντων μου παρ’όλον ότι είχον διαπράξει πολλά εγκλήματα.» (εφημ. Το Βήμα, 20-3-1946)».
Θα αναφέρω ένα συγκεκριμένο παράδειγμα σχετικά με τη δράση αυτών των ομάδων των οποίων έχω προσωπική αντίληψη : θύματα τα μέλη γνωστής μου οικογένειας από γειτονικό χωριό :
Επιθεωρητής δημοτικής εκπαίδευσης ο πατέρας, δάσκαλος ο γιος Νίκος, δασκάλες οι δύο κόρες Σοφία και Αρετή, μόλις είχε τελειώσει το Γυμνάσιο η τρίτη κόρη Φωτεινή. Δασκάλα μου στο δημοτικό η πρώτη κόρη Σοφία, παντρεύτηκε τον δικηγόρο και δημοσιογράφο Δημήτρη Μπακόλα, λίγο πριν από την απελευθέρωση. Ο Δημήτρης Μπακόλας, ξυλοκοπείται μέχρι θανάτου στις αρχές του 1945 αφήνοντας ορφανό το νεογέννητο γιό του . Η αγαπημένη μου δασκάλα, Σοφία, κυνηγημένη κι’αυτή, αφήνει το μωρό στη μάνα της και κρύβεται. Τελικά εντάσσεται στο «Δημοκρατικό Στρατό», για να καταλήξει στην Τασκένδη.
Η δεύτερη κόρη, δασκάλα επίσης, η Αρετή, σύζυγος του δημοσιογράφου – συγγραφέα Απόστολου Στρογγύλη, ξυλοκοπείται άγρια και από θαύμα επέζησε .
Η τρίτη αδελφή, η μόλις 19 ετών Φωτεινή, δεν άντεξε στον άγριο ξυλοδαρμό και υπέκυψε. Ο βασανισμός ή ο φόνος με ξυλοδαρμό είχε γενική εφαρμογή σε όλη τη χώρα όπως αναφέρει ο Καθηγητής ερευνητής Στάθης Καλύβας («Εμφύλιος Πόλεμος – Από τη Βάρκιζα στο Γράμμο, σελ. 206) :
«Εκατοντάδες, κυριολεκτικά, συμμορίες σχηματίζονται σε ολόκληρη τη χώρα με βάση συγκεκριμένα χωριά, αποτελώντας ένα μαζικό φαινόμενο που δεν έχει ακόμα μελετηθεί συστηματικά. Οι πρακτικές της βίας των ομάδων αυτών πήραν μια μορφή τελείως διαφορετική. Πρόκειται για έναν τύπο βίας που δεν είναι ούτε γραφειοκρατικός ούτε απρόσωπος ούτε ψυχρός, αλλά έντονα τοπικός, διαπροσωπικός και συγκινησιακά φορτισμένος. Θύματα και θύτες συχνά γνωρίζονται μεταξύ τους, ο φόνος γίνεται μέσα ή κοντά στο χωριό (συνήθως νύχτα), και ο πιο συνηθισμένος τρόπος δολοφονίας είναι ο ξυλοδαρμός. Είναι εντυπωσιακό το γεγονός, πως ενώ η βία αυτή είναι τοπική, η μορφή που παίρνει (π.χ. ο ξυλοδαρμός) συναντάται σε ολόκληρη την Ελλάδα. Το κυρίαρχο κίνητρο φαίνεται πως είναι η εκδίκηση, γι’αυτό και η ανάλυση της λευκής βίας δεν μπορεί να αποδεσμευτεί απ’αυτήν της κόκκινης βίας.
Τον Ιούλιο του 1946 ανέβηκα στην Καστανιά για λίγες μέρες μετά το τέλος των γυμνασιακών σπουδών. Συνάντησα εκεί μία ομάδα οπλισμένων πρώην ελασιτών υπό την ηγεσία του ξαδέρφου μου Περικλή Παπαδημητρίου. Είχε μόλις αφοπλίσει μερικούς χωροφύλακες και τους είχε αφήσει ελεύθερους. Διέκρινα δύο άλλους γνωστούς. Όλοι ήταν οπλισμένοι με αυτόματα. Υπήρχε και ένα γερμανικό μυδράλιο. Δεν υπήρχε πρόβλημα εξοπλισμού, όπως έχει αναφερθεί. Ρώτησα τον Περικλή και τους δύο άλλους αν βρισκόμαστε μπροστά σε ένα νέο αντάρτικο. Μου απάντησαν ότι δεν θα ήθελαν κάτι τέτοιο ύστερα από όσα είχαν υποστεί κατά τη διάρκεια του πρώτου. Ότι συγκρότησαν αυτή την «ομάδα αυτοάμυνας» για να προστατευτούν από τις ακροδεξιές συμμορίες. Σκοτώθηκαν και οι δύο γνωστοί μου. Επέζησε ο Περικλής και έκανε οικογένεια στην Πολωνία.
