Αυτό προκύπτει από την επίσημη αλληλογραφία πρεσβειών και Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ , όπως καταγράφονται στο βιβλίο του στρατηγικού αναλυτή Νίκου Λυγερού- σε μετάφραση του γραφείου της κ. Φανής Καράτζου-σειρά αποσπασμάτων του οποίου δημοσιεύει η «ΕτΔ». Στο σημερινό φύλλο, παρουσιάζονται: τηλεγράφημα της Αμερικανικής πρεσβείας στην Αθήνα προς το Αμερικανικό Υπουργείο Εξωτερικών στις 15 Ιουλίου, τηλεγράφημα-οδηγία του ΥΠΕΞ (με επικεφαλής τον Χένρι Κίσινγκερ) προς την πρεσβεία στην Αθήνα, καθώς και Πρακτικά της Ειδικής Ομάδας Δράσης στην Ουάσιγκτον το πρωί της 15ης Ιουλίου. Πιο συγκεκριμένα:
Τηλεγράφημα της Πρεσβείας στην Ελλάδα προς το Υπουργείο Εξωτερικών Αθήνα, 15 Ιουλίου 1974, 1615Ζ.
4494. Θέμα: Κύπρος Cyprus: Περαιτέρω προβληματισμοί από την Αθήνα.
1. Από τα έως σήμερα στοιχεία φαίνεται ξεκάθαρα ότι εμπλέκεται ο Ιωαννίδης με το πραξικόπημα στην Κύπρο. Είναι επίσης σαφές ότι η επιχείρηση κατά του Μακαρίου σχεδιάστηκε προσεκτικά, όπως καταδεικνύει η διακήρυξη η επονομαζόμενη «Κυβέρνηση Εθνικής Σωτηρίας». {...} Το αν ο Ιωαννίδης έχει πράγματι ξεκλειδώσει το κουτί της Πανδώρας ή προέβλεψε κυρίως την αντικατάσταση του Μακαρίου με κάποιον πολύ πιο ευέλικτο Έλληνα απομένει να το δούμε.
2. Ωστόσο, η βαρβαρότητα της επιχείρησης καθώς και ο επιδέξιος τρόπος με τον οποίο διεξήχθη υποδεικνύουν για άλλη μια φορά πόσο επικίνδυνος και αναξιόπιστος μπορεί πραγματικά να είναι ο στρατηγός Ιωαννίδης —{...}.
3. Ο Μακάριος προφανώς εκτίμησε λανθασμένα τον Ιωαννίδη, {...} Ο Μακάριος εν τω μεταξύ αναζήτησε συνεχή και ίσως ενισχυμένη υποστήριξη της Ανατολικής Ευρώπης, της Ρωσίας, του Πεκίνου και πιθανώς άλλων μελών του Τρίτου Κόσμου.
4. Ο Ιωαννίδης και οι συνεργάτες του, πρέπει να θυμόμαστε, είναι φανατικά αντικομμουνιστές. Μαζί με αυτούς, οι ηγέτες των οποίων συμμετείχαν στον «ιερό πόλεμο» κατά του κομμουνισμού στην Ελλάδα της δεκαετίας του 1940, μόνο ο Χριστιανισμός, ίσως το μόνο αντίθετο γι’ αυτούς του κομμουνισμού, κατατάσσεται στις εθνικές αξίες μαζί τους. Ο Μακάριος, {...} διέπραξε {...} το ασυγχώρητο αμάρτημα ότι όχι μόνο απέρριψε και απώθησε τη «Μαμά Πατρίδα», αλλά και προσέβαλε επιπρόσθετα με τη δημοσίευση της επιστολής του Μακαρίου προς τον Γκιζίκη χωρίς την έγκριση της GOG*. {...} Αυτά πιθανότατα οδήγησαν στην απόφαση για βίαιη αντιπαράθεση με τον Μακάριο.
5. Οι διαθέσιμες πληροφορίες [η γραμμή 1 δεν αποχαρακτηρίστηκε] υποδεικνύουν ότι η GOG έκανε την τελευταία προσπάθεια να αποτρέψει τον Μακάριο, αλλά αποτυγχάνοντας είχε σαφώς ολοκληρώσει τα σχέδια έκτακτης ανάγκης για την απομάκρυνσή του. Με βαθιά ανάκληση θα θυμηθούμε ότι νωρίτερα ο Ιωαννίδης είχε δηλώσει κατηγορηματικά ότι θα μπορούσε να απαλλαγεί από τον Μακάριο μέσα σε 24 ώρες όποτε κι αν το ήθελε. {...}.
