Από τη Νέλλη Βασβατέκη
Στ΄ αρχαία χρόνια από την περιοχή των Ελλήνων που φέρει την ένδοξη ονομασία της Μακεδονίας ξεκίνησε ο Μέγας Αλέξανδρος, ο στρατηλάτης των αιώνων και προχώρησε βαθιά στον κόσμο. Κι ευθύς με το υπέρλαμπρο άστρο του σκόρπισε τα σκοτάδια και αφάνισε νοοτροπίες σκοταδιστικές. Άνοιξε τους ορίζοντες της νέας εποχής.
Σ΄ αυτή την περιοχή των Ελλήνων, στη Μακεδονία, πριν μερικές δεκάδες χρόνια, οι πρόγονοί μας αντιμετώπισαν τις ορδές των Σλάβων που ήθελαν διέξοδο στο Αιγαίο, όχι παραθέτοντας αριθμούς και πολεμικά μέσα, αλλά με τη γενναιότητα των νεοαρματολών του 1878, με τη γνησιότητα του αγώνα ενός Αργυράκου, με το χαμόγελο ενός Παύλου Μελά κι ενός ΄Αγρα, με την ψυχή ενός Βάρδα κι ενός Μπουμπαρά, με την ορμητικότητα ενός Ζέρβα κι ενός Λούκα με την αίσθηση του καθήκοντος των Ελλήνων έναντι του Γένους , την πεποίθηση και το βάθος της καρτερίας αλλά και της τόλμης του απλού Μακεδόνα.
Τον Μακεδονικό αγώνα τον ξεκίνησαν οι νεοαρματωλοί του 1878-1898, τον δυνάμωσαν οι Μακεδονομάχοι 1900-1912 και η νίκη τους ανήκει στη Μακεδονία. Πίσω απ΄ όλους αυτούς, οργανωτές κι εμψυχωτές ήταν οι Δραγούμηδες από το Βογατσικό της Καστοριάς.
Ο ΄Ιωνας Δραγούμης, ως υποπρόξενος στο Μοναστήρι, στις Σέρρες, στη Φιλιππούπολη, περιοδεύει στη Δυτική Μακεδονία και διασχίζοντας τις δύσβατες και τρομοκρατημένες περιοχές έρχεται σ΄ επαφή με τους ΄Ελληνες προκρίτους για να μάθει, να εμψυχώσει και να οργανώσει.
Βρίσκεται σε συνεχή επαφή με όσους μπορεί στην Αθήνα και πιο πολύ με το γαμπρό του, τον Παύλο Μελά. Στέλνει άρθρα σε ελληνικές και ξένες εφημερίδες. Γυρνά στη Μακεδονία φέρνοντας παντού τον πυρσό του αγώνα και μπολιάζει στο φοβισμένο ελληνισμό το δικό του ψηλό αντρίκειο φρόνημα.
Τη Μακεδονία την πόνεσε και την αγάπησε ο ΄Ιωνας όσο λίγοι. Και η Μακεδονία , η αιμόφυρτη και πονεμένη Μακεδονία του 1902, του ανταπέδωσε την αγάπη του.
Ο Παύλος Μελάς σκοτώθηκε σ΄ ένα χωριό της Καστοριάς ένα βράδυ φθινόπωρου του 1904 , και οι ΄Ελληνες ξύπνησαν…. ΄Αντρες , γυναίκες και παιδιά, γέροντες και νέοι γνωστοί και άγνωστοι συνταράχτηκαν.
Στ΄ αλήθεια ο Μακεδονικός Αγώνας, κάπου ανάμεσα στα χρόνια της κρατικής παρακμής και της ελληνικής εκτίναξης του 1912-1913 υπήρξε η ρωμαλέα αυτοκατεργασία του ελληνισμού. Ένα ζωογόνο αναβάπτισμά του στις ίδιες τις πηγές των εσωτερικών του δυνάμεων.
