Με αφορμή τον διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό

Από τον κ. Γιώργο Σούλτη, αντιδήμαρχο Τεχνικών Εργων στον Δήμο Λαρισαίων

Μέχρι και το τέλος της δεκαετίας το 2010, ο επιστημονικός σχεδιασμός του ελεύθερου χώρου στην Ελλάδα, μάλλον ήταν άγνωστη έννοια. Τα τελευταία χρόνια οι δήμοι δίνουν ιδιαίτερη σημασία στις παρεμβάσεις στον δημόσιο χώρο. Αυτό φαίνεται στη διαφορετική εικόνα που παρουσιάζουν σήμερα πολλές πόλεις στην Ελλάδα, όπως αυτή διαμορφώνεται μέσα από τα πιο πρόσφατα έργα. Για να είμαστε ειλικρινείς η χώρα μας αναγκάστηκε και λίγο να συμμορφωθεί, αφού όλο αυτό αποτελούσε την προϋπόθεση που έθετε η Ευρωπαϊκή Ένωση για να δώσει τους πόρους για τα έργα.
Ο σχεδιασμός αυτός προϋποθέτει μακροχρόνιο και ολοκληρωμένο επιχειρησιακό σχεδιασμό, ολοκληρωμένες μελέτες και βέβαια Αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς. Έχοντας την ευθύνη της δημοτικής αρχής από το 2014 εφαρμόσαμε ακριβώς αυτό τον τρόπο σχεδιασμού και υλοποίησης των έργων στη πόλη, αλλά και στις κοινότητες του δήμου. Το ΣΒΑΚ αποτελεί ένα μακροχρόνιο επιχειρησιακό σχέδιο ανάπλασης της πόλης. Στα χρόνια αυτά ήδη έχουμε υλοποιήσει 5 αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς για πολύ σημαντικά έργα της πόλης.
Θυμίζουμε με τη σειρά χρονολογικά: Αρχιτεκτονικός διαγωνισμός ιδεών για το Κονάκι Αβέρωφ, διαγωνισμός για την αξιοποίηση του χώρου του ΕΘΙΑΓΕ, και ακόμα τη σύμβαση με το ΤΕΕ για την ανάπλαση των σχολικών αυλών. Τέλος ο πρόσφατος διεθνής διαγωνισμός για την ανάπλαση του περιβάλλοντα χώρου του Αρχαίου Θεάτρου και ο διαγωνισμός προσχεδίων για το ρολόι της πόλης που είναι αυτή τη στιγμή σε προκήρυξη. Επίσης προκηρύξαμε μελέτες για όλα τα σημαντικά έργα (ΕΘΙΑΓΕ, ΜΟΥΣΟΝ, Ειδικό Σχολείο και άλλες). Ο Δήμος Λαρισαίων έχει μια αξιόλογη και πολύ έμπειρη τεχνική υπηρεσία η οποία με την υποβοήθηση και από εξωτερικούς συνεργάτες μηχανικούς της πόλης, εκπονούν μελέτες οι οποίες πολλές φορές έχουν αποσπάσει βραβεύσεις σε εθνικούς και ευρωπαϊκούς διαγωνισμούς.
Όλα αυτά αποτελούν τη θετική εμπειρία από τη θητεία μου σε σχετική θέση ευθύνης στην πολιτική διοίκηση του Δήμου. Η αρνητική όμως εμπειρία είναι πολύ μεγαλύτερη και δεν αποτελεί μεμονωμένη προσωπική γνώμη, είναι κοινό μυστικό τόσο μεταξύ των αυτοδιοικητικών αλλά και όλων των θεσμικών παραγόντων που ασχολούνται με τα έργα στη χώρα μας.
Αν θέλουμε σαν χώρα όλο αυτό που άρχισε να συμβαίνει να έχει μέλλον, να αναπτυχθεί περαιτέρω, και να μην χαθεί άλλη μια ευκαιρία για τις πόλεις μας, πρέπει άμεσα όλοι οι αρμόδιοι φορείς της αυτοδιοίκησης, της πολιτείας, των ακαδημαϊκών και των μηχανικών να σκύψουν με καθαρό μυαλό στο πρόβλημα. Πρέπει άμεσα να θεσμοθετήσουν και να προσαρμόσουν τη σχετική νομοθεσία με τέτοιο τρόπο, ώστε να λείψουν οι τραγικές καθυστερήσεις, η ευέλικτη ερμηνεία των νόμων και κάθε διάταξη που δίνει αφορμή για εξυπηρετήσεις ποικίλων συμφερόντων.
