Μερικές απ’ αυτές χάθηκαν με το πέρασμα του χρόνου για διάφορους λόγους, σε άλλες όμως ανιχνεύουμε μέχρι και σήμερα απογόνους. Σε δύο διαδοχικά κείμενά μας θα αναφερθούμε στην οικογένεια Οικονόμου-Λογιωτάτου, της οποίας κατιόντα μέλη υπάρχουν μέχρι και σήμερα στην πόλη μας.
Η οικογένεια αυτή θεωρείται μία από τις παλαιότερες και πλέον επώνυμες της Λάρισας, με γνωστή ιστορική διαδρομή 2,5 περίπου αιώνων. Ένα από τα πλέον εξέχοντα μέλη αυτής ήταν ο Ιωάννης Οικονόμος ο Λαρισαίος όπως ήταν το πλήρες όνομά του, με το οποίο και υπέγραφε. Γενεαλογικά όμως πιστεύεται ότι το πιο παλαιότερο γνωστό μέλος της, κατά κάποιο τρόπο ο γενάρχης της οικογένειας, ήταν ο αδελφός του πατέρα του[1], ο παπα-Δημήτριος, που είχε το οφίκιο του Οικονόμου της μητροπόλεως Λαρίσης. Ο βαθμός του οικονόμου που είχε, τον καθιστούσε αυτόματα ιερατικό επίτροπο και αντικαταστάτη του μητροπολίτη, όταν αυτός απουσίαζε για μεγάλο χρονικό διάστημα στο Πατριαρχείο[2] ή σε περιοδείες στη μητροπολιτική του περιφέρεια. Επομένως πρέπει ο παπα-Δημήτριος να ήταν ένα από τα πρόσωπα το οποίο είχε μεγάλη επιρροή ανάμεσα στον χριστιανικό πληθυσμό της Λάρισας.
Ο Ιωάννης Οικονόμος γεννήθηκε στη Λάρισα γύρω στα 1783[3]. Δεν γνωρίζουμε τα ονόματα των γονέων του. Η οικογενειακή προφορική παράδοση διέσωσε ότι ο πατέρας του πέθανε σε νεαρή ηλικία το 1798 και έτσι ο Ιωάννης βρέθηκε να είναι ορφανός από γονείς από την τρυφερή ηλικία των 15 ετών, μια που όλα δείχνουν ότι πιο μπροστά είχε αποβιώσει και η μητέρα του. Έτσι ο ιερέας θείος με τη σύζυγό του τον ανέλαβαν υπό την προστασία τους. Ο Ιωάννης υπέγραφε ως ανεψιός του Οικονόμου Λαρίσης, εξ’ ου και το επίθετό του Ιωάννης Οικονόμος Λαρισσαίος. Το Λογιώτατος, προστέθηκε αργότερα για την πολύ καλή του επίδοση στα γράμματα. Λόγω αυτής της στενής συγγένειας που είχε με τον θείο του, τού δόθηκε η ευκαιρία να κάνει πολύ καλές σπουδές σε σχολεία της Λάρισας, της Τσαριτσάνης και των Αμπελακίων, με αξιόλογους δασκάλους.
Υπηρέτησε στη Λάρισα και τον Κερδώο και τον Λόγιο Ερμή. Επαγγελματικά διακινούσε το εμπόριο της λακέρδας, γι’ αυτό τον βρίσκουμε να είναι επί σειρά ετών επίτροπος (δηλαδή κάτι σαν πρόεδρος) της συντεχνίας των λακερδάδων στην αγορά της Λάρισας και λόγω της εργασίας του να ταξιδεύει συχνά. Ανέλαβε κατά διαστήματα δάσκαλος στο σχολείο της γενέθλιας πόλης του και για μια χρονιά τον βρίσκουμε δάσκαλο στον Άνω Βόλο. Ήταν φιλομαθέστατος, κάτοχος μιας πολύ σημαντικής για την εποχή βιβλιοθήκης[4] και συγγραφέας πολλών έργων[5]. Λόγω της τελευταίας του ιδιότητας, μετά την Επανάσταση του 1821, στις διάφορες γραπτές ή προφορικές αναφορές τον προσφωνούσαν ως λογιώτατο. Τελικά η προσφώνηση αυτή καθιερώθηκε από το 1838 και ως επίθετο.
