Η επίσκεψη του προκαθήμενου της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στην Κύπρο και την Ελλάδα αποτελεί δίχως άλλο ένα πολύ σημαντικό γεγονός. Είναι γνωστόν πως μετά το Σχίσμα ή Σχίσμα των δύο Εκκλησιών του 1054, οι Χριστιανοί μοιράστηκαν στα δύο με οδυνηρές συνέπειες για τον χριστιανισμό. Η διαίρεση και κατά συνέπεια η διάσπαση της κοινωνίας μεταξύ της Δυτικής και της Ανατολικής Χριστιανικής Εκκλησίας έλαβε χώρα ύστερα από τους αμοιβαίους αναθεματισμούς που εξαπολύθηκαν τον Ιούλιο του 1054, όταν επικεφαλής τους ήταν οι Πάπας Λέων Θ’ και Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ο Μιχαήλ Κηρουλάριος. «Αν και μοιάζει να προέκυψε ξαφνικά, στην πραγματικότητα επισημοποίησε μια ήδη προϋπάρχουσα κατάσταση καθώς με το πέρασμα των χρόνων ο ανατολικός και ο δυτικός Χριστιανισμός διαμόρφωσαν διαφορετικές παραδόσεις, αν και εξελίχθηκαν παράλληλα, καθώς το χάσμα μεταξύ τους διευρυνόταν σε επίπεδο δογματικό, λειτουργικό και διοικητικό». (Νικόλαος Οικονομίδης, «Το Βυζάντιο και η Δύση», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τομ. Η’ (1979), σελ.140). «Όταν φτάσαμε στα γεγονότα του 1054 “έλλειπαν τελείως οι προϋποθέσεις για να διατηρηθεί η ιδέα της εκκλησιαστικής οικουμενικότητας μέσα στον χριστιανικό κόσμο, που από αιώνες τώρα είχε διασπασθεί και πολιτικά και πολιτιστικά”». (Georg Ostrogorsky, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, τομ. 2, μτφρ. Ιωάννης Παναγόπουλος, εκδ. Στεφ. Βασιλόπουλος, Αθήνα , 1979, σελ. 222).
Όλες οι προσπάθειες συμφιλίωσης των δύο Εκκλησιών που έγιναν ξεκινούσαν από πολιτικά κίνητρα -ο φόβος των Ελλήνων για τους Τούρκους οι οποίοι απειλούσαν την Ανατολική Αυτοκρατορία, κάτι που έκανε τους Βυζαντινούς να στραφούν για βοήθεια στη Δύση- και από την επιθυμία της Ρώμης να επιβάλει στην Ανατολική Εκκλησία το Παπικό πρωτείο. Τα κίνητρα δεν ήταν εκκλησιαστικά, γι’ αυτό κι απέτυχαν. Επίσης, η Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως το 1204 κατά τη Δ’ Σταυροφορία και τα αίσχη που διαπράχτηκαν από τους σταυροφόρους αποτέλεσαν σοβαρό επιβαρυντικό παράγοντα. Αν δεν είχαν μεσολαβήσει οι Σταυροφορίες, είναι πιθανόν οι Εκκλησίες να είχαν αποκαταστήσει τις σχέσεις τους.
Αυτά ως μια γενική άποψη για το σχήμα των δύο Εκκλησιών για το οποίο θα αποφύγω κάθε περαιτέρω ανάλυση, αφού δεν θεωρώ τον εαυτό μου ειδικό επί του θέματος. Ωστόσο ως ένας απλός Έλληνας Ορθόδοξος Χριστιανός οφείλω να ανέχομαι ό,τι ανέχεται και ο Θεός. Κατά συνέπεια δεν είναι πρέπον να εκφράσω την οποιαδήποτε αντίρρηση για το αν πρέπει ή αν δεν πρέπει να γίνονται τέτοιου είδους επισκέψεις και επαφές. Ο Χριστός μας δίδαξε να είμαστε φιλόξενοι και να αγαπάμε όλον τον κόσμο. Τα υπόλοιπα τα αφήνω στους πλέον ειδικούς Θεολόγους και πολιτικούς που σίγουρα γνωρίζουν πολύ καλύτερα.
