Το Κιλελέρ, το κοινωνικό έπος των Καραγκούνηδων της Θεσσαλίας και η Επανάσταση του 1821

Από τον Χαρίλαο Ντούλα, φιλόλογο, ιστορικό ερευνητή

Ο ξεσηκωμός των κολίγων Καραγκούνηδων του θεσσαλικού κάμπου το 1910, το συλλογικό κοινωνικό τους έπος, έγινε από θυμό και οργή για την οικονομική σκλαβιά. Έγινε για την αναγνώρισή τους ως ελεύθερων ανθρώπων και, όχι μόνο, πολιτών.
Ενισχυτικά αυτής της άποψης είναι όσα υποστηρίζει ο Φράνσις Φουκουγιάμα και αναφέρονται στην εφημερίδα «Τα ΝΕΑ» (φύλλο 11-7-2021).
«Θυμός. Πολύς θυμός. Ο Φράνσις Φουκουγιάμα τον διαπιστώνει διαρκώς. «Θυμός» όπως τον ανέλυσε ο Πλάτωνας στην «Πολιτεία». Αναφέρεται στο τόσο περίφημο βιβλίο του για το «Τέλος της Ιστορίας» όσο και στο πρόσφατο για την «Ταυτότητα». «Ουσιαστικά σημαίνει ότι εκείνο που επιθυμείς είναι η αναγνώριση και επιβεβαίωση της αξιοπρέπειάς σου. Εάν δεν λάβεις αυτήν την αναγνώριση θυμώνεις. Αυτή η επιθυμία αναγνώρισης και επιβεβαίωσης της αξιοπρέπειας συχνά μπορεί να αποβαίνει ακόμα και εις βάρος του υλικού προσωπικού συμφέροντος». Αναφέρει ως παραδείγματα το Brexit και την εκλογή του Ντ. Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ από θυμωμένους Αμερικανούς της περιφέρειας χωρίς υψηλή μόρφωση που θεωρούσαν ότι οι υπόλοιποι τους κοιτούσαν αφ’ υψηλού και δεν τους σέβονταν».
Είναι λοιπόν ο θυμός κινητήρια δύναμη της Ιστορίας; Αυτό έλεγε ο φιλόσοφος Χέγκελ. Συμφωνώ. Εάν απαιτείς δικαιώματα όπως στη Γαλλική Επανάσταση, έρχεται ο θυμός, επειδή ο κόσμος θέλει αξιοπρέπεια, θέλει να υπάρχει σεβασμός, υλικά αγαθά, καλό βιοτικό επίπεδο... Όλα τα κοινωνικά κινήματα των τελευταίων δύο γενεών -για τις φυλετικές μειονότητες, τις γυναίκες, τους ομοφυλόφιλους- αφορούν τον σεβασμό. Φυσικά και υπάρχουν οικονομικά θέματα από κάτω, όμως όλες αυτές οι ομάδες θέλουν να τους συμπεριφέρονται όπως σε όλους».
Η κοινωνική επανάσταση του 1910 δεν σχετίζεται με το Brexit, την εκλογή Τραμπ ή τα κοινωνικά κινήματα των τελευταίων δύο γενεών, είναι, χωρίς να αγνοούμε τη σημασία τους, ανώτερης κατηγορίας επειδή αναφέρεται στην αποτίναξη του τουρκικού ζυγού 400 χρόνων, στην απόκτηση της εθνικής και όχι μόνο ελευθερίας. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι και η Επανάσταση του 1821 προκλήθηκε, χωρίς να αγνοούμε καθόλου τους πολλούς άλλους συντελεστές, από θυμό, οργή και μίσος ακόμη εναντίον του Τούρκου κατακτητή.
Άρα το κοινωνικό έπος των Καραγκούνηδων της Θεσσαλίας μπορεί να σχετιστεί με το ’21, αφού επιπλέον η Επανάσταση του 1910 αγωνίστηκε πρωτίστως για την οικονομική και κοινωνική απολύτρωση των σκλάβων αγροτών, που μαζί με την εθνική, αποτελούν την ολοκληρωμένη ελευθερία.
Σε επίρρωση των παραπάνω για τον συσχετισμό του συλλογικού κολιγικού ξεσηκωμού του 1910 με το ’21 παραθέτουμε αποσπάσματα από δύο άρθρα (Συνεταιριστικόν Δελτίον 1946-49) του Γεωργ. Απ. Σαμαρόπουλου, συμπρωταγωνιστή του 1910, δια βίου αφοσιωμένου αγροτοσυνεταιριστή, όχι μόνο, από την ανέκδοτη μελέτη μας γι’ αυτόν, με θέμα το ΚΙΛΕΛΕΡ.
«Ραγιάδες των αφεντάδων, οικτροί και αξιοθρήνητοι είλωτες... μπήκαν στην εθνική απολύτρωσι, φορτωμένοι τα απάνθρωπα δεσμά του αμείλικτου τσιφλικούχου... Αυτού του αφόρητου ζυγού την απόσεισι επεχείρησαν κάποια μέρα οι Θεσσαλοί αγρότες. Λαϊκότερος αγώνας δεν στάθηκε στην πρόσφατη ιστορία του έθνους... Η μεγάλη και συνειδητή εκείνη λαϊκή επανάστασι... δεν ξεφύτρωσε από ύποπτες σκηνοθεσίες δημαγωγών... Ζεστάθηκε από τη βαρειά ανάσα των βασανισμένων ραγιάδων... Δεν διστάζουμε να υποστηρίξουμε ότι περισσότερο και από Εθνική Επανάσταση του ’21, η Αγροτική Επανάστασι του 1910 έβαλε τη σφραγίδα της στη διαμόρφωση της ελληνικής ζωής...
Ημείς την ελευθερία τη νοιώθουμε πλατειά, τη θέλουμε γεμάτη από το αίσθημα της ανεξαρτησίας και αυθυπαρξίας, την πιστεύουμε πηγή των αγαθών της ζωής, όσα μπορούν και όσα πρέπει να ανήκουν σε όλους. Τέτοια ελευθερία δεν μας έδωσε το ’21. Αφήκε τους Τούρκους δυνάστες και άλλους όμοιούς τους να σκυλεύουν την τίμια δουλειά του χωρικού.
Να γιατί το Κιλελέρ -η αγροτική επανάσταση του 1910- αποτελεί για μας το σημαντικότερο γεγονός που στάθηκε στην ιστορία μας την τελευταία εκατονταετία. Γιατί έδωκε την πραγματική, την ουσιαστική λευτεριά στα εκατομμύρια των χωρικών της Ελλάδας. Έξω από χαρτιά και Συνθήκες και περιγραφές ανώφελες. Αλλά με μια ακατάλυτη κατοχύρωσι, με το απαραβίαστο δικαίωμα να ζουν και οι άνθρωποι αυτοί όπως ζουν και οι άλλοι, που δεν είνε περισσότερο, που είνε ίσως λιγότερο απ’ αυτούς τέκνα Θεού».
Επειδή το κοινωνικό έπος των Καραγκούνηδων της Θεσσαλίας είναι μοναδικό με πανελλήνια απήχηση ιστορικό γεγονός, έχει την ομόθυμη, τη λαϊκή κατάφαση, τον έπαινο, όχι μόνο των Θεσσαλών αλλά και των πανελλήνων (του Δήμου και των σοφιστών), δικαιούται τον τιμητικό έπαινο της Βουλής των Ελλήνων. Τον λόγο έχουν οπωσδήποτε οι Θεσσαλοί βουλευτές αλλά όχι μόνο.