Νυμφεύθηκε δύο φορές. Την πρώτη, λίγο πριν τον Φεβρουάριο του 1817[6] και τη δεύτερη το 1839[7]. Σύμφωνα με το γενεαλογικό δένδρο που συνέταξε ο δισέγγονός του Μίμης Λογιωτάτου, αναφέρεται ότι απέκτησε μια κόρη την Αικατερίνη[8], χωρίς να αναφέρει άλλα τέκνα. Σε μια επιστολή που του έστειλε ο διδάσκαλος Γεωργίου από την Αγιά, την πρωτοχρονιά του 1823 με ευχές για το νέον έτος, του γράφει: «Σου εύχομαι λοιπόν φιλικώς να ζήσης πολύχρονος, ευτυχισμένος και καλόκαρδος με όλην την πανεστίαν σου»[9]. Η τελευταία πρόταση μάς επιτρέπει να υποθέσουμε ότι ο Ιωάννης Οικονόμου είχε τέκνο ή τέκνα από την πρώτη γυναίκα του. Πέθανε σύμφωνα με τον Δημήτριο (Μίμη) Λογιωτάτου το 1842.
Γι’ αυτό το θέμα, επειδή είναι γνωστό ότι ο Μιχαήλ Σάπκας νυμφεύθηκε απόγονο της οικογένειας Οικονόμου-Λογιωτάτου, την Ιουλία Λογιωτάτου, μας άφησε το 1946 τις ακόλουθες πληροφορίες : «Ο Δημήτριος Λογιωτάτου αποθανών το 1856 αφήκε δύο υιούς, τον Αχιλλέα Λογιωτάτου, ιατρόν μεγάλης ιατρικής και εγκυκλοπαιδικής μορφώσεως, σπουδάσαντα εις Βίρτσμπουργκ, Μόναχον και Βιέννην, τον Χαρίλαον Λογιωτάτου, δικηγόρον και μίαν θυγατέρα την Ελένην Γεωργιάδου. Ο Αχιλλεύς Λογιωτάτου εξελέγη βουλευτής και δήμαρχος Λαρίσης, απεβίωσε την 4ην Φεβρουαρίου 1896, κατέλιπε τρία τέκνα, την Ιουλίαν Λογιωτάτου σύζυγόν μου, την Πιπίτσαν Β. Ζησιάδου και τον Δημήτριον Λογιωτάτου, ήδη γενικόν επιθεωρητήν της Αγροτικής Τραπέζης της Ελλάδος. Η σύζυγός μου Ιουλία, απέθανε. Ο έτερος υιός του Δημητρίου Λογιωτάτου Χαρίλαος, δικηγόρος, απέθανε περί το 1930, επίσης και η αδελφή του Ελένη Γεωργιάδου»[10]. Λογικά ο Δημήτριος Λογιωτάτου, για τον οποίο ο Μιχαήλ Σάπκας αναφέρει ότι πέθανε το 1856, πρέπει να ήταν γιος του Ιωάννου Οικονόμου-Λογιωτάτου του Λαρισσαίου[11]. Βέβαια το ότι είχε βαπτισθεί με το όνομα Δημήτριος μάς οδηγεί στη σκέψη ότι το έδωσε ο Ιωάννης στον γιο του προς τιμήν τού ευεργέτη θείου του παπα-Δημήτριου.
Η πιθανότητα να ήταν ο Δημήτριος Λογιωτάτου εγγονός του τελευταίου πρέπει να αποκλεισθεί, γιατί στην περίπτωση αυτή δεν θα μπορούσε να δικαιολογηθεί το επίθετο Λογιωτάτου, το οποίο είχε αποδοθεί μόνον στον Ιωάννη Οικονόμο και φυσικά στους απογόνους του. Έτσι λοιπόν η σκέψη ότι ο Δημήτριος ήταν γιος του Ιωάννη Οικονόμου Λογιωτάτου είναι η πλέον πιθανή.
Εντύπωση επίσης προκαλεί και το γεγονός ότι ο Δημήτριος Λογιωτάτου δεν έδωσε σε κανένα από τα δυο του αγόρια το όνομα του πατέρα του Ιωάννη Οικονόμου. Ο πρώτος πήρε το όνομα Αχιλλέας και ο δεύτερος Χαρίλαος. Στο σημείο αυτό διακρίνεται μια ασυμβατότητα μεταξύ των όσων αναφέρει ο Μίμης Λογιωτάτου και ο Μιχαήλ Σάπκας, την οποία δεν μπορούμε να εξηγήσουμε.