Και εξηγούμαι καταθέτοντας κάποιες πολύ συγκεκριμένες προτάσεις:
1. Πρέπει άμεσα να αναθεωρηθεί το πλαίσιο προκήρυξης των μελετών ώστε α) να συντομευτούν οι διαδικασίες και β) να μειωθούν οι απαράδεκτα υψηλές τιμές των προεκτιμούμενων αμοιβών. Για παράδειγμα στον Δήμο μας όσες μελέτες προκηρύξαμε πήραν εκπτώσεις πάνω από το 70 %. Η μελέτη για την ανάπλαση των αποθηκών του ΕΘΙΑΓΕ είχαν προεκτιμώμενη αμοιβή 1.500.000 €, η μελέτη για το ειδικό σχολείο 1.100.000 €. Για το ΕΘΙΑΓΕ έγινε αρχιτεκτονικός διαγωνισμός, ο οποίος κατέληξε σε 3 βραβεία τα οποία αφορούσαν 3 διακριτά τμήματα του όλου χώρου. Προσπαθήσαμε χρησιμοποιώντας τον προϋπολογισμό του 1,5 εκ. που μας ενέκρινε το υπουργείο, να αναθέσουμε στις βραβευθείσες ομάδες και τις τρεις μελέτες που αφορούσαν όλον τον χώρο του ΕΘΙΑΓΕ . Επειδή ο νόμος δεν ήταν ξεκάθαρος η αποκεντρωμένη διοίκηση έκρινε ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει. Το αποτέλεσμα είναι να επιστρέψουμε το υπόλοιπο των εκπτώσεων της μελέτης των αποθηκών (1.000.000!) στο υπουργείο και να μετατεθεί η υπόθεση της ολοκληρωμένης μελέτης για το ΕΘΙΑΓΕ στο αβέβαιο μακρινό μέλλον. Όσο για τον χρόνο που απαιτήθηκε για να φτάσουμε στη σημερινή κατάσταση, αναφέρουμε ότι η έγκριση του ποσού του 1,5 εκ. έγινε το 2018, τώρα μόλις υπογράφουμε τη μελέτη των αποθηκών (4 χρόνια μετά!). Η έγκριση χρηματοδότησης για το ειδικό σχολείο έγινε το 2020 ακόμα δεν προκηρύξαμε τη μελέτη. Όλα αυτά που δεν γνωρίζει ο πολίτης συμβαίνουν στην Ελλάδα του 2022. Οι δήμαρχοι για να μπορέσουν να κάνουν έργο στην περίοδο των 4 χρόνων της θητείας τους, πρέπει να προσπαθήσουν να κάνουν τις μελέτες με άλλον τρόπο. Ο άλλος νόμιμος τρόπος είναι να κάνει τις μελέτες η ίδια η υπηρεσία του δήμου, αν έχει τεχνική υπηρεσία ο Δήμος. Βέβαια το θέμα είναι αν προλαβαίνουν οι λιγοστοί υπάλληλοι να κάνουν μελέτες (μέσα στις πολλές άλλες υποχρεώσεις τους), και μάλιστα στους συντετμημένους χρόνους που απαιτείται για να προλάβουν τις χρηματοδοτήσεις οι οποίες απαιτούν «ώριμα έργα». Με αυτή την κατάσταση δεν είναι δυνατόν οι δήμαρχοι να μιλάνε για διαγωνισμούς αφού δεν έχουν ούτε χρόνο, ούτε χρήμα για αυτή την «πολυτέλεια»!
2. Για του αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς: Πρέπει άμεσα να ξεκαθαριστεί και να υπάρξουν αντικειμενικά κριτήρια που να ορίζουν σε ποιες περιπτώσεις έργων είναι υποχρεωτικό να γίνεται διαγωνισμός. Δεν μπορεί αυτό να αφήνεται στην υποκειμενική κρίση ακόμα και του μεγαλύτερου επιστήμονα ή καλλιτέχνη. Δεν μπορεί τα κατά τόπους αρχιτεκτονικά συμβούλια να κρίνουν για ποιο έργο απαιτείται να γίνει διαγωνισμός, μόνο με υποκειμενικά κριτήρια. Το ποιο έργο είναι αξιόλογο δεν μπορεί να ορίζεται με υποκειμενικές ερμηνείες του νόμου από τα μέλη του οποιουδήποτε συμβουλίου. Με αυτό τον τρόπο ένα «αυστηρό» συμβούλιο μπορεί να μπλοκάρει όλα τα έργα σου Δήμου, ακόμα και έργα συντηρήσεων!
3. Πρέπει να συντομευθούν και να απλοποιηθούν οι διαδικασίες για τους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, όπως και να ξαναϊδωθεί ο τρόπος με τον οποίο μπορούν να ανατίθενται οι μελέτες στους βραβευθέντες. Σαν παράδειγμα αναφέρω ότι η απόφαση για την ανασύσταση του ρολογιού της Λάρισας την ανακοίνωσε ο δήμαρχος πριν τις εκλογές του 2019, μόλις σήμερα τον Μάρτιο του 2022 καταφέραμε να προκηρύξουμε τον διαγωνισμό, μεταθέτοντας την κατασκευή στο απώτερο μέλλον. Για τον διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό ας μη μιλήσω, ήταν μια μικρή οδύσσεια, η οποία ξεκίνησε το 2017 για να υλοποιηθεί το 2022. Τα προβλήματα ήταν από σοβαρά έως τέτοια που προκαλούν γέλωτα. Δεν είναι τυχαίο που δεν γίνονται διεθνείς αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί!
Αν θέλουμε στην Ελλάδα επιτέλους να αλλάξουμε τον δημόσιο χώρο πρέπει να συντομευθούν, να απλοποιηθούν και να γίνουν πιο αντικειμενικά τα κριτήρια αξιολόγησης των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών και των μελετών. Πάνω από όλα πρέπει να γίνει ένα θεσμικό πλαίσιο το οποίο να μην αλλάξει πριν από 10 τουλάχιστον χρόνια. Από το 2014 που είμαι στη διοίκηση του Δήμου έζησα πάνω από 10 μικρές ή μεγάλες αλλαγές του νόμου. Έλεος!