ένας από τους 10 μεγαλύτερης διάρκειας της τελευταίας 35ετίας. Τα μηνύματα λοιπόν της Κλιματικής Αλλαγής (ΚΑ) γίνονται όλο και πιο έντονα και η ανάγκη λήψης άμεσα σοβαρών μέτρων σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας που εντείνουν το φαινόμενο, γίνεται επιτακτική. Στο άρθρο αυτό γίνεται μια συνοπτική παρουσίαση της σχέσης του Αγροδιατροφικού Τομέα (ΑΔΤ), της σημασίας του, και των νέων προκλήσεων ενόψει των κινδύνων που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα στα θέματα της επισιτιστικής επάρκειας λόγω της ΚΑ.
Ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), εκτιμά ότι σε παγκόσμιο επίπεδο η ζωή 2,5 δισ. ανθρώπων εξαρτάται από τη γεωργία, η οποία συνεισφέρει σημαντικά στο ακαθάριστο εισόδημα των χωρών του πλανήτη. Ο αγροδιατροφικός τομέας (φυτική, ζωική, αλιευτική, ιχθυοτροφική, αγροδασική και δασική παραγωγή) πιστεύεται ότι είναι υπεύθυνος για το 1/3 των εκπομπών των Αερίων του Θερμοκηπίου (ΑτΘ). Ταυτόχρονα όμως ο ίδιος τομέας μπορεί να συμβάλει αποτελεσματικά στην επίτευξη των στόχων της βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ με κατάλληλες αλλαγές. Επομένως ο μετασχηματισμός του ΑΔΤ, με τρόπο ώστε να μπορέσει να ανταποκριθεί στον στόχο της αντιμετώπισης της ΚΑ, είναι πιεστικός, αλλά ταυτόχρονα και πολύ δύσκολος, αφού πρέπει να συνεργαστούν πάρα πολλοί κλάδοι με διαφορετικά επίπεδα ανάπτυξης και τελείως διαφορετικές νοοτροπίες. Η νέα μορφή του ΑΔΤ που προτείνεται από τον FAO, έχει ονομαστεί Κλιματικά Έξυπνη Γεωργία (ΚΕΓ) και βασίζεται σε τρεις πυλώνες: τη βιώσιμη αύξηση της παραγωγικότητας της γεωργίας και των εισοδημάτων, την ανάπτυξη ανθεκτικών στην ΚΑ αγροδιατροφικών συστημάτων και τη μείωση ή την αποφυγή εκπομπών ΑτΘ, όπου είναι δυνατόν.
Για την επίτευξη αυτών των σκοπών ο FAO προτείνει συνδυασμένες δράσεις που αφορούν τις πολιτικές και τους σχεδιασμούς που πρέπει να υλοποιούνται, τις γεωργικές πρακτικές, τη χρηματοδότηση και τα εργαλεία που πρέπει να χρησιμοποιηθούν.
Σε ό,τι αφορά στις πολιτικές, οι κυβερνήσεις πρέπει να θέσουν στον πυρήνα των επιλογών τους την ΚΕΓ, να συντονίσουν στην κατεύθυνση αυτή όλους τους φορείς που σχετίζονται με την ΚΑ και να παρέχουν κίνητρα και να προωθούν με κάθε τρόπο την ιδέα της ΚΕΓ.
