επιχειρήσεις, αλλά στην περίπτωση της κτηνοτροφίας διαπιστώνονται ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.
Η έλλειψη εργατικών χεριών δεν οφείλεται αποκλειστικά στην ανάπτυξη ή στη δημιουργία νέων κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων, κάτι που θα ήταν λογικό για έναν κλάδο που παρουσιάζεται τα τελευταία χρόνια ως ταχέως αναπτυσσόμενος. Αντίθετα, βάσει των αναφορών των ίδιων των κτηνοτρόφων, καταγράφονται αποχωρήσεις εργαζομένων από κτηνοτροφικές μονάδες που διαθέτουν οικονομική ευμάρεια, οι οποίοι στις περισσότερες περιπτώσεις εργάζονταν εκεί για αρκετά χρόνια..
Οι περισσότεροι εργαζόμενοι στις κτηνοτροφικές επιχειρήσεις προέρχονται από γειτονικές χώρες, όπως η Αλβανία, η Βουλγαρία και η Ρουμανία, αλλά επίσης και από χώρες όπως το Πακιστάν, η Ινδία και η Αίγυπτος, βάσει διακρατικών συμφωνιών. Κατά την αναζήτηση των αιτιών που οδηγούν αυτούς τους εργαζόμενους να επιλέγουν άλλες χώρες για εργασία, κυρίως την Ιταλία και την Αγγλία, καταγράφονται οι χρονοβόρες γραφειοκρατικές διαδικασίες υποδοχής και παραμονής των αλλοδαπών εργαζομένων, καθώς και οι συνθήκες διαβίωσης στις κτηνοτροφικές μονάδες. Αν και προβλέπεται ο εναρμονισμός των γραφειοκρατικών διαδικασιών με τις ήδη εφαρμοζόμενες διαδικασίες των άλλων ευρωπαϊκών χωρών, τι συμβαίνει με τις συνθήκες διαβίωσης στις κτηνοτροφικές εκτροφές;
Στην εποχή μας, η δύναμη έγκειται στην πληροφορία και, κυρίως, στην ταχύτητα με την οποία μπορούμε να αποκτήσουμε πληροφορίες. Κάθε νέος υποψήφιος εργαζόμενος από οποιαδήποτε χώρα έχει πλέον τη δυνατότητα να ενημερώνεται μέσω οπτικοακουστικού υλικού, ακόμη και σε πραγματικό χρόνο, για οποιαδήποτε κατάσταση σε οποιαδήποτε γωνιά του πλανήτη. Οι εποχές του «πάμε και βλέπουμε τι θα βρούμε» ή του «ας μείνουμε εδώ γιατί δεν γνωρίζουμε τι θα βρούμε αλλού» έχουν περάσει ανεπιστρεπτί.
Αυτή η δυνατότητα έχει καταστήσει την εργασία σε κτηνοτροφικές μονάδες της χώρας μας λιγότερο ελκυστική από άλλες χώρες. Αν και τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει τεράστια βήματα προς τη βελτίωση των κτηνοτροφικών εγκαταστάσεων, αρκετές εκμεταλλεύσεις προσφέρουν αμφισβητούμενες συνθήκες διαβίωσης τόσο για τους εργαζομένους όσο και για τα εκτρεφόμενα ζώα.
Οι συνθήκες εκτροφής στην Ελλάδα επηρεάζονται κυρίως από τις παραδοσιακές αντιλήψεις των κτηνοτρόφων, δεδομένου ότι η εκτροφή, για παράδειγμα, των προβάτων στη χώρα μας έχει μια ιστορία που ξεπερνά τα 3.000 χρόνια. Οι εκτροφές σε δυσπρόσιτες περιοχές, με ανεπαρκή αερισμό και κακές συνθήκες υγιεινή, σε συνδυασμό με τον αργό εκσυγχρονισμό των εγκαταστάσεων (έλλειψη αυτοματισμών, βαριά χειρωνακτική εργασία και απουσία σωστών υποδομών διαμονής για τους εργαζόμενους) έχουν δημιουργήσει μια αποστροφή, ιδιαίτερα στους νέους, στην προοπτική για επαγγελματική αποκατάσταση.
