Ο Γαλαξίας μας [Γαλακτώδης Οδός] β’ μέρος

Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου στο 32ο Δ. Σχ. Λάρισας

 

ΓΑΛΑΞΙΑΚΗ ΑΛΩΣ: Ο γαλαξιακός δίσκος περιβάλλεται από μία γαλαξιακή άλω, παλαιών αστέρων και σφαιρωτών αστρικών σμηνών διαμέτρου 300.000-400.000 ετών φωτός. Ενώ ο δίσκος περιλαμβάνει αέρια και σκόνη που εμποδίζουν την παρατήρηση κάποιων μηκών κύματος, η άλως δεν έχει. Στο δίσκο συμβαίνουν ακόμη γεννήσεις αστέρων, πολλές από τις οποίες ακόμη δεν έχουμε δει, διότι η εικόνα τους δεν έχει “φτάσει” στη Γη (!), πράγμα που δεν συμβαίνει στην άλω.

ΑΛΛΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: Η περισσότερη από τη μάζα του Γαλαξία αποτελείται από σκοτεινή ύλη [άλως σκοτεινής ύλης], μάζας που θεωρείται μεταξύ 1.000-3.000 δις ηλιακών μαζών, που συγκεντρώνεται κοντά στο Γαλαξιακό Κέντρο. Με την πρόσφατη ανακάλυψη ότι ο γαλαξιακός δίσκος της Ανδρομέδας εκτείνεται μακρύτερα απ' ό,τι πιστευόταν, η πιθανότητα ο δίσκος του Γαλαξία μας να είναι μεγαλύτερος είναι μεγάλη. Με την ανακάλυψη του Νάνου Ελλειπτικού Γαλαξία του Τοξότη ανακαλύφθηκε εκεί και μια ζώνη γαλαξιακών θραυσμάτων, καθώς η αλληλεπίδραση με τον δικό μας Γαλαξία τον διαλύει. Παρομοίως, με την ανακάλυψη του Νάνου Γαλαξία του Μεγάλου Κυνός, ανακαλύφθηκε άλλος ένας δακτύλιος θραυσμάτων που περικυκλώνει τον γαλαξιακό δίσκο. Στις 9/1/2006, ερευνητές Πανεπιστημίου Princeton ανακοίνωσαν ότι το πρόγραμμα Sloan Digital Sky Survey εντόπισε ένα τεράστιο, διάχυτο σύμπλεγμα άστρων (5.000 φορές το μέγεθος της πανσελήνου) μέσα στον Γαλαξία, που δεν δείχνει να συμφωνεί με τα γνωστά γαλαξιακά μοντέλα. Το σύμπλεγμα είναι σχεδόν κάθετο στο επίπεδο των βραχιόνων του Γαλαξία. Πιθανότερη εξήγηση είναι ότι ο Γαλαξίας μας ενώνεται με έναν νάνο γαλαξία, που ονοματίστηκε Αστρικό Ρεύμα Παρθένου, και βρίσκεται στην κατεύθυνση του αστερισμού της Παρθένου και 30.000 έτη φωτός μακριά!

Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ ΣΤΟΝ ΓΑΛΑΞΙΑ: Ο Ήλιος (και το Ηλιακό Σύστημα) βρίσκεται αρκετά κοντά στον εσωτερικό δακτύλιο του Βραχίονα του Ωρίωνα, σε απόσταση περίπου 8 kpc1 από το Γαλαξιακό Κέντρο. Η απόσταση ανάμεσα στον τοπικό βραχίονα και τον αμέσως κοντινότερο, αυτόν του Περσέα, είναι της τάξης των 1016 χλμ. Ή 6.500 έτη φωτός! Ο Ήλιος και το Ηλιακό Σύστημα, βρίσκονται σε αυτό που οι επιστήμονες αποκαλούν, μάλλον χαριτολογώντας, Γαλαξιακή “κατοικήσιμη” Ζώνη. Η κατεύθυνση της πορείας του Ήλιου, αναφέρεται στην κατεύθυνση του Ήλιου καθώς ταξιδεύει στον Γαλαξία. Η γενική κατεύθυνση της γαλαξιακής κίνησης του Ήλιου είναι κοντά στον αστερισμό του Ηρακλή και σε γωνία 86 μοιρών προς το Γαλαξιακό Κέντρο. Η τροχιά του Ήλιου στον Γαλαξία είναι περίπου ελλειπτική με επιρροές από τους γαλαξιακούς βραχίονες και την ανομοιογενή κατανομή της μάζας. Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στο 1/8 της τροχιάς πριν το περιγαλάξιο [την κοντινότερη, δηλαδή, απόσταση από το κέντρο του Γαλαξία]. Το Ηλιακό Σύστημα χρειάζεται γύρω στα 225 εκατομμύρια χρόνια για να συμπληρώσει μία τροχιά [ένα γαλαξιακό έτος]. Η τροχιακή ταχύτητα του Ηλιακού Συστήματος είναι 217 km/sec, δηλ. 1 έτος φωτός ανά περίπου 1.400 έτη, ή αλλιώς 1 αστρική μονάδα [1AU] σε 8 ημέρες.

