Στις 31-3-2022 η Ε.Ε. (Directorate General for Agriculture and Rural Development) μέσω της αρμόδιας Διεύθυνσης απάντησε με τις παρατηρήσεις της (αναφορά 2) ζητώντας διευκρινίσεις, οι οποίες ήταν τόσες πολλές (290) και σοβαρές, που στην ουσία ζητήθηκε η επανυποβολή της ελληνικής πρότασης, ύστερα από την εκ βάθρων αναθεώρησή της με απαντήσεις σε όλες τις παρατηρήσεις/επισημάνσεις της. Μέσα από αυτήν την αλληλογραφία, μπορεί κανείς να καταλάβει τη λογική της ελληνικής πλευράς για την ανάπτυξη της ελληνικής γεωργίας στα επόμενα χρόνια κάτω από τις τελευταίες δραματικές εξελίξεις στην ενέργεια, την οικονομία και την επαπειλούμενη επισιτιστική κρίση. Όπως περιγράφεται στο κείμενο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.), το πλαίσιο αναφοράς στο οποίο καλούμαστε να δούμε τη λειτουργία του Πρωτογενή Τομέα της Γεωργίας (ΠΤΓ) καθορίζεται από τη στενή σχέση μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και της επισιτιστικής ασφάλειας, που (πρέπει να) μας υποχρεώνει να θέτουμε την υποστήριξη του ΠΤΓ σε πρώτη προτεραιότητα. Επομένως, η βιωσιμότητα του ΠΤΓ πρέπει να αποτελέσει εθνική προτεραιότητα για την αντιμετώπιση του μεγαλύτερου κινδύνου που απειλεί τον πλανήτη και τη χώρα μας, που είναι η επισιτιστική ανασφάλεια. Αξίζει, νομίζω, μια σύντομη αναδρομή στα σχετικά κείμενα (προτάσεις της χώρας και απάντηση της Ε.Ε.) μέσω κάποιων άρθρων, προκειμένου να αποκρυπτογραφήσουμε τις προθέσεις της ελληνικής Πολιτείας για τον ΠΤΓ και πώς αυτές εκτιμώνται από την Ε.Ε. Στο σημερινό άρθρο θα δοθούν πολύ συνοπτικά οι παρατηρήσεις/ενστάσεις και απαιτήσεις της Ε.Ε., προκειμένου να εγκριθεί το Ελληνικό Σχέδιο. Σημειώνεται ότι οι απαντήσεις μέσω του αναθεωρημένου σχεδίου πρέπει να υποβληθούν εντός του έτους.
ΠΟΛΛΕΣ ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ
Σε ό,τι αφορά το πόσο το ελληνικό σχέδιο εστιάζει στους στρατηγικούς στόχους της νέας ΚΑΠ, η Ε.Ε. παρατηρεί ότι υπάρχουν πολλές αδυναμίες, όπως ενδεικτικά αναφέρεται μη πειστική δικαιολόγηση των παρεμβάσεων που προτείνονται, ελλιπείς στόχοι και δημοσιονομικό σχέδιο και ανεπαρκείς πληροφορίες στους περιβαλλοντικούς στόχους, με αποτέλεσμα να απαιτείται αναθεώρηση όλων των ενοτήτων.
Σε ό,τι αφορά την οργάνωση ενός ανθεκτικού γεωργικού τομέα που να εξασφαλίζει μακροπρόθεσμη επισιτιστική ασφάλεια, οι παρατηρήσεις της Ε.Ε. είναι έντονες, τονίζοντας ότι το ελληνικό σχέδιο μόνο μερικώς ανταποκρίνεται στον στόχο, μη εξασφαλίζοντας μακροπρόθεσμη επισιτιστική ασφάλεια. Επισημαίνεται ότι η αναδιανομή των άμεσων ενισχύσεων από τις μεγάλες στις μικρές και μεσαίες εκμεταλλεύσεις που έχουν ορισθεί στο 8%, πρέπει να αυξηθεί με καλύτερη στόχευση. Επίσης, ζητά να αναθεωρηθεί η πρόταση για τις συνδεδεμένες ενισχύσεις μεταξύ των διαφόρων τομέων και των προϊόντων. Ακόμη επισημαίνεται ότι δεν αναλύονται με επαρκή σαφήνεια οι κίνδυνοι για τη γεωργική παραγωγή και το γεωργικό εισόδημα εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής και των προβλημάτων που δημιουργούνται από τον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο. Τονίζεται ότι θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί η αναθεώρηση της ΚΑΠ για την επέκταση και ενίσχυση του εθνικού συστήματος διαχείρισης κινδύνων (υπάρχει τέτοιο αλήθεια στη χώρα μας;) με περισσότερες παρεμβάσεις που να μειώνουν την εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και τις εισροές που επιβαρύνουν το κόστος παραγωγής.
