Η προσωπικότητα, οι προθέσεις, οι ανάγκες και τα κίνητρά μας φανερώνονται στις πράξεις μας, ακόμη κι όταν αυτές απουσιάζουν. Ακόμη κι όταν στεκόμαστε άπραγοι, μουδιασμένοι, ακίνητοι κι άβουλοι θεατές των γεγονότων της ζωής μας κι όσων συμβαίνουν γύρω μας, ακόμη και τούτες τις στιγμές, το σώμα μιλάει, η ακινησία φωνάζει, το αμίλητο στρατιωτάκι κραυγάζει. Σε πραγματικές συνθήκες, στο πεδίο της καθημερινότητας, η συμπεριφορά ξεγυμνώνει, σε συνθήκες...εργαστηρίου, όπως είναι οι συμβατικές κοινωνικές
εκδηλώσεις, όπου γνωρίζουμε ότι μας βλέπουν, η συμπεριφορά συσκοτίζει, αποκρύπτει, ωραιοποιεί και εξωραΐζει.
Αυτός, που όταν περιφέρονται τα Άγια των Αγίων καταφεύγει σε επαναλαμβανόμενες γονυκλισίες, δεν είναι απαραίτητα καλός χριστιανός, ίσως ο άθεος της πλατείας να κέρδιζε την επουράνια αθανασία, αν πιστεύε σ’ αυτή, με κριτήριο την εκφρασμένη αγάπη προς τον πλησίον, που κάθε μέρα χαρακτηρίζει τις πράξεις του. Στο διάσημο πείραμα της Κοινωνικής Ψυχολογίας, αυτό του «Καλού Σαμαρείτη», καταδεικνύεται τούτο ακριβώς. Φοιτητές της Θεολογίας, που έπρεπε να γράψουν και να διαβάσουν στο αμφιθέατρο μια ομιλία για τη σημασία της παραβολής του καλού Σαμαρείτη, (επειδή εσκεμμένα από τους πειραματιστές ο χρόνος τους ήταν περιορισμένος και βιάζονταν), ούτε που σταμάτησαν κατά τη διαδρομή τους προς την αίθουσα της διάλεξης να βοηθήσουν έναν συνάνθρωπό τους (πειραματικό συνεργό), που ήταν πεσμένος και βουτηγμένος στα αίματα. Αγορητές για τον καλό Σαμαρείτη πολλοί, καλός Σαμαρείτης κανένας!
Το πόσο ευυπόληπτος είναι κάποιος δεν προσδιορίζεται, φυσικά, από το κύρος του επαγγέλματός του, την αίγλη της καταγωγής, την ακτινοβολία της ευμάρειάς του ή τη δόξα της εξουσίας του. Αντιθέτως, καθρεπτίζεται στο ήθος των πράξεών του, στην ηθική των πεπραγμένων του. Μπροστά στον τίμιο βενζινοπώλη, ο λογοκλέπτης πανεπιστημιακός πατώνει. Η γιαγιά που σκουπίζει το δημόσιο σοκάκι στο χωριό είναι πιο αξιοσέβαστη από τον καθηγητή που ενώ αγορεύει στα προγράμματα που προάγουν την υγεία και στοχεύουν στη μείωση φαινομένων όπως η ρητορική μίσους και ο σχολικός εκφοβισμός, αφήνει τους μαθητές του ανυπεράσπιστους, όταν αυτοί γίνονται θύματα. Μερικές φορές καλύτερα να μασάς τσίχλα. Δεν υπάρχει σχολείο που να μην έχει εκπονήσει περιβαλλοντικά προγράμματα κι εντούτοις όλα είναι άθλια. Αν απεργήσουν αύριο οι καθαρίστριες, την Πέμπτη δεν θα ανοίγουν οι πόρτες από τα ξέχειλα καλαθάκια και κάθε πιτσιρικάς θα ‘χει το δικό του άδειο τενεκεδάκι να κλωτσά στην αυλή. Την ίδια στιγμή οι περισσότεροι μαθητές, εάν ερωτηθούν, δηλώνουν ευαίσθητοι στον περιβάλλοντα χώρο, αλλά όποιος θέλει να συναντηθεί με την αλήθεια αρκεί απλώς να κρυφοκοιτάξει από τη γωνία.