Η “ΓΕΙΤΟΝΙΑ” ΤΟΥ ΓΑΛΑΞΙΑ: Ο Γαλαξίας μας, και οι γαλαξίες της Ανδρομέδας και του Τριγώνου, είναι τα μεγαλύτερα σε μέγεθος μέλη της Τοπικής Ομάδας, των 35 βαρυτικά συνδεδεμένων γαλαξιών. Όλοι τους περιφέρονται γύρω από ένα βαρυτικό κέντρο [ανάμεσα στον Γαλαξία μας και στον Γαλαξία της Ανδρομέδας]. Η Τοπική Ομάδα αποτελεί μέρος του λεγόμενου Υπεσμήνους της Παρθένου. Πολλοί γαλαξίες της Τοπικής Ομάδας βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τον Γαλαξία μας, με μεγαλύτερο αυτόν του Μεγάλου Νέφους του Μαγγελάνου [διάμετρος 20.000 έτη φωτός]. Οι μικρότεροι γαλαξίες είναι ο Νάνος της Τροπίδος, ο Νάνος του Δράκοντα και ο Λέων2, που έχουν ο καθένας τους διάμετρο “μόνο” 500 έτη φωτός. Άλλοι νάνοι σε τροχιά γύρω από τον Γαλαξία μας είναι το Μικρό Νέφος Μαγγελάνου, ο Νάνος του Μεγάλου Κυνός [ανακαλύφθηκε μόλις το 2003], ο Ελλειπτικός Νάνος Τοξότης και οι Νάνοι της Μικρής Άρκτου, του Βοώτη [ανακαλύφθηκε το 2006], του Γλύπτη, του Εξάντα, της Καμίνου και ο Λέων1. Το 2006, ερευνητές, προσπαθώντας να ερμηνεύσουν την ανεξήγητη ανωμαλία που υπάρχει στο δίσκο του γαλαξία μας, βρήκαν ότι οφείλεται σε δόνηση που προκαλείται από τα Νέφη του Μαγγελάνου, που δημιουργούν δονήσεις όταν περνούν από τις άκρες του Γαλαξία μας. Τα μοντέλα πρόγνωσης των αστρονόμων προβλέπουν ένταση των βαρυτικών επιρροών των Μαγγελανικών Νεφών καθώς περνούν μέσα από το Γαλαξία.

ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ: Η έννοια της απόλυτης ταχύτητας κάθε αντικειμένου στο Σύμπαν δεν έχει νόημα σύμφωνα με την Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας, που πρεσβεύει ότι δεν υπάρχει προτιμώμενο αδρανειακό σύστημα αναφοράς στο διάστημα, με βάση το οποίο να συγκρίνουμε την ταχύτητα του Γαλαξία. [Η κίνηση πάντα πρέπει να καθορίζεται σε σχέση με ένα άλλο αντικείμενο, π.χ. Ένα τρένο που κινείται, κινείται σε αναφορά με τη γη, που θεωρείται ακίνητη.] Παρ' όλα αυτά πολλοί αστρονόμοι πιστεύουν ότι ο Γαλαξίας κινείται στο διάστημα με ταχύτητα από 130 μέχρι 1.000 χλμ/δευτερόλεπτο. Αν, έστω, ο Γαλαξίας κινείται με 600 km/sec, ταξιδεύουμε 51,84 εκατομμύρια χιλιόμετρα την ημέρα, ή περισσότερο από 19,9 δισ. χλμ. το χρόνο. Ο Γαλαξίας θεωρείται πως κινείται στην κατεύθυνση του αστερισμού της Ύδρας.

ΗΛΙΚΙΑ: Η ηλικία του Γαλαξία μας εκτιμάται στα 13,6 δισ. χρόνια, διάρκεια που είναι κοντά στην ηλικία του Σύμπαντος [έρευνα των: Luca Pasquini, Piercarlo Bonifacio, Sofia Randich, Daniele Galli, Raffaele G. Gratton]. Η ομάδα χρησιμοποίησε το UV-Οπτικό Φασματογράφο του VLT (Very Large Telescope) για να μετρήσει, το βηρύλλιο που περιέχεται σε δύο αστέρες του αστρικού σμήνους NGC 6397. Αυτό τους επέτρεψε να υπολογίσουν τον χρόνο ανάμεσα στη δημιουργία της πρώτης γενιάς των αστέρων του Γαλαξία μας και στη δημιουργία της πρώτης γενιάς αστέρων του σμήνους, σε 200 με 300 εκατομμύρια χρόνια και την ηλικία του Γαλαξία στα 13,6 – 14,4 δισ. χρόνια. Το 2007, ένας αστέρας ο HE 1523-0901, εκτιμήθηκε ηλικίας περίπου 13,2 δισεκατομμύριων ετών, μια ηλικία σχεδόν τόσο μεγάλη όσο και το Σύμπαν!

ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΟΥ ΓΑΛΑΞΙΑ: Μετρήσεις δείχνουν ότι ο γαλαξίας της Ανδρομέδας μας πλησιάζει με ταχύτητα 300 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο και μπορεί να συγκρουστεί με τον Γαλαξία μας σε 3 ως 4 δισ. χρόνια. Αν συγκρουστούν, πιστεύεται ότι ο Ήλιος αλλά και άλλοι αστέρες μάλλον δεν θα συγκρουστούν με αστέρες της Ανδρομέδας, αλλά οι δύο γαλαξίες θα σχηματίσουν έναν ενιαίο ελλειπτικού σχήματος γαλαξία. Η διαδικασία της ένωσης αυτής εκτιμάται ότι θα διαρκέσει 1 δισ. χρόνια.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Bryner Jeanna, "New Images: Milky Way Loses Two Arms". Space.com.

An Introduction to Galaxies and Cosmology. Cambridge University Press.

The Astrophysical Journal, 660: L117.

http://kepler.nasa.gov/mission/

http://www.solstation.com/x-objects/gal2arc

http://skyandtelescope.com

 

www.scribd.com/oikonomoukon [e-mail]

 

1. kpc: Κιλοπαρσέκ Είναι μια αστρονομική μονάδα απόστασης που ισούται με 3,08567758 × 1019 μέτρα. [30.856.775.800.000.000 χιλιόμετρα, περίπου 31 τεράκις εκατομ. χλμ!]