Η Ελλάδα φλέγεται

Από τον Σωτήρη Απ. Παπαποστόλου, συνταξιούχο δασοπόνο

Πριν από μερικές 10ετίες, ειδικοί επιστήμονες προέβλεπαν ότι η Ελλάδα, το 2030 θα μετατραπεί σε Μέση Ανατολή, ως προς τις κλιματικές συνθήκες. Όσοι δεν είμαστε γνώστες του αντικειμένου, δεν μπορούσαμε να πιστέψουμε ότι μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο.

Θυμόμασταν το «καλοκαιράκι» του παρελθόντος, ως την καλύτερη εποχή του χρόνου και το περιμένουμε με λαχτάρα να έρθει. Με τις υψηλές μεν, αλλά υποφερτές θερμοκρασίες της ημέρας και τις δροσερές νύχτες, που ευνοούσαν την κανονική ωρίμανση των γευστικότατων ελληνικών φρούτων. Όλβια χώρα, σε ένα ευλογημένο τόπο.
Όλο το καλοκαίρι, το πολύ να σημειωνόταν ένας - δύο καύσωνες μικρής διάρκειας, που το ανθρώπινο σώμα είχε τις αντοχές να μπορεί να τους αντιμετωπίσει.
Από το 1990 και μετά όμως, τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν δραματικά και οι προβλέψεις των ειδικών επιστημόνων, να επαληθεύονται. Η θερμοκρασία του καλοκαιριού ανέβηκε στα ύψη. Οι καύσωνες είναι επαναλαμβανόμενοι και μεγάλης διάρκειας. Η γη μας, το σπίτι μας, τυλίχτηκε σε μια κουβέρτα καυσαερίων από διοξείδιο του άνθρακα και μεθάνιο, που δεν επιτρέπουν τη θερμική ακτινοβολία να διαφύγει στο διάστημα, με αποτέλεσμα την υπερθέρμανση του πλανήτη και τη δημιουργία του φαινομένου του θερμοκηπίου.
Αν η κοινωνία των ανθρώπων δεν δράσει άμεσα, η κατάσταση θα χειροτερέψει και οι παρατεταμένοι καύσωνες θα γίνουν μια κανονικότητα, με μεγαλύτερη ακόμα διάρκεια. Άλλωστε, για να αρχίσουν να μειώνονται οι θερμοκρασίες, θα πρέπει να σταματήσει εντελώς η εκπομπή καυσαερίων επί 30 χρόνια. Πράγμα αδύνατον.
Στη χειρότερη κατάσταση βρίσκονται οι Β. και Ν. πόλοι, όπου η θερμοκρασία αυξάνεται με διπλάσιο ρυθμό από άλλες περιοχές και κατά συνέπεια, οι πάγοι λιώνουν ταχύτατα. Σκληρά πλήττεται, επίσης, η Μεσόγειος και κυρίως οι χώρες του νότου, όπου ανήκει και η Ελλάδα, τις συνέπειες των οποίων βιώνουμε όλοι μας.
Η κατάσταση αυτή, έχει τεράστιες συνέπειες: στην υγεία των ανθρώπων (και άλλων έμβιων όντων) λόγω της μείωσης της ανθρώπινης δραστηριότητας, στον τουρισμό, στη διατάραξη των οικοσυστημάτων, στη μείωση των βροχοπτώσεων και την εκ του λόγου τούτου μείωση των υδατοπαροχών στα ποτάμια και στους υπόγειους υδροφορείς, την καταστροφή των αγροτικών καλλιεργειών και πολλά άλλα δεινά.
Μία από τις σημαντικότερες συνέπειες της αλλαγής του κλίματος και της ανόδου της θερμοκρασίας, είναι η καταστροφή των δασών από πυρκαγιές, η οποία θα βαίνει αυξανόμενη, όσο θα υπάρχουν παρατεταμένοι καύσωνες.
Θα ήταν παράλειψή μου αν δεν ανέφερα την συνεισφορά των δασών των ευρωπαϊκών κρατών τα οποία κατακρατούν το 10% των παγκόσμιων ρύπων της ατμόσφαιρας, ήτοι, 360 εκατ. τόνους.