Σε ό,τι αφορά την περιβαλλοντική προστασία, τη βιοποικιλότητα και τις κλιματικές δράσεις που συμβάλλουν στους κλιματικούς στόχους της Ε.Ε., καθώς και σχετικά με τις υποχρεώσεις από τη Συμφωνία των Παρισίων, τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα. Η έκθεση της Ε.Ε. αναφέρει ότι το ελληνικό σχέδιο παρουσιάζει περιορισμένες δυνατότητες για να ανταποκριθεί αποτελεσματικά. Η Ε.Ε. ζητά για το ζήτημα αυτό το ελληνικό σχέδιο να δείξει πιο καθαρά πώς θα ανταποκριθεί στα περιβαλλοντικά ζητήματα, παρουσιάζοντας ποιοτικά και ποσοτικά στοιχεία, όπως χρηματικές κατανομές και δείκτες. Επίσης, η Ε.Ε. εκφράζει αμφιβολίες για την ανταπόκριση στα ζητήματα της μείωσης της απώλειας θρεπτικών στοιχείων, της αποτελεσματικότητας στη χρήση του νερού, την προώθηση της οργανικής γεωργίας και της βιοποικιλότητας. Επίσης, σημειώνει την έλλειψη επαρκούς τεκμηρίωσης σχετικά με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, τη δέσμευση άνθρακα, την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, την πρόληψη των πυρκαγιών, τη συγκράτηση του νερού, τις πλημμύρες, τις ξηρασίες και την αντιμετώπιση της διάβρωσης των εδαφών, ζητώντας ουσιαστική τροποποίηση του σχεδίου που έχει υποβληθεί.
Παρόμοια είναι η εκτίμηση της Ε.Ε. για το ελληνικό σχέδιο αναφορικά με την ενδυνάμωση του κοινωνικο-οικονομικού ιστού στις γεωργικές περιοχές, εκτιμώντας ότι ανταποκρίνεται μόνο μερικώς. Η εκτίμηση είναι ότι αυτό βασίζεται μόνο στο Πρόγραμμα «LEADER», το οποίο βεβαίως δεν επαρκεί.
Σχετικά, τέλος, με την προώθηση της τεχνογνωσίας, της καινοτομίας και την ψηφιοποίηση της γεωργίας στις αγροτικές περιοχές, θεωρεί ότι έχουν εκφρασθεί μόνο καλές ιδέες, οι οποίες, όμως, πρέπει να μετατραπούν σε έργα.
Ύστερα από τα παραπάνω, πόσο αισιόδοξοι μπορούν να είναι οι αγρότες για την ανάπτυξη του ΠΤΓ; Όταν όλοι αναγνωρίζουν την αναγκαιότητα υποστήριξης και ανάπτυξης του τομέα αυτού λόγω της σημασίας του, που αγγίζει την ίδια την επιβίωσή μας και τα σχέδια που έχουμε για την ανάπτυξή του συγκεντρώνουν την παραπάνω αξιολόγηση από την Ε.Ε., αλήθεια τι μπορεί να περιμένουμε; Νομίζω ότι είναι καιρός πια να συναισθανθούν όλοι τις ευθύνες τους και να δράσουν άμεσα ανάλογα. Η Πολιτεία να αναλάβει τις ευθύνες της και μέσα από μια ειλικρινή διαβούλευση με την κοινωνία, τις αγροτικές οργανώσεις, τους πανεπιστημιακούς και ερευνητικούς φορείς να συνταχθεί ένα νέο σχέδιο της νέας ΚΑΠ που θα απαντά στις σημερινές ανάγκες της χώρας, αξιοποιώντας τον ΠΤΓ, που στα θέματα της επισιτιστικής ασφάλειας και της αντιμετώπισης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής έχει καθοριστικό ρόλο.
Αναφορές: 1) CCI: 2023EL06AFSP001, 2) Ares (2022)2416741 - 31/03/2022.
*Ο Χρίστος Τσαντήλας είναι γεωπόνος,
δρ Εδαφολογίας, ερευνητής, πρ. διευθυντής Ινστιτούτου Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ
(e-mail: christotsadilas@gmail.com).
