Η χαρισματική μορφή του Αγίου Αναστάσιου του Γόρδιου

Από τον Α. Λιακατά

Πολλοί από τους Αγίους της Εκκλησίας μας υπήρξαν στα μαύρα χρόνια της Τουρκοκρατίας διδάσκαλοι του Γένους μας. Ένας από αυτούς είναι και Άγιος Αναστάσιος ο Γόρδιος (7 Ιουνίου), κατά κόσμον Αλέξιος Παπαλέκας, μια μεγάλη πνευματική και χαρισματική προσωπικότητα που άφησε το δικό του αποτύπωμα στην προάσπιση της Ορθοδοξίας και στην υπόθεση της Παιδείας του υπόδουλου ορθοδόξου ελληνικού λαού μας. Γεννήθηκε το 1654 μ.Χ. στα σημερινά Μεγάλα Βραγγιανά (τότε Βρανιανά) Ευρυτανίας. Tο «Γόρδιος» αποτελεί το προσωνύμιο του μοναχικού ονόματος «Αναστάσιος», το οποίο έλαβε από τον δάσκαλό του, τον Άγιο Ευγένιο Γιαννούλη τον Αιτωλό (5 Αυγούστου), του οποίου ήταν ο επιφανέστερος μαθητής και αντάξιος συνεχιστής του μεγάλου έργου του.
Στην Ι.Μ. Αγ. Παρασκευής - Γούβας των Μ. Βραγγιανών λειτούργησε για δύο αιώνες περίπου το περίφημο «Ελληνομουσείον των Αγράφων», Ανώτερη Σχολή των Ελληνικών Γραμμάτων. Τη Σχολή ίδρυσε το 1662 ο Αγ. Ευγένιος ο Αιτωλός, ο οποίος είχε ιδρύσει και τις άλλες δύο Ανώτερες Σχολές της εποχής εκείνης, δηλαδή εκείνες του Αιτωλικού και Καρπενησίου. Στη Σχολή των Βραγγιανών μαθήτευσε ο Αναστάσιος Γόρδιος στα πρώτα χρόνια της ζωής του, όπως επίσης λίγο αργότερα και ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός.
Δεν θα ήταν υπερβολή αν ειπωθεί ότι ο Αγ. Ευγένιος ο Αιτωλός και ο Αγ. Αναστάσιος ο Γόρδιος, οι οποίοι άνοιξαν τα πρώτα ελληνικά σχολεία, στην Αιτωλία ο πρώτος και στη Θεσσαλία ο δεύτερος, διδάσκοντας τα ελληνικά γράμματα και ενισχύοντας την πίστη στον τριαδικό Θεό, υπήρξαν οι εμπνευστές στην αποστολή και στον αγώνα του Αγ. Κοσμά του Αιτωλού. Ο Ευγένιος Γιαννούλης διακρίνει γρήγορα το ήθος και τη φιλομάθεια του Αναστασίου και τον στέλνει το 1676 για ευρύτερες σπουδές στην Αθήνα (ενώ έχει ήδη χειροτονηθεί διάκονος), όπου μαθητεύει δίπλα σε δασκάλους, όπως ο Ιωάννης Μπενιζέλος και ο Νικόδημος Μαζαράκης ο Φερραίος. Ο τελευταίος εκτιμά τον νεαρό διάκονο και τον στέλνει για ανώτερες σπουδές στην Πάδοβα της Ιταλίας, όπου πραγματοποιεί φιλολογικές, θεολογικές και ιατρικές σπουδές, ενώ λίγο αργότερα παρακολουθεί φυσικομαθηματική στη Ρώμη. Στην Ιταλία διδάχθηκε τη Λατινική και την Αρχαία Ελληνική Γραμματεία από μεγάλους Έλληνες και ξένους δασκάλους. Εκτός της ελληνικής γλώσσας μιλούσε απταίστως τη γαλλική και την ιταλική. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τη σπουδαία κατάρτιση που αποκόμισε από την πολυετή εντρύφηση με τα γράμματα και την επαφή του με αξιόλογους ανθρώπους, τον κατέστησαν περιζήτητο από μεγάλα πανεπιστημιακά κέντρα της αλλοδαπής και του προσφέρθηκαν σημαντικές έδρες διδασκαλίας και αξιώματα με υψηλές αμοιβές. Ωστόσο, η σκέψη του Αναστάσιου περιστρεφόταν γύρω από την Ελλάδα και το σκλαβωμένο Γένος μας, επιθυμώντας διακαώς να συνεισφέρει στην πνευματική κατάρτιση των κατατρεγμένων Ελλήνων. Έτσι, ύστερα από λαμπρές σπουδές πέντε ετών στη Δύση, επιστρέφει στον