Ευγενικός και καλότροπος δεν είναι αυτός που ζητάει χαρτομάντιλο στον γάμο, εκεί όλοι κουστούμια φοράνε, αλλά αυτός, που ενώ βαδίζει ολομόναχος στο σκοτεινό δρομάκι το βγάζει από την τσέπη του για να φυσήξει τη μύτη του και δεν φτύνει τις πόρτες των αυτοκινήτων. Είμαστε αυτό που κάνουμε, ενόσω δεν μας βλέπουν. Όλα τα άλλα είναι προσποιητά, επιτηδευμένα, όλα φίλτρα του φέισμπουκ που ρετουσάρουν την εικόνα μας. Όλοι νέοι, όλοι ωραίοι, αρυτίδωτοι κι επιθυμητοί, που μόλις κάνουμε τερματισμό λειτουργίας στο pc μας μένουμε γυμνοί, αληθινοί και ίσως μόνοι. Οι πάντες, όταν βγαίνουμε έξω βάζουμε κολώνια, δεν πλενόμαστε όμως όλοι το ιδιο συχνά, το έχουμε ξαναπεί!
Μπορεί να ορκίζομαι, ότι μ’ αρέσει να μεγαλώνω όμορφα, ότι έχω σαν στολίδια τις πολλές εμπειρίες μου, αλλά η εμφύτευση μαλλιών στο φαλακρό της κεφαλής μου προδίδει την ανασφάλεια και το ψέμα μου περισσότερο κι από τη μύτη του Πινόκιο. Ακόμη και το δωμάτιό μου φανερώνει πιο πολλά για μένα, απ’ όσα είναι σε θέση να διαπιστώσουν οι φίλοι μου. Πράγματι, αυτό κατέδειξε μια μελέτη στη Βρετανία, όπου άγνωστοι παρατηρητές μάντεξαν ακριβέστερα την προσωπικότητα των φοιτητών παρατηρώντας τα δωμάτιά τους (διακόσμηση, τάξη καθαριότητα κ.λπ.), παρά οι ίδιοι οι φίλοι τους, όταν ρωτήθηκαν σχετικά. Αποδεικνύεται ότι είμαστε μάστορες στην εξαπάτηση, χωρίς αμφιβολία. Στις διαπροσωπικές σχέσεις, τέλος, ο προβληματισμός οφείλει να είναι πιο απαιτητικός, γιατί όσο πιο βαθιές είναι οι σχέσεις μας, τόσο πιο πιθανό είναι η άβυσσος να είναι εντελώς κατράμι!
Και στην προκειμένη περίπτωση, όμως, είμαι αυτός που σε αρπάζω απ’ το μπράτσο, όταν πας να μου φύγεις, είμαι αυτός που σε χρησιμοποιώ σα δεκανίκι για να μη χάσω την ισορροπία μου, είμαι ο ίδιος, που σε έχω ανάγκη επειδή συμπληρώνεις τη μειονεξία μου κι όχι επειδή σου προσφέρω, επειδή σου χαρίζω από ανιδιοτέλεια. Μην ακούς τι λέω. Είμαι εγώ που σε κατέχω μέσα από το επώνυμό μου, το επώνυμο των παιδιών μου, το σπίτι μου, τον έλεγχο, την επιβολή και τον εκβιασμό μου, είμαι αυτός που σου λέει χαμηλόφωνα στο αφτί τα ερωτόλογα που ξέρω ότι σου αρέσουν για να σε μεταχειριστώ προς όφελός μου. Μην ακούς τι ψιθυρίζω, γιατί είμαι, τελικά, αυτός που σου σπάω το κεφάλι στην πόρτα κι όχι αυτός που λέω ότι δεν θα το ξανακάνω κι ας είμαι γονατιστός με κροκοδείλια δάκρυα στα μάτια. Οφείλεις να με ξέρεις, πια.
Είμαι οι ωμές πράξεις μου, αυτές που έχουν αποκοπεί από τις γέφυρες του αυτοελέγχου και της αυτοπειθαρχίας. Είμαι ο βαθύς εαυτός μου. Φύγε στο πρώτο γλίστρημα, στο πρώτο σκαλοπάτι του πόνου, γιατί το πλατύσκαλο, η κορυφή της σκάλας, είναι διαστρωματικά ίδιο για όλους. Εκεί κουλουριάζεται σαν τερατώδες φίδι η ωμή βία κι ο κίνδυνος για τη ζωή σου την ίδια. Φύγε τώρα!
Από τον Δημ. Παπαχατζόπουλο