6. Ένα περαιτέρω ερώτημα στο παρόν πλαίσιο του προβλήματος είναι η επίδραση στην εσωτερική σταθερότητα του καθεστώτος. Σίγουρα, ο λαός της Ελλάδας δεν θα είναι ευχαριστημένος με τη βίαιη εξόντωση του Μακάριου και την απώλεια της ελευθερίας του νησιού. {...} Το άγχος του για την εκκαθάριση των «αναρχικών» στοιχείων στο νησί δεν θα αποδυναμώσει τη σημερινή του δύναμη. Ο ελληνικός στρατός είναι ακόμη πιθανό να αισθάνεται ότι η εκκαθάριση των «κομμουνιστικών» στοιχείων στο νησί ενάντια στην προοπτική μιας επικείμενης αντιπαράθεσης με την Τουρκία μπορεί να έχει μεγάλη στρατιωτική σημασία. {...}.
7.{...} Ενώ ο αγώνας ενάντια στον κομμουνισμό, εσωτερικός και εξωτερικός και η αντιπαράθεση με την Τουρκία δεν θα βλάψουν τη δύναμη του Ιωαννίδη, σοβαρές δυσκολίες με τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους στο ΝΑΤΟ θα μπορούσαν να δημιουργήσουν προβλήματα στη συνεχιζόμενη ηγεσία του.
8.{...}
Tasca G.O.G. : Government of Greece
(Σε πιστή μετάφραση από τα επιλεγμένα σημεία του κειμένου που είναι αναδημοσιευμένο στον σύνδεσμο: https://lygeros. org/63535-en/)
ΟΔΗΓΙΕΣ ΚΙΣΙΝΓΚΕΡ ΣΤΗΝ ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ
Τηλεγράφημα από το Υπουργείο Εξωτερικών προς την Πρεσβεία στην Ελλάδα Ουάσιγκτον, 15 Ιουλίου 1974, 1947 Ζ.
152379. Θέμα: Κυπριακό Πραξικόπημα. Για τον Πρέσβη από τον Γραμματέα.
Θα πρέπει να ζητήσετε ένα άμεσο ραντεβού με τον Ιωαννίδη για να μεταφέρετε τα ακόλουθα: 1. Θέλουμε να έχουμε άμεσα από το GOG* μια εκτίμηση για την κατάσταση στην Κύπρο. 2. Όσον αφορά την πολιτική μας, επιθυμούμε η GOG.* να γνωρίζει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες συνεχίζουν να θεωρούν την Κύπρο ως ένα ενιαίο, κυρίαρχο και ανεξάρτητο κράτος και οι ενέργειές μας σε αυτό το θέμα θα διέπονται από αυτό το συνεχιζόμενο θεμελιώδες δόγμα. Το ίδιο κάναμε και με την GOT**. 3. Σύμφωνα με την παραπάνω αρχή, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορούν να εγκρίνουν οποιαδήποτε ενέργεια της GOG* για την αλλαγή της πολιτικής και συνταγματικής δομής του νησιού. 4. Συνεχίζουμε να υποστηρίζουμε την ειρηνική επίλυση του Κυπριακού μέσω των διακοινοτικών συνομιλιών με σκοπό τη διασφάλιση κατάλληλων εγγυήσεων για την ασφάλεια της τουρκικής κοινότητας. 5. Προτρέπουμε σθεναρά όλα τα μέρη να επιδείξουν τη μέγιστη δυνατή αυτοσυγκράτηση και να αποφύγουν ενέργειες που θα μπορούσαν να αποσταθεροποιήσουν περαιτέρω την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο, να επιδεινώσουν τις σχέσεις μεταξύ δύο συμμάχων του ΝΑΤΟ και να δώσουν την ευκαιρία σε ξένες δυνάμεις της περιοχής να εκμεταλλευτούν την κατάσταση εις βάρος των συμφερόντων της ασφαλείας της Δύσης.