(Συνεχίζεται)
Του Νικ. Αθ. Παπαδεοδώρου (nikapap@hotmail.com)
[1]. Ο δημοσιογράφος Κώστας Περραιβός αναφέρει ότι ο παπα-Δημήτριος ήταν αδελφός της μητέρας του Ιωάννη Οικονόμου και πρωτοσύγκελος της Μητροπόλεως Λαρίσης. Βλέπε: Περραιβός Κώστας. Λογιώτατοι. Μια αρχαία Λαρισινή οικογένεια, εφ. «Ελευθερία», φύλλο της 25ης Απριλίου 1982.
[2]. Την περίοδο εκείνη μητροπολίτες Λαρίσης ήταν ο Μελέτιος Γ’ ο Καλλιάρχης (1769-1791) και ο διάδοχός του και κατά σάρκα ανεψιός του Διονύσιος Ε’ ο Καλλιάρχης (1791-1806). Το 1806 ο τελευταίος μετατέθηκε στη μητρόπολη Εφέσου. Την ίδια χρονολογία ο Ιωάννης Οικονόμου βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν 23 ετών. Πιθανόν να τον οδήγησε εκεί ο Διονύσιος. Εξ’ άλλου λίγα χρόνια πριν έχουμε και το αντίστοιχο ταξίδι του Κούμα στην Πόλη, με την καθοδήγηση πάλι του Διονυσίου.
[3]. Ιωάννης Οικονόμος-Λογιώτατος, Ιστορική τοπογραφία της τωρινής Θεσσαλίας (1817), Εισαγωγή - Σχόλια - Επιμέλεια Κώστας Σπανός, Λάρισα (2005) σ. 7.
[4]. Στον κατάλογο των συνδρομητών του βιβλίου του αρχιμανδρίτη Διονυσίου Πύρρου «Μεθοδική Γεωγραφία», αναφέρεται στη σελ. 255 ότι είχε προεγγραφεί συνδρομητής για ένα σώμα (αντίτυπο).
[5]. Επιστολαί διαφόρων, αντιγραφείσαι παρ’ εμού του Ιωάννου Οικονόμου Λαρισσαίου: 1823 Ιουλίου 25: Λάρισσα, Μεταγραφή – Παρακολούθηση – Πρόλογος Γιάννη Αντωνιάδη, Φιλολογική παρουσίαση – Μελέτη – Πίνακες Μ. Μ. Παπαϊωάννου, Αθήνα (1964). Του ιδίου, Ι. Αληθινή ιστορία του Λουκιανού Σαμοσατέως. ΙΙ. Ιστορική τοπογραφία ενός μέρους της Θετταλίας – 1817, Εισαγωγή – Φροντίδα Μ. Μ. Παπαϊωάννου, (1989).
[6]. Στις 24 Φεβρουαρίου 1817 σε ένα γράμμα του από τη Λαμία, ο Χριστόδουλος Κονομάτης συγχαίρει τον Ιωάννη Οικονόμου για τον γάμο του. Έπιστολαί διαφόρων..., σ. οα’. Μάλιστα ο ίδιος σε άλλο του γράμμα προς τον Ιωάννη Οικονόμου στις 28 Δεκεμβρίου 1824, αποστέλλει χαιρετίσματα «εις τον κ. Ζαφείρη πενθερόν σου». Έπιστολαί διαφόρων..., σ. 481.
[7]. Η δεύτερη γυναίκα του ήταν η Βρισηίδα, κόρη του μακαρίτη τότε φίλου και συμμαθητή του στην Τσαριτσάνη Γεωργίου Σεσκλιώτου, με την οποίαν είχε μεγάλη διαφορά ηλικίας. Έπιστολαί διαφόρων..., σ. μγ’.
[8]. Το 1969 ο Μίμης Λογιωτάτου έγραψε ένα σύντομο γενεαλογικό δένδρο της οικογενείας του, κατά παράκληση του ιατρού Τώνη Ρίζου, εγγονού της αδελφής του Ιουλίας Σάπκα-Λογιωτάτου. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος. Μιχαήλ Σάπκας. Ο ευπατρίδης πολιτικός (1873-1956), Λάρισα (2013) σελ. 275-276.
[9]. Επιστολαί διαφόρων..., σ. 394.
[10].Ιω. Οικονόμου-Λαρισσαίου Λογιωτάτου, (1989), ό. π., σ. 19.
[11]. Αν αληθεύει η πληροφορία του Μιχαήλ Σάπκα ότι ο Δημήτριος Λογιωτάτου πέθανε το 1856, θα πρέπει να ήταν τότε αρκετά νέος, αν λάβουμε υπ’ όψιν ότι ο πρώτος γάμος του πατέρα του έγινε λίγο πριν το 1817.
