Πέντε ημέρες νωρίτερα, η Αμερικανική πρεσβεία στη Λευκωσία διαμηνύει προς το Στέιτ Ντιπάρντεντ ότι Ελληνοκύπριοι όλων των αποχρώσεων -πλην ΑΚΕΛ και Λυσσαρίδη- εκτιμούν πως εάν επιστρέψει ο Μακάριος θα υπάρξουν εμφύλιες διαμάχες στο νησί, και προτρέπουν τις ΗΠΑ να ασκήσουν την επιρροή της για να αποφευχθεί αυτή η προοπτική. Το Κυπριακό απασχόλησε εκείνες τις μέρες Μόσχα και Ουάσινγκτον. Σύμφωνα με σχετική επιστολή του Λ. Μπρέζνιεφ προς τον Ρ. Νίξον, το Κρεμλίνο προτείνει «πλήρη αποκατάσταση της εξουσίας της νομίμως εκλεγμένης κυβέρνησης με επικεφαλής τον πρόεδρο Μακάριο», παράλληλα με την «ταχεία εφαρμογή του Ψηφίσματος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ της 20ής Ιουλίου 1974, το οποίο ψήφισαν η ΕΣΣΔ και οι ΗΠΑ, μαζί με άλλα κράτη. {...} με αποχώρηση από εκεί των ξένων στρατιωτικών στρατευμάτων», με ταυτόχρονη «κατάπαυσης του πυρός». Οι παραπάνω εκτιμήσεις -δεδομένα αναφέρονται σε επίσημα πρακτικά συνεδριάσεων, απομαγνητοφωνημένα κείμενα, επιστολές κ.ά., όπως καταγράφονται σε βιβλίο του στρατηγικού αναλυτή Νίκου Λυγερού- αποσπάσματα του οποίου δημοσιεύει η «ΕτΔ», σε πιστή μετάφραση του γραφείου της Λαρισαίας κ. Καράτζου. Πιο συγκεκριμένα
ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΑΚΑΡΙΟΥ-ΚΑΤΑΠΑΥΣΗ ΠΥΡΟΣ ΘΕΛΕΙ ΤΟ ΚΡΕΜΛΙΝΟ
Επιστολή του Σοβιετικού Γενικού Γραμματέα Brezhnev προς τον Πρόεδρο Νίξον Μόσχα, 23 Ιουλίου 1974.
{...} η κατάσταση εκεί παραμένει περίπλοκη και επικίνδυνη.
{...} πλήρης αποκατάσταση στην Κύπρο της εξουσίας της νομίμως εκλεγμένης κυβέρνησης αυτού του κράτους με επικεφαλής τον Πρόεδρο Μακάριο, {...} την ταχεία εφαρμογή του Ψηφίσματος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ της 20ής Ιουλίου 1974, το οποίο ψήφισαν η ΕΣΣΔ και οι ΗΠΑ, μαζί με άλλα κράτη. {...} με αποχώρηση από εκεί των ξένων στρατιωτικών στρατευμάτων.
{...} μεγάλη έμφαση σε ένα ζήτημα κατάπαυσης του πυρός στην Κύπρο {...} και δεν θα γινόταν μόνο μια προσωρινή παύση πριν από ένα νέο και ίσως πιο αιματηρό ξέσπασμα.
{...} που υπήρχε πριν από τη στρατιωτική επέμβαση της Ελλάδας, {...} - με την έννοια της εξάλειψης της εξωτερικής παρέμβασης στις εσωτερικές υποθέσεις της Κύπρου {...}.
Ειλικρινά, Brezhnev(Σε πιστή μετάφραση από τα επιλεγμένα σημεία του κειμένου που είναι αναδημοσιευμένο στον σύνδεσμο:
https://lygeros.org/73680-en/)
ΔΙΧΑΣΜΕΝΟ ΤΟ ΝΗΣΙ ΓΙΑ ΜΑΚΑΡΙΟ -ΤΙ ΖΗΤΑ ΑΠΟ ΗΠΑ
Τηλεγράφημα της Πρεσβείας στην Κύπρο προς το Υπουργείο Εξωτερικών Λευκωσία, 24 Ιουλίου 1974, 1330Z.
1723. Προς τον Υπουργό από τον Πρέσβη. Θέμα: Κύπρος.
Ο Υπουργός Εξωτερικών Δημητρίου τηλεφώνησε στην Πρεσβεία και ζήτησε να περάσουν τα ακόλουθα:
1. {...} Ελληνοκύπριοι όλων των πλευρών (ισχυροί ενωσιακοί, της ΕΟΚΑ-Β, οι αδιάφοροι, κ.λπ.) εκτός από τους οπαδούς του ΑΚΕΛ και Λυσσαρίδη, λένε ήδη ότι αν ο Μακάριος γυρίσει θα κυλήσει ξανά το αίμα και θα υπάρξουν εμφύλιες διαμάχες στο νησί, οι Έλληνες θα πολεμήσουν τους Έλληνες ξανά.
2. Η σημερινή κυβέρνηση, συμπεριλαμβανομένου του Κληρίδη, είναι πεπεισμένη ότι η επιστροφή του Μακαρίου, αν γίνει σύντομα, θα ήταν μια καταστροφή εδώ {...}.