Από τους κόλπους του ΚΚΕ είχε διαδοθεί η άποψη ότι ο μεγάλος εμφύλιος πόλεμος 1946 – 1949 υπήρξε ως αποτέλεσμα της δράσης των ακροδεξιών ομάδων. Αδέξια προσπάθεια για να αποσείσουν την τεράστια ευθύνη τους για όσα συνέβησαν μεταξύ 1943 και 1949.
Μην ξεχνάμε ότι, πριν από την ακροδεξιά βία είχε προηγηθεί η κόκκινη βία κατά την περίοδο 1943 – 1945. Ο Ζαχαριάδης είχε αποφασίσει και θα έκανε την επανάστασή του ακόμη και αν δεν υπήρχε η ακροδεξιά βία. Αυτή, απλώς, τον βοήθησε να την ενισχύσει. Αν μη τι άλλο, ο Ζαχαριάδης ήθελε να δείξει ότι εκείνος μπορούσε να πετύχει εκεί που απέτυχε ο Σιάντος.
Όμως η γεωπολιτική πραγματικότητα, όπως είχε διαμορφωθεί το 1946, δεν άφηνε καμία πιθανότητα για την επιτυχία της επανάστασης του Ζαχαριάδη. Η Σοβιετική Ένωση είχε εξασφαλίσει την επιρροή της σε πολλές χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Εξάλλου, ήταν βαθειά πληγωμένη από τον πόλεμο με την Γερμανία. Μόνο η Ελλάδα παρέμεινε στην επιρροή των δυτικών δυνάμεων. Και θα άφηναν, κυρίως οι ΗΠΑ, την Σοβιετική Ένωση να επεκτείνει την επιρροή της και στην Ανατολική Μεσόγειο ; Οι ΗΠΑ ήταν τότε η μόνη πυρηνική δύναμη και δεν είχε διστάσει να ρίξει δύο ατομικές βόμβες στην Ιαπωνία για να την συνετίσει.
Ο Ζαχαριάδης ήταν αρκετά ευφυής για να αντιληφθεί αυτή την πραγματικότητα. Κι’όμως επιχείρησε την μοιραία επανάστασή του. Αιματοκύλησε τη χώρα, κατέστρεψε τις υποδομές της και πλήγωσε βαθειά την ελληνική κοινωνία. Ο ίδιος, άλλωστε, είχε το γνωστό τέλος.
Οι σοβαροί και καταξιωμένοι ιστορικοί, ο διατελέσας γραμματέας του ΚΚΕ Γρηγόρης Φαράκος και ο γιος του Προέδρου της ΕΔΑ Ηλία Ηλιού, Φίλιππος, αναφέρουν μία μυστική συνάντηση που είχε ο Ζαχαριάδης με τον Στάλιν, στην Κριμαία τον Ιούνιο του 1946. Δεν βρέθηκαν πρακτικά αυτής της συνάντησης, ούτε είναι γνωστό αν υπάρχουν. Οι δύο ιστορικοί υπαινίσσονται ότι ο Στάλιν ζήτησε και ο Ζαχαριάδης δέχτηκε να αναπτύξει μία επανάσταση στην Ελλάδα η οποία θα εξυπηρετούσε σημαντικά των εξωτερική πολιτική της Σοβιετικής Ένωσης. Πολλά και πειστικότατα στοιχεία υπέρ του ανωτέρω σεναρίου καταθέτει ο δημοσιογράφος Λευτέρης Μαυροειδής, όπως αναφέρει στο βιβλίο του «Μαρτυρίες του Εμφυλίου» ο Στέλιος Κούλογλου (σελ. 452). Να σημειωθεί ότι ο Λευτέρης Μαυροειδής βρέθηκε στην Πολωνία από το τέλος του εμφυλίου μέχρι το 1974 και έζησε, ως δημοσιογράφος, από κοντά όσα συνέβησαν στους κόλπους του ΚΚΕ.
Ο Φίλιππος Ηλιού αναφέρει χαρακτηριστικά στο βιβλίο του «Ο εμφύλιος πόλεμος – Εκδόσεις Θεμέλιο» (σελ. 358) ότι ο Δημοκρατικός Στρατός δεν αποτέλεσε, σύμφωνα με το τριτοδιεθνιστικό μοτίβο, παρά «το προκεχωρημένο απόσπασμα της επανάστασης το οποίο θυσιάζεται προκειμένου να κερδηθεί η συνολική μάχη του διεθνούς κομμουνισμού».
*Ο Άγγελος Ζαχαρόπουλος είναι επίτιμος Διευθυντής Ευρωπαϊκής Επιτροπής, επίτιμος Διδάκτωρ Γεωπονικού Πανεπιστημίου, πρ. Γενικός Διευθυντής Υπουργείου Γεωργίας, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής Διαπραγματεύσεων για την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ.