Παράδοξα, σημαντική πίεση για εξεύρεση λύσης στο ζήτημα αυτό φαίνεται να μην προέρχεται από τις απαιτήσεις των εργαζομένων, αλλά από τη θέσπιση κανονισμών για τη σωστή διαβίωση και μεταχείριση των εκτρεφόμενων ζώων.
Στη νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) 2023-2027, έχουν θεσπιστεί μέτρα για την προώθηση της καλής μεταχείρισης των ζώων στις κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις. Προβλέπονται κονδύλια για την υλοποίηση προγραμμάτων που στοχεύουν στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των ζώων, την εκπαίδευση των αγροτών σχετικά με την καλή μεταχείριση, και την προώθηση βιώσιμων πρακτικών στην κτηνοτροφία. Ειδικότερα, για την καλή μεταχείριση των αιγοπροβάτων προβλέπονται κονδύλια ύψους 715,50 ευρώ ανά Μονάδα Ζωικού Κεφαλαίου (ΜΖΚ, όπου 1 ΜΖΚ αντιστοιχεί σε μέσο όρο 10 κεφαλές), ενώ για την καλή μεταχείριση των βοοειδών προβλέπονται κονδύλια ύψους 423,30 ευρώ ανά Μονάδα Ζωικού Κεφαλαίου (1 ΜΖΚ αντιστοιχεί σε 1 κεφαλή).
Όμως κάθε θέσπιση κανονισμούς συνοδεύεται και από ελέγχους ορθής εφαρμογής. Δεν θα πρέπει να μας εκπλήξει το γεγονός ότι οι ελεγκτικοί μηχανισμοί των ζωικών εκτροφών (Διεύθυνση Κτηνιατρικής και ΟΠΕΚΕΠΕ) είναι ήδη έτοιμοι για την εφαρμογή του ελέγχου «ορθών συνθηκών εκτροφής». Ο συνωστισμός, ο αερισμός, ο φωτισμός ακόμη και η ηχορύπανση θα αποτελέσουν σύντομα παραμέτρους αξιολόγησης της ευζωίας και συνακόλουθα αδειοδότησης της εκτροφής μαζί με τις ήδη προβλεπόμενες υποχρεώσεις (εμβολιασμοί, ελεγχόμενη χρήση αντιβιοτικών κα). Στην αγορά δε των προϊόντων ζωικής προέλευσης (π.χ. κοτόπουλα) παρουσιάστηκαν προϊόντα με την πιστοποίηση «Διασφάλιση της Ευζωίας» ως ένδειξη προϊόντων υψηλής βιολογικής αξίας.
Μπροστά σε αυτήν την πρόκληση οι κτηνοτρόφοι καλούνται να πάρουν σημαντικές και κοστοβόρες αποφάσεις καθώς καλούνται να αλλάξουν βασικές δομές των εγκαταστάσεων τους ή ακόμη και να μετακομίσουν τις εκμεταλλεύσεις τους. Είναι όμως βέβαιο ότι ο εκσυγχρονισμός και η βελτίωση των συνθηκών εκτροφής θα έχει μια πολυδιάστατη συμβολή στην συνολική λειτουργία της εκτροφής Αποδεδειγμένα θα συντελέσει στην αύξηση της παραγωγικότητας των ζώων, στη μείωση των δεικτών νοσηρότητας, θνησιμότητας και χρήσης αντιβιοτικών, αλλά κυρίως θα κάνει την κτηνοτροφική εργασία πιο απλή, ξεκούραστη και θελκτική στον εργαζόμενο.
Κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις χωρίς εργαζομένους δεν υφίστανται και ήδη τα καμπανάκια για κλείσιμο μονάδων λόγω έλλειψης προσωπικού αρχίζουν να χτυπούν. Η Ελληνική κτηνοτροφία με αιχμή την ακμάζουσα αιγοπροβατοτροφία αποζητά στήριξη για βελτίωση, εκσυγχρονισμό και αυτοματοποίηση προκειμένου να αποτελέσει θελκτική προοπτική των νέων που στη σημερινή εποχή (δυστυχώς ή ευτυχώς) αναζητούν τεχνολογικά προηγμένες άνετες και με κατάλληλο περιβάλλον εργασίες.
* Ο Δημ. Γκουγκουλής είναι επίκουρος καθηγητής Διαχείρισης Υγείας Παραγωγικών Ζώων
Τμήμα Κτηνιατρικής Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