3. Η κυβέρνηση πιστεύει ότι η πρόωρη επιστροφή του Μακαρίου θα διαταράξει μόνο την ομαλή επιστροφή στην κανονικότητα εδώ {...}.
4. {...} Έχουν προτρέψει να μην επιτραπεί στον Μακάριο να επιστρέψει για τουλάχιστον τρεις μήνες. Ο Καραμανλής απάντησε ότι θα το σκεφτόταν. Ο Μπονάνος συμφώνησε ότι ο Μακάριος δεν έπρεπε να επιστρέψει, τουλάχιστον όχι προς το παρόν.
5. Η κυβέρνηση Κληρίδη, μέσω του Δημητρίου, προτρέπει τις ΗΠΑ να ασκήσουν την επιρροή τους, να λάβουν μάλιστα όλα τα δυνατά μέτρα, για να αποφευχθεί η επιστροφή του Μακαρίου στην Κύπρο στο εγγύς μέλλον.
6. Σχόλια {...}
Davies
(Σε πιστή μετάφραση από τα επιλεγμένα σημεία του κειμένου που είναι αναδημοσιευμένο στον σύνδεσμο:
https://lygeros.org/63577-en/)
Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ, ΟΙ ΣΤΡΑΤΗΓΟΙ, Ο ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΟ ΑΝΑΜΙΞΗΣ ΗΠΑ
Τηλεγράφημα από την Πρεσβεία στην Ελλάδα προς το Υπουργείο Εξωτερικών Αθήνα, 26 Ιουλίου 1974, 1200Ζ.
5049. Θέμα: Το μέλλον του Βασιλιά Κωνσταντίνου. Στην παρούσα κατάσταση μπορεί να υπάρχουν κάποιοι που πιστεύουν ότι ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος θα πρέπει να επιστρέψει. Θεωρώ ότι ο Καραμανλής αντιμετωπίζει τόσα πολλά σοβαρά ζητήματα που δεν πρέπει να περιπλέκουμε το έργο του θέτοντας το συνταγματικό ζήτημα με οποιαδήποτε μορφή αυτήν τη στιγμή. Το μεγαλύτερο μέρος του Στρατού είναι σθεναρά αντίθετο με τον Βασιλιά, και πολλοί από τους πολιτικούς είναι επίσης αντίθετοι. Είναι ξεκάθαρο αυτήν τη στιγμή, ιδιαίτερα τώρα που ο Καραμανλής στην πραγματικότητα επέστρεψε, πιθανόν να αποτελέσει παράγοντα διχασμού. Προτρέπω, λοιπόν, να αποφύγουμε με οποιονδήποτε τρόπο να μπούμε σε αυτό το θέμα και να αφήσουμε τους Έλληνες να αποφασίσουν μόνοι τους αυτό το θέμα.
Tasca(Σε πιστή μετάφραση από τα επιλεγμένα σημεία του κειμένου που είναι αναδημοσιευμένο στον σύνδεσμο:
https://lygeros.org/63531-en/)
ΔΙΦΟΡΟΥΜΕΝΟΙ ΣΟΒΙΕΤΙΚΟΙ - Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΒΡΕΤΑΝΙΑΣ
Υπόμνημα από τον Σύμβουλο του Υπουργείου Εξωτερικών (Sonnenfeldt) προς τον Υπουργό Εξωτερικών Kissinger Washington, 29 Ιουλίου 1974.
ΘΕΜΑ Τελευταίο σοβιετικό σημείωμα για την Κύπρο. Μιλήστε με τον Vorontsov
{...} Σε αυτήν την περίπτωση, δεν πιστεύαμε ότι η δράση μέσω του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ ήταν χρήσιμη ή επιθυμητή αυτήν τη στιγμή. Ο Vorontsov είπε ότι ήταν καλό για τους ανθρώπους να εργάζονται όλο το εικοσιτετράωρο, επειδή η κατάσταση πρέπει να τεθεί υπό έλεγχο. {...} οι Σοβιετικοί συνεργάζονται με τον Μακάριο στη Νέα Υόρκη και ο Ρωσσίδης είναι επίσης σε στενή επαφή μαζί τους. {...} Το μόνο πραγματικό τους πρόγραμμα φαίνεται να είναι να κρατήσουν τον Μακάριο στο παιχνίδι και να τον βάλουν με κάποιο τρόπο στη διπλωματική διαδικασία στη Γενεύη.
{...} Τα σοβιετικά αιτήματα {...} εξακολουθούν να είναι διφορούμενα όσον αφορά τους Τούρκους. {...} κάποια άμεση σοβιετική-τουρκική επαφή (η μία ήταν μια συνάντηση μεταξύ του Σοβιετικού Πρέσβη και του Τούρκου Υπουργού Άμυνας) {...}.
Είναι αληθές ότι όσο περισσότερο συνεχίζεται η παρούσα κατάσταση, τόσο περισσότερο θα εισχωρήσουν οι Σοβιετικοί. {...} να κρατήσουμε τους Ρώσους σε απόσταση αναπνοής, όπως κάνουμε και οι Σοβιετικοί προφανώς γνωρίζουν ότι το κάνουμε {...}.