Πέρα από τη σημαντικότατη αυτή η συνεισφορά, το δάσος προσφέρει πλειάδα άλλων ωφελειών: Εμποδίζει τα όμβρια ύδατα να ρέουν προς τα κατάντι στις ορεινές περιοχές και έτσι αποθηκεύονται και αποδίδονται στα ποτάμια και στους υπόγειους υδροφορείς. Βελτιώνουν την ποιότητα του αέρα, αφαιρώντας διοξείδιο του άνθρακα και εμπλουτίζοντας τον με οξυγόνο, το οποίο είναι απαραίτητο για τη ζωή μας. Μειώνουν την θερμοκρασία της ατμόσφαιρας. Είναι χώροι αισθητικής απόλαυσης και αναψυχής, ιδιαίτερα τα περιαστικά δάση. Παρέχουν πάρα πολλά χρήσιμα προϊόντα, που είναι πολύ απαραίτητα για υλικές ανάγκες μας. Αποτελούν χώρο κατοικίας και ενδιαίτημα για ζώα και πουλιά, τα οποία βρίσκονται σε συνεχή μείωση ή εξαφάνιση, επειδή χάνονται τα δάση. Συγκρατούν τα εδάφη ώστε να μην διαβρώνονται ή να παρασύρονται προς τα πεδινά, δημιουργώντας πλημμυρικά φαινόμενα, σε περίπτωση έντονων βροχοπτώσεων. Η διάβρωση υποβαθμίζει τα ορεινά εδάφη, τα καθιστά τελείως άγονα και όπως εύστοχα έχει ειπωθεί, αποτελεί απώλεια εθνικής γης, ως εάν είναι ένας εσωτερικός εχθρός.
Όλες αυτές οι ωφέλειες που απορρέουν από τα δάση μας, χάνονται με το κάψιμο τους με τις πυρκαγιές, όπως αυτές που γινόμαστε μάρτυρες εφέτος.
Ας μην έχουμε αυταπάτες: Οι παρατεταμένοι καύσωνες, η επιμήκυνση της ξηροθερμικής περιόδου με μεγάλα διαστήματα ανομβρίας λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου, θα χειροτερέψουν την κατάσταση. Τα δάση μας που είναι τόσο πολύτιμα, όπως προανέφερα, κινδυνεύουν με εξαφάνιση. Ταυτόχρονα, θα είναι δύσκολη η επανασύστασή τους, με τις κλιματικές συνθήκες που επικρατούν και ίσως επιδεινωθούν στο μέλλον. Ειδικότερα, κινδυνεύουν τα δάση μας από τη Θεσσαλία και νοτιότερα, κυρίως τα κωνοφόρα.
Τι μπορούμε να κάνουμε επί του πρακτέου, για να σώσουμε ό,τι μπορούμε;
-Πρέπει να ανασυγκροτηθούν οι Δασικές Υπηρεσίες, οι οποίες βρίσκονται υποστελεχωμένες, να μην πω υπό διάλυση. Από το 1999, η αρμοδιότητα των πυρκαγιών των δασών, έχει υπαχθεί στην Πυροσβεστική Υπηρεσία. Η Δασική Υπηρεσία είναι σε ρόλο εντελώς δευτερεύοντα, ενώ θα έπρεπε να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο, επειδή γνωρίζει τα ορεινά εδάφη, τους δρόμους, τα μονοπάτια, τις αιθρίες μέσα στα δάση.
- Να συντηρούνται πριν από το καλοκαίρι κάθε χρόνο οι δασικοί δρόμοι, για να είναι βατοί από τα πυροσβεστικά οχήματα.
-Να απομακρύνεται η δασική βλάστηση γύρω από μεμονωμένα σπίτια, οικισμούς ή πόλεις που έχουν εγκατασταθεί μέσα σε δάση (τις περισσότερες φορές παράνομα με την ανοχή της πολιτείας).
-Να καθαρίζονται κάθε χρόνο η αντιπυρικές ζώνες. Να σημειώσω ότι, σε δάση κωνοφόρων λίγα πράγματα μπορούν να προσφέρουν, επειδή φωτιά περνάει απέναντι από τις πυρ. ζώνες.
-Σε περίπτωση πυρκαγιάς, αν δεν υπάρξει φυσική και απαιτηθεί τεχνητή αναδάσωση να μην φυτεύονται πλέον στα καμένα εδάφη κωνοφόρα, επειδή είναι πάρα πολύ εύφλεκτα και συνεπώς ευάλωτα σε πυρκαγιές, με τις επικρατούσες κλιματικές συνθήκες. Να φυτεύονται πλατύφυλλα είδη που είναι πιο ανθεκτικά σε πυρκαγιές και ταυτόχρονα στερεοποιούν περισσότερο τα καμένα εδάφη.
-Καμία ανοχή πλέον σε παράνομη εγκατάσταση σπιτιών ή άλλων κτισμάτων, μέσα σε δάση ή δασικές εκτάσεις. Ας σταματήσει επιτέλους η ψηφοθηρική ανοχή των πολιτικών μας στις καταπατήσεις των δημοσίων εδαφών και το κτίσιμο παράνομων οικημάτων μέσα σε δάση και δασικές εκτάσεις.