* GOG Government of Greece
** GOT Government of Turkey
Σε πιστή μετάφραση από τα επιλεγμένα σημεία του κειμένου που είναι αναδημοσιευμένο στον σύνδεσμο:
https://lygeros.org/63536-en/
ΠΟΛΥ ΔΕΞΙΑ Ο ΣΑΜΨΩΝ, ΝΑ ΑΠΟΤΡΕΨΟΥΜΕ ΤΟΥΣ ΣΟΒΙΕΤΙΚΟΥΣ
Πρακτικά από τη συνάντησή της στην Washington Ειδικής Ομάδας Δράσης Washington 15 Ιουλίου 1974, 10:18 – 10:43 πμ
ΘΕΜΑ Κύπρος , ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ
* Πρόεδρος —Henry A. Kissinger
* State Κυβέρνηση
* Robert Ingersoll
* Joseph Sisco
* Wells Stabler
* Thomas D. Boyatt
* Robert McCloskey
* Defense Υπουργείο Άμυνας
* William Clements
* Robert Ellsworth
* Harry Bergold
* JCS [Joint Chiefs of Staff] Σώμα ανώτερων ένστολων ηγετών Υπουργείου Άμυνας
* Gen. George S. Brown
* Lt. Gen. John W. Pauly
* CIA [Central Intelligence Agency] Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών
* William Colby
* George Lauder
* NSC [National Security Council] Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας
* Col. Richard Kennedy
* Rosemary Niehuss
* Henry Appelbaum
* James Barnum
ΣΥΝΟΨΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ
Συμφωνήθηκε ότι:
{...} Mr. Sisco: {...} Νομίζω, ωστόσο, ότι οι δύο στόχοι μας είναι πολύ σαφείς: (1) να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να αποτρέψουμε τον πόλεμο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και (2) να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να αποτρέψουμε την εκμετάλλευση της κατάστασης από τους Σοβιετικούς. Η κατάσταση προσφέρει μεγάλες ευκαιρίες για σοβιετική παρέμβαση. Νομίζω ότι πρέπει να λειτουργήσουμε με την παραδοχή ότι αυτό που είναι σημαντικό είναι να διατηρηθεί η ακεραιότητα και η πολιτική ανεξαρτησία της Κύπρου. {...} Μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει διακοινοτικό ζήτημα. Το αν πρόκειται για ένα περιορισμένο αντικειμενικό πραξικόπημα υποκινούμενο από την Ελλάδα ή θα οδηγήσει σε έναν παρατεταμένο εμφύλιο πόλεμο θα εξαρτηθεί εν μέρει από το αν ο Μακάριος είναι ζωντανός και αν οι κομμουνιστές υποστηρικτές του και άλλοι θα πολεμήσουν. {...} Προτείνω να συνεχίσουμε να λειτουργούμε αθόρυβα, ότι η μη διεθνοποίηση της κατάστασης θα ήταν προς το συμφέρον μας. {...}
Secretary Kissinger: Νομίζω ότι ο πρώτος μας στόχος πρέπει να είναι να αποτρέψουμε κάθε είδους σοβιετική ενέργεια. {...} Πρέπει λοιπόν να το κρατήσουμε ως εσωτερική υπόθεση και να μην διεθνοποιηθεί. {...} Secretary Kissinger: Στους Τούρκους θέλουμε να επισημάνουμε τους κινδύνους διεθνοποίησης του προβλήματος. {...} δεν θέλουμε να προκαλούνται οι Τούρκοι και θέλουμε να καταλάβουν ποιος προκαλεί και γιατί. Νομίζω ότι θα ήταν καλή ιδέα να πούμε στους Τούρκους ότι τους υποστηρίζουμε, δηλαδή τη διατήρηση των υφιστάμενων δικαιωμάτων τους στο νησί. Θα πρέπει να πούμε στους Έλληνες ότι δεν πρέπει να υπάρξει - ότι είμαστε αντίθετοι σε οποιαδήποτε αλλαγή του υπάρχοντος πολιτικού καθεστώτος του νησιού ή των δικαιωμάτων των Τουρκοκυπρίων.
Mr. Sisco: {...} δεν θέλουμε να τους δώσουμε (τους Τούρκους) δικαιολογία για να εκμεταλλευτούν την κατάσταση. {...}
Πρέσβυς McCloskey: Παρατήρησα ότι ο Μακάριος ανησυχούσε βαθιά εδώ και αρκετά χρόνια ότι θα τον σκότωναν. {...}
Secretary Kissinger: Γιατί δεν σκοτώθηκε νωρίτερα;
Πρέσβυς McCloskey: {...} Η κυρίαρχη ανησυχία του (του Μακαρίου) όλο αυτό το διάστημα είναι ότι ο Γρίβας βρίσκεται πίσω από το όλο θέμα. Αλλά με ενοχλεί λίγο αυτή η αναφορά ότι ο Σαμψών έχει τοποθετηθεί ως ο νέος ηγέτης.
Secretary Kissinger: Δεν άκουσα ποτέ γι’ αυτόν. Ποιος είναι;
Mr. Boyatt: {...}.
Secretary Kissinger: {...} Μου φαίνεται ότι ο άμεσος στόχος μας είναι να συγκρατήσουμε αυτό το θέμα, να μην διεθνοποιηθεί το ελληνοτουρκικό πρόβλημα, η ανάμειξη των σοβιετικών.
Mr. Colby: Αυτός (Σαμψών) είναι πολύ δεξιά. Αυτό θα μπορούσε να τονώσει τα κομμουνιστικά στοιχεία.
{...} Πρέσβυς McCloskey: Υπάρχει ένα πράγμα, το θέμα του ΟΗΕ. Θέλουμε την εμπλοκή των Ηνωμένων Εθνών;
Secretary Kissinger: Όχι ώσπου να γίνει διεθνές ζήτημα. {...}
Secretary Kissinger: Δεν θέλουμε να προκαλέσουμε μία μάχη με τους Έλληνες. {...}
{...} Secretary Kissinger: {...} Την επόμενη φορά που θα συναντηθούμε θα πρέπει να συζητήσουμε επίσης και το ελληνοτουρκικό πρόβλημα του Αιγαίου.
(Σε πιστή μετάφραση από τα επιλεγμένα σημεία του κειμένου που είναι αναδημοσιευμένο στον σύνδεσμο: https://lygeros. org/63534-en)