Μέχρι στιγμής στη Νέα Υόρκη, οι Βρετανοί σήκωσαν το φορτίο των επιχειρημάτων ενάντια στη σοβιετική θέση {...}.
{...} καμία αξία στην αποστολή γραπτής επικοινωνίας προς τους Σοβιετικούς. {...} (Οι Σοβιετικοί είπαν στους Έλληνες ότι η αποστολή του παρατηρητή τους στη Γενεύη ήταν αποτέλεσμα συμφωνίας με μας, φυσικά το έχουμε αρνηθεί, {...}).
Συνοπτικά, επομένως, αν συμφωνείτε, νομίζω ότι πρέπει να τηλεφωνήσω στον Vorontsov προς το τέλος του σήμερα (29 Ιουλίου) και να του πω.
—{...}
—{...}
—Ότι φυσικά τα συμφέροντα των Κυπρίων δεν αγνοούνται.
—{...}
—Ότι δεν μας αρέσει ο κατηγορητικός τόνος των σοβιετικών δηλώσεων και ανακοινώσεων—{...}—Ότι συνεχίζουμε να ελπίζουμε ότι οι Σοβιετικοί θα σταματήσουν από οτιδήποτε θα μπορούσε να αναζωπυρώσει την κατάσταση {...}.
(Σε πιστή μετάφραση από τα επιλεγμένα σημεία του κειμένου που είναι αναδημοσιευμένο στον σύνδεσμο:
https://lygeros.org/73681-en/)
ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ Ο ΜΑΚΑΡΙΟΣ ΑΠΟ ΗΠΑ - «ΑΥΤΟΚΡΙΤΙΚΗ» ΚΙΣΙΝΓΚΕΡ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 1960
Υπόμνημα Συνομιλίας Washington, 29 Ιουλίου 1974, 5 μ.μ.
ΘΕΜΑ Επίσκεψη Αρχιεπισκόπου Μακαρίου
ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ
1. Κύπρος
2. Αρχιεπίσκοπος Μακάριος
3. Πρέσβης Δημητρίου
4. ΕΜΕΙΣ
5. The Secretary (Υπουργός Εξωτερικών)
6. Ο Πρέσβης Robert J. McCloskey
(Η συνομιλία βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη).
Αρχιεπίσκοπος Μακάριος: Έχω πει στον Υπουργό ότι οι Σοβιετικοί προσπαθούν να εκμεταλλευτούν την κατάσταση και ότι το ενδιαφέρον τους για αυτό το πρόβλημα δεν είναι γνήσιο. {...}
The Secretary: Καταφέραμε να επιτύχουμε την κατάπαυση του πυρός. {...}
Αρχιεπίσκοπος Μακάριος: {...} Το Κυπριακό πρόβλημα είναι μικρό {...}
The Secretary: {...} Θα έκανες το ίδιο πράγμα. Δεν σε κατηγορώ.
{...}
Αρχιεπίσκοπος Μακάριος: Δεν είμαι ικανοποιημένος με τη θέση των Ηνωμένων Πολιτειών. Σας συμφέρει να σταματήσετε την τουρκική εισβολή. {...}
The Secretary: Η Τουρκία δεν προχωρά άλλο.
{...}
The Secretary: Νόμιζα ότι είχατε συμφωνήσει με το τελευταίο στις συμφωνίες του 1960.
{...}
Αρχιεπίσκοπος Μακάριος: Αυτό που με ενοχλεί είναι ότι οι Τούρκοι δεν θα είναι μέσα για διευθέτηση {...}.
{...}
Αρχιεπίσκοπος Μακάριος: {...} Λένε ότι θα δεχτούν το Σύνταγμα του 1960 μόνο με αλλαγές.
The Secretary: Δεν μου το έχουν πει εμένα αυτό {...}.
{...}
The Secretary: {...} Έγινε κάποια σκέψη για μείωση της βοήθειας προς την Ελλάδα υπό το στρατιωτικό καθεστώς της. Αυτό θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί εναντίον του Σαμψών.
{...}
The Secretary: Σίγουρα, θα παίξουμε εποικοδομητικό ρόλο.
{...}
The Secretary: {...} Ειλικρινά, είναι καλύτερο για μένα διεθνώς αν δεν είστε ικανοποιημένοι.
{...}
The Secretary: {...} Έπρεπε να μελετήσω το Σύνταγμά σας του 1960 {...}. Είμαστε υπέρ μιας λύσης που να συμφωνεί και με τα τρία μέρη.
{...}(Σε πιστή μετάφραση από τα επιλεγμένα σημεία του κειμένου που είναι αναδημοσιευμένο στον σύνδεσμο: https://lygeros.org/63578-en/
* Σημ.: Ανάλυση από τον δρ. Ν. Λυγερό και στο podcast: https://lygeros.org/podcast-us-15/ καταγεγραμμένο στο site: https://lygeros.org/73933-en)
Επιμέλεια: Μπάμπης Λαμπαδιάρης