Ο καπετάν Κώττας, ένας από τους ανθρώπους σύμβολα του Αγώνα, πέρασε τα παιδικά του χρόνια στη λαίλαπα της Μακεδονικής επανάστασης του 1878. Ξεκίνησε από το χωριό του για να σηκώσει στο Βίτσι το ανάστημά του ενάντια στον εχθρό. Ο Κώττας έκανε πράξη την ιδέα του αγώνα. Οι Μακεδόνες όταν ζούσε αλλά και όταν είχε δολοφονηθεί τον λάτρεψαν σαν θεό.
Ο καπετάν Λούκας, ένας ατόφιος Μακεδόνας πολεμιστής, γνήσιος άνθρωπος του όρους, εξοικειωμένος με το λημέρι και το ντουφέκι έταξε τον εαυτό του στο μαχόμενο τμήμα του γένους μας. Ο Μακεδονικός αγώνας τον βρήκε θρονιασμένο στα Γρεβενά και στο Βόϊο, αλλά και στις καρδιές των απλών ανθρώπων.
Ο καπετάν Ζέρβας έκανε λημέρι του , τόπο ανάπαυσης και τόπο εξόρμησης το Μουρίκι ( βουνό πάνω από τη Βλάστη) Γύριζε από χωριό σε χωριό μιλώντας για την Ελλάδα και για τον αγώνα κατά των Βουλγάρων. Τα λόγια του έφερναν ενθουσιασμό. Το όνομά του έγινε θρύλος.
Ο Χρήστος Αργυράκος ή καπετάν Μουρίκης , από τη Βλάστη, είναι από τις αγνότερες και ηρωικότερες μορφές του Μακεδονικού αγώνα. ΄Ενιωσε από νωρίς τον κίνδυνο που απειλούσε τη Μακεδονία. Ο πατέρας του μετείχε στους μακεδονικούς ξεσηκωμούς του 1878, του 1881, του 1896. ΄Ετσι κι ο γιός εντάχτηκε στο σώμα του καπετάν Βέργα. Διακρίθηκε για την παλληκαριά του στις μάχες του Μουρικιού και του Φούφα το 1905 και το 1907. Αμέσως χρίστηκε οπλαρχηγός.
Ο Γιάννης Μπουμπαράς, επίσης από τη Βλάστη, με τη μοναδική παλικαριά του, σφράγισε εκείνη την εποχή. Το μαρτυρικό του θάνατο περιγράφει με συγκλονιστικό τρόπο η Πηνελόπη Δέλτα στα Μυστικά του Βάλτου. Ο λαός της Μακεδονίας τον έκλαψε σαν ψυχή της ψυχής του.
Ο καπετάν Κώττας, ο καπετάν Λούκας, ο Μπουμπαράς, ο Αργυράκος και δεκάδες ανώνυμοι Μακεδόνες, είδαν τη φοβέρα , την ένοιωσαν ως το μεδούλι της ψυχής τους και θέλησαν να ζήσουν λεύτερα. Για αυτό και πήραν τα βουνά κι αντρειώθηκαν με τη μυρουδιά της φτέρης και της οξιάς.
Ο Π. Μελάς δεν ζούσε την καταπίεση, τη φοβέρα, αλλά δεν ένοιωθε λεύτερος. Τη συνείδησή του την καταπίεζε μυστικά ο καημός του Μακεδόνα αδελφού. Τα γράμματα που άφησε στη Ναταλία δείχνουν άνθρωπο που πονάει. Ο λαός τον ανέβασε και τον έθεσε στην κορυφή της ιδεολογίας του αγώνα. Γιατί ο Μελάς ξετινάχτηκε από την καλοπέραση και τη ζεστασιά κι ήρθε στη Μακεδονία χωρίς να ξέρει από πόλεμο.
Και άλλοι νέοι αξιωματικοί και γενικότερα τα νιάτα της Ελλάδας άρχισαν το τραγούδι της λευτεριάς. Στη Μακεδονία έφτασαν ο Βέργας κι ο Γύπαρης κι ακολούθησαν κι άλλοι στα Μακεδονικά λημέρια ξεσηκώνοντας τον ενθουσιασμό στις καρδιές των Μακεδόνων. Πήραν Μακεδονικά ονόματα και γράφτηκαν σαν Μακεδόνες στη συνείδηση του λαού μας.