Ας έρθουμε τώρα σε αυτή καθεαυτή την επίσκεψη του Πάπα Φραγκίσκου στη Μεγαλόνησο και στα όμορφα λόγια που ακούσαμε, καθώς και τις εκατέρωθεν εγκάρδιες φιλοφρονήσεις. «Η ομορφιά αυτής της γης πηγάζει από τους πολιτισμούς που διασταυρώθηκαν και αναμείχθηκαν κατά τη διάρκεια των αιώνων», δήλωση ο Ποντίφικας, συμπληρώνοντας πως και τώρα η Κύπρος διαμορφώνεται από το πλήθος λαών και ανθρώπων στα εδάφη της, συμπεριλαμβανομένων των μεταναστών. «Η πληγή που περισσότερο πονά αυτήν τη χώρα είναι το τρομερό τραύμα που έχει υποστεί τις τελευταίες δεκαετίες», είπε ακόμη ο Ποντίφικας, σημειώνοντας ότι συλλογίζεται τον «εσωτερικό πόνο» όσων δεν μπορούν να επιστρέψουν στα σπίτια και στους χώρους λατρείας τους και πως προσεύχεται για την ειρήνη ολόκληρου του νησιού. «Η οδός προς την ειρήνη», είπε, «χαρακτηρίζεται από μία λέξη: τον διάλογο».
Χωρίς να θέλω να μειώσω έστω και κατ’ ελάχιστον τη σημασία της επίσκεψης του Προκαθημένου της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στην Κύπρο, νιώθω την ανάγκη να ξεκαθαρίσω κάποια πολύ απλά πράγματα τα οποία δεν άκουσα από τον Ποντίφικα. Καλές σίγουρα οι επισημάνσεις του, ωστόσο, προσωπικά, θα ήθελα να ακούσω τον Ποντίφικα να λέει πως: Στην Κύπρο υπάρχει κατοχή. Στην Κύπρο υπάρχει θύμα και θύτης και πως οι Τούρκοι είναι που προκαλούν και οι Τούρκοι είναι που αρνούνται τον διάλογο!
Και κάτι ακόμα: Αλήθεια πώς ερμηνεύονται οι προτροπές του Ποντίφικα όταν πρώτα δηλώνει «τώρα η Κύπρος διαμορφώνεται από το πλήθος λαών και ανθρώπων στα εδάφη της, συμπεριλαμβανομένων των μεταναστών; Και ύστερα προτρέπει: «Είναι πολύ σημαντικό να προστατεύουμε και να προάγουμε κάθε συνιστώσα της κοινωνίας, ιδιαίτερα τις μειονότητες». Δεν φαντάζομαι να πιστεύει ο Ποντίφικας πως στην Κύπρο δεν προστατεύονται οι μειονότητες!
Τι μας προτείνει αλήθεια να κάνουμε ο Ποντίφικας; Μήπως να κτυπήσουμε εθνική διάλυση; Μήπως να γίνουμε τα χρήσιμα πειραματόζωα σε μια κοινωνία χωρίς κανένα εθνικό προσδιορισμό και πρόσημο; Μήπως να ξεχάσουμε ποιοι είμαστε και από πού ερχόμαστε; Μάλλον ο Ποντίφικας δε διάβασε ποτέ του Κωστή Παλαμά, που στις αρχές του 20ού αιώνα στο ποίημα του «Κύπρος», έγραφε: «Πολλούς αφέντες άλλαξε, δεν άλλαξε καρδιά»!
Υστερόγραφο: Με βάση το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, στην Κύπρο, τη μεγάλη πλειοψηφία του λαού αποτελούν οι Έλληνες οι οποίοι συνυπάρχουν με μια μεγάλη κοινότητα-μειονότητα Τούρκων και τριών ακόμα μικρών μειοψηφικών ομάδων. Των Μαρωνιτών, των Λατίνων και των Αρμενίων, με τους οποίους οι Έλληνες συνεργάζονται παραδειγματικά και συνυπάρχουν απολύτως αρμονικά. Και το μόνο αγκάθι σε αυτήν την αρμονική συνύπαρξη είναι η κατοχική Τουρκία, κάτι που σίγουρα γνωρίζει ο Ποντίφικας. Και δυστυχώς δεν ακούσαμε λέξη για αυτό!
Μήπως ακούσατε τον Ποντίφικα να κάνει λόγο για τις τουρκικές προκλήσεις στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο;
*O δρ Αυγουστίνος (Ντίνος) Αυγουστή, είναι αναπλ. καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