Στη γεωργική πράξη, πρέπει να προωθούνται ολοκληρωμένες γεωργικές πρακτικές σε ό,τι αφορά τη χρήση των φυσικών πόρων (έδαφος, νερό) και βιώσιμη διαχείριση της γης σε ό,τι αφορά τις εισροές (ενέργεια, λιπάσματα, φυτοφάρμακα). Πρέπει να επιλέγονται είδη φυτών και καλλιεργητικές πρακτικές που να προσαρμόζονται στα νέα κλιματικά δεδομένα (συχνότητα και ένταση). Στη ζωική παραγωγή πρέπει να προωθούνται πρακτικές (διατροφή ζώων, διαχείριση κοπριάς), που να μειώνουν την εκπομπή ΑτΘ. Επίσης πρέπει να γίνεται εφαρμογή της αστικής γεωργίας σε όλους τους κλάδους της, όπου αυτή είναι δυνατή. Η προστασία της γενετικής βιοποικιλότητας πρέπει να αποτελεί βασικό στόχο της ΚΕΓ. Η διαχείριση της γης και του νερού αποτελεί πρώτη προτεραιότητα της ΚΕΓ. Πρέπει ακόμα να γίνεται προληπτική διαχείριση των ξηρασιών με τη λήψη κατάλληλων έργων αποθήκευσης νερού. Ακόμη πρέπει να ενθαρρύνονται μέτρα που χρησιμοποιούν ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και να λαμβάνονται μέτρα ελαχιστοποίησης της σπατάλης τροφίμων και δημιουργίας απορριμμάτων. Ακόμη τέλος πρέπει να ενθαρρύνεται η χρησιμοποίηση ραδιενεργών τεχνικών που αυξάνουν την παραγωγικότητα και μειώνουν στο ελάχιστο τις εκπομπές ΑτΘ.
Σε ό,τι αφορά τη χρηματοδότηση εφαρμογής ΚΕΓ, οι χώρες πρέπει να απευθύνονται σε οργανισμούς, όπως το Πράσινο Ταμείο για το Κλίμα (GCF) και στο Παγκόσμιο Περιβαλλοντικό Ταμείο (GEF), που δημιουργήθηκαν από τον ΟΗΕ για την αντιμετώπιση των προβλημάτων της Ερημοποίησης στα πλαίσια της σχετικής σύμβασης.
Τα παραπάνω άρχισαν ήδη να υλοποιούνται σε πολλές χώρες της Ευρώπης, της Ασίας, της Αφρικής και Νότιας Αμερικής. Πόσο εφικτά αλήθεια ακούγονται όμως τα παραπάνω για τη χώρα μας; Η απάντηση δυστυχώς είναι ότι ηχούν ανέφικτα αφού κανένας από τους πυλώνες της ΚΕΓ δεν φαίνεται να έχει κτισθεί. Οι κυβερνήσεις διαχρονικά, όπως επανειλημμένα δείξαμε με παλαιότερα δημοσιεύματα, δεν αποδίδουν στον ΑΔΤ τη σημασία που του αναλογεί, και επομένως δεν έχουν στον πυρήνα των πολιτικών τους την ΚΕΓ. Πολύ χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτής της έλλειψης ενδιαφέροντος προς τον ΑΔΤ, παρά τις εξαγγελίες, αποτελούν όσα βιώνουμε στη Θεσσαλία σχετικά με τη διαχείριση του νερού και της γης. Με τις ακολουθούμενες μέχρι σήμερα πολιτικές, το νερό στο μέλλον κινδυνεύουμε να βρίσκεται σε ανεπάρκεια όχι μόνο για άρδευση, αλλά και για ύδρευση και η γη και ιδιαίτερα η παραγωγική θα παράγει αντί αγροδιατροφικά προϊόντα, ενέργεια. Επίσης το ενδιαφέρον της Πολιτείας διαχρονικά αποδείχθηκε περίτρανα από το γεγονός ότι επί 20 χρόνια τώρα, από το 2001 έως το 2021, η Ελλάδα δεν πλήρωνε τη συνδρομή της στον ΟΗΕ (20χιλ. € το χρόνο) που όφειλε λόγω της συμμετοχής της στη Σύμβαση για την Καταπολέμηση της ερημοποίησης.
* Ο Χρίστος Τσαντήλας είναι γεωπόνος, Δρ Εδαφολογίας, πρ. τακτικός ερευνητής και διευθυντής του Ινστιτούτου Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ.
