Πώς μπορούν οι νέοι να συνδεθούν με το ιστορικό παρελθόν;

Από τον Βασίλη Πλατή, φιλόλογο-δρα Ιστορίας ΑΠΘ

Το θέμα της Νεοελληνικής Γλώσσας που πραγματεύθηκαν οι μαθητές της τρίτης τάξης του Λυκείου στις φετινές Πανελλήνιες Εξετάσεις αφορούσε την ιστορική γνώση και την πρόσληψή της από τους νέους. Κοντολογίς, γιατί οι νέοι μας (πρέπει να) μαθαίνουν Ιστορία.
Είναι γεγονός ότι η Ιστορία, με τον τρόπο που διδάσκεται στο ελληνικό σχολείο, όπως διατείνεται και ο ιστορικός Ραϋμόνδος Αλβανός, συγγραφέας του ενός από τα τρία δοθέντα στους μαθητές αποσπάσματα, τείνει να απαξιωθεί, με αποτέλεσμα σημαντικό τμήμα της νεολαίας να αγνοεί ή να συγχέει «οριακά» ιστορικά γεγονότα, να αδυνατεί να κάνει συνδέσεις με το παρόν, ακόμη και να αμφισβητεί τη σημασία της διδασκαλίας του μαθήματος στο σχολείο θεωρώντας την ιστορική γνώση «ξεπερασμένη» και «αχρείαστη», «στείρα».
Ωστόσο, παρά τις «χτυπητές» αδυναμίες που εμφανίζει η διδασκαλία του μαθήματος στο σχολείο, μια περισσότερο βιωματική προσέγγιση ενδεχομένως να κινητοποιούσε το ενδιαφέρον των μαθητών και μαθητριών για το παρελθόν και να τους προβλημάτιζε. Η ενεργητική εμπλοκή τους, για παράδειγμα, στο πλαίσιο ενός «εργαστηρίου Ιστορίας», με την ιστορία του τόπου τους θα μπορούσε να συνεισφέρει αποτελεσματικά προς αυτήν την κατεύθυνση. Μέσα από την αναδίφησή τους στην ιστορία της πόλης ή της περιοχής τους, οι μαθητές είναι δυνατόν να οικειοποιηθούν την ιστορική γνώση σε μικροκλίμακα και σε δεύτερη φάση να αφομοιώσουν τη γενική εικόνα.
Η αναζήτηση, λοιπόν, πληροφοριών σε πρωτογενείς πηγές (αρχεία, εφημερίδες, ιστορικά και λογοτεχνικά κείμενα εποχής, προφορικές μαρτυρίες δρώντων προσώπων ή απογόνων τους, φωτογραφικό και οπτικοακουστικό υλικό, χάρτες κ.ά.) και η μύησή τους στη δουλειά του ιστορικού, είναι πιθανό να κατευθύνουν τους μαθητές στη συνειδητοποίηση ότι η ενασχόληση με το παρελθόν δεν είναι πράξη «αλλότρια» προς τα ενδιαφέροντα της εποχής τους, ενώ συνδέεται άρρηκτα με το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον που οι ίδιοι κινούνται και δρουν.
Βέβαια, η δημιουργική συμμετοχή τους αποκτά για τους ίδιους μεγαλύτερη σημασία και ενδιαφέρον, εφόσον συνοδεύεται με κάποιου είδους ανταμοιβή, υλική ή ηθική. Για τον σκοπό αυτόν, εκπαιδευτικοί και πολιτιστικοί φορείς (σχολεία, μουσεία, αρχεία, βιβλιοθήκες, δήμοι, σύλλογοι, εταιρείες) καλούνται να διοργανώσουν διαγωνισμούς με θέματα τοπικής ιστορίας, προκειμένου να παρωθήσουν τους μαθητές να ασχοληθούν με τη διερεύνηση του ιστορικού παρελθόντος.
Η επέτειος των εκατό χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή ενδείκνυται φέτος για τέτοιου είδους δράσεις και αναζητήσεις, ανάλογες με αυτές της προηγούμενης χρονιάς.
Η συμμετοχή σε ένα πρόγραμμα τοπικής ιστορίας για τον μαθητή ή και τον ευαισθητοποιημένο πολίτη μπορεί να λάβει διάφορες μορφές: από την περιδιάβασή του σε ιστορικά μνημεία της περιοχής του που αντικρίζει καθημερινά αλλά αγνοεί τη σημασία τους, έως τη σύνθεση τεκμηριωμένης σε ιστορικές πηγές εργασίας που να εστιάζει σε κάποιον τοπικό ήρωα, την ιστορία ενός μνημείου ή εν γένει της περιοχής, τη μελέτη ηθών, εθίμων και καταλοίπων του λαϊκού πολιτισμού, της καθημερινότητας των ανθρώπων, την προσφυγιά και τα «αποτυπώματά» της σε διάφορες πτυχές του βίου.
Είναι, εξάλλου, ενθαρρυντικό ότι στην ελληνική ύπαιθρο το αίσθημα «του συνανήκειν» στο πλαίσιο της κοινότητας διατηρεί ακόμη την αξία του, καθώς δεν φαίνεται να «δοκιμάζεται» έντονα από την αποξένωση και την αλλοτρίωση της ζωής στις μεγαλουπόλεις, γεγονός που μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στην «ιστορική αφύπνιση» των πολιτών και κυρίως των νέων, που είναι άλλωστε και το βασικό ζητούμενο.
Εξυπακούεται ότι η ενεργός και δημιουργική ενασχόληση των νέων με το παρελθόν, που μπορεί να αποδειχτεί πολύτιμη εμπειρία, προϋποθέτει να πεισθούν οι ίδιοι για την πρακτική χρησιμότητά της.