Πολιτική και υστεροφημία

Από τον Νίκο Τάχατο

«Η Υστεροφημία αποδίδει στον καθένα την τιμή που του αξίζει».
(αρχαίο ρητό)

Ως Υστεροφημία (ύστερος + φήμη) ορίζεται η καλή φήμη που αποκτά κάποιος μετά τον θάνατό του. Πρόκειται για μία λέξη με ιδιαίτερη βαρύτητα για τους αρχαίους προγόνους μας. Ειδικά κατά την Ομηρική εποχή κατηύθυνε τις πράξεις των ηρώων, που επιδίωκαν μέσω των πολεμικών

τους έργων να εξασφαλίσουν τη θέση τους στην Ιστορία. Ας μην ξεχνάμε τον Αχιλλέα, τον καλύτερο πολεμιστή του Τρωικού πολέμου, που επέλεξε μια σύντομη, αλλά ένδοξη ζωή, από μια ζωή μεγάλη σε διάρκεια, αλλά που μετά τον θάνατό του η φήμη του θα εξαφανιζόταν. Παρόμοια αντίληψη επικρατούσε και κατά τα Κλασικά χρόνια, ενώ σε μεγάλο βαθμό κατηύθυνε τις πράξεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αρκετών Ρωμαίων αυτοκρατόρων και αρκετών άλλων διάσημων προσωπικοτήτων μέχρι τις μέρες μας.
Στόχος πάντα ό ίδιος: να κάνουμε κάποιες πράξεις για τις οποίες αξίζει οι μεταγενέστεροι άνθρωποι να μας θυμούνται. Και τι πιο όμορφο και μεγαλειώδες υπάρχει από το να κάνει κανείς το όνομά του αθάνατο, ευεργετώντας και προσφέροντας ανιδιοτελώς στους συνανθρώπους του; Να παίρνει αποφάσεις, να κάνει πράξεις, που θα βελτιώνουν την ανθρωπότητα και θα αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση για τους ανθρώπους στο μέλλον. Θα πρέπει εδώ να τονίσουμε δύο πράγματα: πρώτον, ότι η υστεροφημία δεν είναι κάτι που αποδίδει το ίδιο το άτομο στον εαυτό του. Οι άλλοι άνθρωποι αξιολογούν τις πράξεις και αποδίδουν ή όχι υστεροφημία. Και δεύτερον, ότι αυτή η λέξη δεν πρέπει να γίνει αυτοσκοπός. Δεν πρέπει να μοιάσουμε, για παράδειγμα, σε εκείνον τον αρχαίο νεαρό Ηρόστρατο, που επειδή δεν ήξερε πώς να αφήσει το όνομά του στην Ιστορία, έβαλε φωτιά το 356 π.Χ. και έκαψε τον ναό της Άρτεμης στην αρχαία Έφεσο, ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου.
Οι πολιτικοί, άνθρωποι που διαχειρίζονται θέσεις εξουσίας και παίρνουν αποφάσεις κρίσιμες για εκατομμύρια συνανθρώπους τους, έχουν μια μοναδική ευκαιρία να μείνουν στην Ιστορία και να κάνουν το όνομά τους αθάνατο.
Τι τραγικό, όμως, που συχνά ο τρόπος διαχείρισης της εξουσίας, δείχνει ότι τους είναι αδιάφορο για το πώς θα τους θυμούνται στο μέλλον και υιοθετούν μια ζωή σαν να πρόκειται να ζήσουν για πάντα. Παρατηρούμε συχνά ανθρώπους να εισέρχονται στον χώρο της πολιτικής με σημαία τους του συμφέρον του συνόλου και όταν αναλαμβάνουν θέση εξουσίας, οι πράξεις τους κατευθύνονται προς την εξυπηρέτηση του προσωπικού τους συμφέροντος και ενός λιγοστού κύκλου φίλων και συγγενών. Παρατηρούμε να χρησιμοποιούν τη θέση ευθύνης για να συσσωρεύσουν περιουσίες και να ζουν μια ζωής συχνά χλιδής. Όμως, όπως είπε ο αρχαίος τραγικός ποιητής Ευριπίδης (480-406 π.Χ.): «Κανείς από όσους επιδίωξαν να περάσουν τη ζωή τους με απολαύσεις δεν απέκτησε φημισμένο όνομα».
Ο επίσης τραγικός ποιητής Σοφοκλής (496-406 π.Χ.) είχε πει: «Από ασήμαντο αγώνα, δεν προκύπτει μεγάλη δόξα».
Και είχε δίκιο. Όσοι εισέρχονται στον χώρο της πολιτικής γνωρίζουν πολύ καλά ότι πρόκειται για έναν πολύ δύσκολο χώρο, όπου συχνά θα πρέπει να παρθούν δύσκολες και τολμηρές αποφάσεις. Μόνο όποιος κινείται με γνώμονα πραγματικά το συμφέρον της πατρίδας του και της κοινωνίας, μόνο όποιος είναι ανιδιοτελής και φερέγγυος, μόνο όποιος λαμβάνει τα καταλληλότερα μέτρα με το λιγότερο κόστος, μόνο όποιος αντιμετωπίζει τα μέλη της κοινωνίας ως ανθρώπους και όχι ως ψηφοφόρους, θα πετύχει την υστεροφημία του ονόματός του και θα του αποδοθεί στο μέλλον η τιμή που του αξίζει.
Δυστυχώς, η συμπεριφορά πολλών σημερινών πολιτικών δείχνει ότι αγνοούν ή δεν τους ενδιαφέρει κάτι πάρα πολύ σημαντικό: «Το ήθος όλης της Πολιτείας είναι το ίδιο με αυτό εκείνων που την κυβερνούν» (Ισοκράτης 436-338 π.Χ.). Οι όποιες αποφάσεις τους και πράξεις τους κατ’ αρχήν πλέον και με την ανάπτυξη της τεχνολογίας δεν μένουν κρυφές και επιπλέον έχουν αντίκτυπο στη διαμόρφωση της πολιτικής συμπεριφοράς του αυριανού πολίτη. Όταν οι πολίτες παρατηρούν απαράδεκτες πολιτικές συμπεριφορές και χρήση της πολιτικής εξουσίας για προσωπικό πλουτισμό, τότε θα διαμορφώσουν τη χειρότερη γνώμη για τους πολιτικούς και οι πράξεις τους θα είναι τέτοιες που δείχνουν ότι αντιμετωπίζουν τους πολιτικούς ως εχθρούς, από τους οποίους πρέπει να φοροδιαφύγουν και γενικά να μην εκτελέσουν όπως πρέπει τις πολιτικές τους υποχρεώσεις.
Ζητούμενο, δυστυχώς, μέχρι και σήμερα η ορθή πολιτική πράξη. Εκείνη που ανιδιοτελώς συμβάλλει στη βελτίωση του συνόλου της κοινωνίας και διαμορφώνει σωστή πολιτική συνείδηση στους πολίτες. Τελειώνοντας αξίζει να θυμηθούμε όσα είπε ο αρχαίος τραγικός ποιητής Αγάθων (448-400 π.Χ.): «Ο άρχοντας πρέπει να θυμάται τρία πράγματα: πρώτον ότι κυβερνά ανθρώπους, δεύτερον ότι κυβερνά σύμφωνα με τους νόμους και τρίτον ότι δεν θα κυβερνά για πάντα».