τόπο του και αναλαμβάνει τη διεύθυνση του Αγιοπνευματικού Πανεπιστημίου των Μεγάλων Βραγγιανών, τη Σχολή του Γένους που λειτουργούσε εκεί όπου ήδη είχαν ανάψει οι πρώτες σπινθήρες του αγώνα για τη λευτεριά και άρχισαν να θεμελιώνονται οι αρχές της ελευθερίας. Στα δύσκολα χρόνια της σκλαβιάς, ο Αναστάσιος αποτέλεσε βασικό στήριγμα των Ρωμιών και του σκλαβωμένου Γένους μας, μοιράζοντας τον χρόνο του στη διδασκαλία, τη συγγραφή, το κήρυγμα, καθώς και στην ανέγερση σχολείων, εκκλησιών και άλλων κοινωφελών έργων. Δίδαξε στο Αιτωλικό, στα Τρίκαλα και στο Καρπενήσι καλλιεργώντας μυστικά την ιδέα του ξεσηκωμού στις φοβισμένες ψυχές των σκλαβωμένων Ελλήνων, μιλώντας τους για τον Χριστό και την ελληνική ιστορία. Ο Αναστάσιος στήριζε οικονομικά πολυτέκνους και χήρες μητέρες, αναλάμβανε τη φροντίδα των ορφανών και ήταν ο ιατρός -τόσο των σωμάτων, αλλά και των ψυχών- των Αγράφων. Μετέφρασε σε απλή ελληνική γλώσσα τον Ιπποκράτη. Στο πλούσιο συγγραφικό του έργο περιλαμβάνονται 33 συγγράμματα, μερικά εκ των οποίων: «Βίος και ακολουθία του εν αγίοις πατρός ημών Βησσαρίωνος αρχιεπισκόπου Λαρίσης», «Aκολουθία αγίων Αχιλλίου Λαρίσης και Οικουμενίου Τρίκκης», «Στιχηρά εις τον Άγιον Αχίλλιον», «Συντομωτάτη έκθεσις Λογικής», «Ρητορική Τέχνη», «Λεξικόν της καθομιλουμένης», «Εγχειρίδια», «Ιατρικές Συνταγές», μερικά εκ των οποίων εκδόθηκαν στο εξωτερικό και συγκεκριμένα στο Βουκουρέστι, στη Μοσχόπολη, στη Βιέννη. Έγραψε 750 περίπου επιστολές, αρκετές των οποίων αναφέρονται σε θέματα οργάνωσης και λειτουργίας των σχολείων της εποχής και στις οποίες καταδεικνύεται η βαθιά αγιοπατερική γνώση του και ο πόθος του να στηρίξει και να εμψυχώσει τους συμπατριώτες του.
Επίσης, έγραψε τη βιογραφία του Αγίου Ευγένιου του Αιτωλού, του καλού παιδαγωγού και δασκάλου του, και συνέταξε στην αρχαία ελληνική και απλή ελληνική γλώσσα βοτανολογικό και ζωολογικό ονοματολόγιο, προδρομικό στο είδος του. Η υπεροχή του Αναστάσιου στη μόρφωση και στα ιερά γράμματα τον ανέδειξαν σε πνευματικό προεστώτα της περιοχής των Αγράφων και η σοφία και η γλυκύτητα που αναδύονται μέσα από τις επιστολές του, τον τοποθετούν σε περίοπτη θέση στο ψηφιδωτό των μεγάλων λογίων και Πατέρων της Εκκλησίας μας. Κοιμήθηκε την 7η Ιουνίου του 1729 μ.Χ. στα Βραγγιανά και ενταφιάστηκε δίπλα στον τάφο του διδασκάλου του, Αγίου Ευγένιου του Αιτωλού, ενώ μέσα στον Ι.Ν. Αγ. Παρασκευής Βραγγιανών φυλάσσεται σήμερα η θαυματουργική κάρα του. Την αναγραφή στις Αγιολογικές Δέλτους της Εκκλησίας του φωτισμένου Διδασκάλου Αναστασίου Γορδίου αποφάσισε η Διαρκής Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος στη Συνεδρίαση της Πέμπτης 15 Ιουλίου 2021. Η αναγραφή αποφασίστηκε με εισήγηση της Συνοδικής Επιτροπής επί των Νομοκανονικών και Δογματικών Ζητημάτων, ύστερα από την πρόταση του σεβασμιότατου Μητροπολίτη Καρπενησίου κ. Γεωργίου, ενώ αναμένεται η τυπική και τελική αναγνώριση του νέου Αγίου και από το Οικουμενικό Πατριαρχείο στην Κωνσταντινούπολη.