Ο καπετάν Βάρδας ήταν από τους πιο γενναίους καπετάνιους του Μακεδονικού Αγώνα. Ανήκει στους ΄Ελληνες που ήρθαν από το Νότο κι έσμιξαν με τους ΄Ελληνες του βορρά, τους Μακεδόνες, για έναν κοινό, αδυσώπητο, σκληρό και τρομαχτικό αγώνα. Λημέριαζε στο Γέρμα και στο Μπλάτσι . Νίκησε πολυάριθμες συμμορίες το 1905 και γύριζε τροπαιούχος στα χωριά εμφυσώντας κουράγιο και περηφάνια στους ΄Ελληνες.
Ο καπετάν Παύλος Γύπαρης καταγόταν από τα Χανιά. ΄Ηταν μόλις 20 χρονών όταν μπήκε στον αγώνα. Το 1905 ανακηρύχτηκε σε οπλαρχηγό και οργάνωσε δικό του σώμα με 30 κρητικούς εθελοντές. Σαν κέντρο των επιχειρήσεών του είχε το Μουρίκι και το Λέχοβο.
Ο καπετάν Φούφας από το Πλατανάκι της Αρκαδίας στην Πελοπόννησο, τελειόφοιτος της Σχολής Ευελπίδων βγήκε αμέσως καπετάνιος στα Μακεδονικά βουνά. ΄Ηταν σαν να γεννήθηκε στη Μακεδονία, σαν να τράνεψε στην οξιά, γιατί δέθηκε με τη Μακεδονική γη κι έγινε λουλούδι απάνω στο Μουρίκι.
Ο Τέλος Αγαπητός, καπετάν ΄Αγρας αξιωματικός του Ελληνικού στρατού από τους Γαργαλιάνους της Πελοποννήσου έφτασε σαν αρχηγός στο βάλτο των Γιαννιτσών κι αγωνίστηκε σκληρά για να διώξει από κει τους κομιτατζήδες. Στον αγώνα έμπαινε πρώτος. Με τη λεβεντιά του είχε γίνει παράδειγμα για τους αντάρτες θεριό ανήμερο στη μάχη , γελαστός Χριστός στην ώρα της ανάπαυσης. Δίκαιος στην κρίση του. Η προσωποποίηση της αγάπης και της συγνώμης. Είχαν τρομερή τύχη οι περιοχές της Δυτικής και της κεντρικής Μακεδονίας να δουν αρχηγούς σαν το Μελά και τον ΄Αγρα.
Ο Ηλίας Κούνδουρας, καπετάν Φαρμάκης γεννημένος στη Βλάστη, γόνος μεγάλης και πλούσιας οικογένειας σε πολύ νεαρή ηλικία έσπευσε στη φωνή της αγωνιζόμενης πατρίδας. Φοιτούσε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και επισκέπτονταν συχνά το αρχοντικό των Δραγούμηδων. Εκεί πληροφορούνταν για τα εγκλήματα των κομιτατζίδων και σπάραζε η καρδιά του για τα δεινά που υπέφεραν οι ΄Ελληνες της Μακεδονίας. Εγκαταλείπει τις σπουδές του και κατατάσσεται στο σώμα του αρχηγού Βέργα ως απλός οπλίτης. Δείχνει τόλμη και θάρρος απαράμιλλο, ακράτητος στην ανδρεία . Μετά τη μάχη του Μουρικιού διορίζεται οπλαρχηγός και διακρίνεται σε νικηφόρες μάχες εναντίον των Κομιτατζίδων και των Τούρκικων αποσπασμάτων.
΄Ολοι αυτοί και πολλοί άλλοι, έχουν αποκτήσει για τη μνήμη τους δικαιώματα αιώνιας ευγνωμοσύνης από μέρους του ελληνισμού. Απέδειξαν πώς γνωρίζουν να πέφτουν οι άντρες των υψηλών ιδεωδών και πώς γνωρίζουν να σταματούν στη μνήμη των μεταγενεστέρων, σε μια χρονολογία που αυτοί κατέστησαν λαμπρή κι αλησμόνητη στους αιώνες.