Να είμαστε ξεκάθαροι: Έστω και αν όλα τα παραπάνω τηρηθούν κατά γράμμα, εδώ που έφτασε η κατάσταση, θα είναι δύσκολη η κατάσβεση των πυρκαγιών στα δάση, επειδή η παρεδαφιαία βλάστηση το καλοκαίρι ξεραίνεται, βροχές δεν πέφτουν και η θερμοκρασία της ατμόσφαιρες είναι υψηλή και χωρίς υγρασία.
Να σημειώσω, ότι, πυροσβεστικά μέσα έχουμε πολλά. Περισσότερα από άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Εφέτος διαθέτουμε 89 εναέρια μέσα και περίπου 2.000 πυροσβεστικά οχήματα. Όσα όμως και να είναι τα πυροσβεστικά μέσα, με τις ακραίες καιρικές συνθήκες, δεν θα επαρκούν για την κατάσβεση των πυρκαγιών.
Ένας και μοναδικός είναι ο τρόπος για την καλύτερη αντιμετώπιση της λαίλαπας των πυρκαγιών: Η ΠΡΟΛΗΨΗ!
-Για να υπάρξει πρόληψη, πρέπει να υπάρχει επιτήρηση - παρατήρηση των δασών και επί 24/ώρου βάσεως, καθόλη τη διάρκεια της ξηροθερμικής περιόδου. Παλαιότερα, όταν η αρμοδιότητα των πυρκαγιών των δασών υπάγονταν στις Δασικές Υπηρεσίες, λειτουργούσαμε παρατηρητήρια στις πιο περίοπτες θέσεις της περιοχής κάθε Δασαρχείου για την επιτήρηση όλης της περιοχής που ανήκε στην ευθύνη του. Έτσι, σε περίπτωση έκρηξης, κάπου, πυρκαγιάς, ειδοποιούνταν με ασύρματο άμεσα ο δασικός υπάλληλος που εκτελούσε υπηρεσία επιφυλακής στο Δασαρχείο, για την ταχεία επέμβαση από όλο το δασικό προσωπικό, υλοτόμους και εθελοντές πολίτες. Το αποτέλεσμα ήταν θετικό τις περισσότερες φορές, προτού η πυρκαγιά πάρει μεγάλες διαστάσεις.
Πέρυσι, διά στόματος πρωθυπουργού, εξαγγέλθηκε η πρόσληψη 500 δασοκομάντος. Άραγε, που βρίσκονται αυτοί οι άνθρωποι; Μήπως έχουν αράξει σε κάποια γραφεία στις πόλεις; Υπάρχουν, άλλωστε, και τα drones και τα ελικόπτερα σήμερα.
-Συντήρηση του δικτύου της Δ.Ε.Η., για την αποφυγή έκρηξης πυρκαγιών από βραχυκυκλώματα. Επίσης, απομάκρυνση κλαδιών που έρχονται σε επαφή με τις γραμμές του ηλεκτρικού δικτύου.
-Απαγόρευση τοποθέτησης μελισσοσμηνών μέσα σε δάση και δασικές εκτάσεις.
-Παρακολούθηση για την αποτροπή απόρριψης σκουπιδιών, που αποτελούν θερμικές εστίες και γίνονται αιτία πρόκλησης πυρκαγιών.
-Αυστηροποίηση ποινών για τους εμπρηστές από πρόθεση ή αμέλεια, διότι οι προβλεπόμενες ποινές είναι ελάχιστες ή δεν τιμωρούνται καθόλου.
Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, κανένα από τα κόμματα δεν έθιξε έστω και ακροθιγώς το σοβαρότατο θέμα των πυρκαγιών. Τώρα που καίγεται κυριολεκτικά η Ελλάδα μας και χάνουν τη ζωή τους άνθρωποι και καταστρέφονται περιουσίες, το θυμόμαστε και χύνουμε κροκοδείλια δάκρυα πάνω στα αποκαΐδια.
Ελπίζω να εγκύψουμε κάποτε σοβαρά πάνω στο τεράστιο αυτό πρόβλημα και να καταβάλουμε όλες τις ανθρωπίνως δυνατές προσπάθειές μας, όχι να εξαφανίσουμε το πρόβλημα -αυτό είναι αδύνατον- αλλά να το ελαχιστοποιήσουμε όσο μπορούμε και όχι, μόλις περάσει η ξηροθερμική περίοδος να το ξεχνάμε. Ως συνήθως…