Τα έργα του είναι επηρεασμένα από εκείνα του Έλληνα συγγραφέα Μένανδρου και προσαρμοσμένα στη ρωμαϊκή πραγματικότητα. Ένα από τα πιο γνωστά του αποφθέγματα είναι το εξής: Άνθρωπος είμαι, τίποτα στο ανθρώπινο δεν μου είναι ξένο.
Εκείνο που ουσιαστικά μας λέει με το ρητό του είναι, ότι τίποτε δεν πρέπει να μας εκπλήσσει σχετικά με τις ανθρώπινες πράξεις. Καθημερινά μαθαίνουμε για εγκλήματα απίστευτης αγριότητας, κυνισμού και οργάνωσης που απορούμε πώς είναι δυνατόν να έχουν γίνει. Ακόμα πιο σοκαριστικό μας είναι όταν ανακαλύπτουμε ότι ο δολοφόνος, ο βιαστής, είναι άνθρωπος της διπλανής πόρτας, ήρεμος οικογενειάρχης, αφοσιωμένος πατέρας, επαγγελματίας στη δουλειά του. Αναρωτιόμαστε για το πού μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος και σε τι κόσμο ζούμε πλέον, ξεχνώντας ότι ο άνθρωπος είναι: σαν ένα σκοινί τεντωμένο μεταξύ κτήνους και υπερανθρώπου, ένα σκοινί πάνω από την άβυσσο (Νίτσε).
Το ζήτημα της ανθρώπινης φύσης απασχόλησε αρχικά όλους τους αρχαίους φιλοσόφους που προσπάθησαν να την κατανοήσουν, αναπτύσσοντας ειδικό τομέα της Φιλοσοφίας, την Ηθική, και αργότερα στο παιχνίδι της ερμηνείας μπήκε και η επιστήμη της Ψυχολογίας. Για τον Αριστοτέλη, για παράδειγμα, η πνευματική ανάπτυξη ανυψώνει τον άνθρωπο πάνω από τα υπόλοιπα ζώα, ενώ η ύλη και η υλική ευδαιμονία τον εξισώνουν με το ζωικό βασίλειο. Υποστηρίζει ότι η Ευδαιμονία επιτυγχάνεται με την Αγωγή, την πνευματική ανάπτυξη, που επιτρέπει στον άνθρωπο να κυριαρχήσει στα χειρότερα ένστικτά του.
Για χιλιάδες χρόνια επενδύσαμε στην ανάπτυξη του πολιτισμού, στην καλλιέργεια της Παιδείας με την ελπίδα ότι θα καταφέρναμε να χαλιναγωγήσουμε τα βάρβαρα ένστικτά μας και θα δημιουργούσαμε κοινωνίες που ο ένας θα σεβόταν την ύπαρξη του άλλου. Το γεγονός ότι συχνά αποτρόπαια εγκλήματα και πράξεις γίνονται από ανθρώπους που έχουν τελειώσει πανεπιστήμιο, έχουν πτυχία ξένων γλωσσών και μουσικής, που έχουν περάσει από σπουδαία εκπαιδευτικά ιδρύματα, αποδεικνύει ότι ως ανθρώπινες κοινωνίες έχουμε αποτύχει. Πόσο απογοητευτικό είναι όταν διαπιστώνουμε ότι τέτοιου μορφωτικού επιπέδου άνθρωποι συχνά κάνουν και τα χειρότερα εγκλήματα και επιδεικνύουν μια ψυχρή, ήρεμη και ανεξήγητη συμπεριφορά. Πόσο απογοητευτικό είναι όταν μαθαίνουμε ότι τα πιο μερικά από τα πιο απεχθή εγκλήματα γίνονται σε χώρες που θεωρούμε ότι έχουν εξαιρετικά υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης.
Το λάθος, κατά την ταπεινή μου γνώμη, εντοπίζεται στον τρόπο λειτουργίας της οικογένειας και στους στόχους της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Όταν οι γονείς δεν ενδιαφέρονται ή δεν αφιερώνουν χρόνο για τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους, αφήνουν εσωτερικά συναισθηματικά κενά που θα καλυφθούν από τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, από την παρέα των συνομηλίκων και από άλλες αμφιβόλου ποιότητας πηγές και πρότυπα. Έχουμε δώσει τόση πολλή προσοχή στο να καλύψουμε τις υλικές ανάγκες των παιδιών μας, συχνά σε βάρος της ολόπλευρης ανάπτυξης της προσωπικότητάς τους. Την ίδια στιγμή έχουμε δημιουργήσει μια εκπαίδευση αυστηρά προσανατολισμένη στην απόκτηση γνώσεων, χρήσιμων για επαγγελματική αποκατάσταση. Μία εκπαίδευση αποστήθισης και όχι αφομοίωσης γνώσεων και αξιών. Αναπόφευκτα λοιπόν, τα πτυχία, οι τίτλοι σπουδών δεν συνεπάγονται και ανάπτυξη ανθρωπιστικής συνείδησης και συμπεριφοράς. Παρά την τεχνολογική μας πρόοδο, έχουμε αποτύχει να εμφυσήσουμε στον άνθρωπο, αυτό που ο Σωκράτης έλεγε: μια βαθιά και ουσιαστική γνώση των εννοιών του Καλού και του Κακού.
Εκείνοι, επίσης, που μπορούν να βοηθήσουν είναι οι λεγόμενοι Πνευματικοί άνθρωποι. Άνθρωποι που ο κόσμος σέβεται και εκτιμά τη γνώμη τους. Άνθρωποι της θρησκείας, φιλόσοφοι, ψυχολόγοι, κοινωνιολόγοι, επιβάλλεται να βγουν στην επικαιρότητα και να καθοδηγήσουν τους ανθρώπους. Αυτοί είναι ανάγκη να προβάλλονται κυρίως από τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας.
Η ανθρώπινη φύση μοιάζει περισσότερο με ποτάμι, παρά με ακούνητο άγαλμα. Από την Παιδεία που θα καλλιεργήσουμε εξαρτάται και η πορεία που θα έχει η κοίτη του ποταμού και για το αν θα έχει ήρεμα ή φουρτουνιασμένα νερά. Εξάλλου ας θυμόμαστε και το εξής: Οι άνθρωποι δεν γεννιούνται. Γίνονται. (Έρασμος, 1469-1536, Ολλανδός ανθρωπιστής).
Από τον Νίκο Τάχατο,
φιλόλογο
