ΜΙΚΡΗ ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗ 200ή ΕΠΕΤΕΙΟ ΤΟΥ 1821

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ - ΞΕΝΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ ΙΙ

Είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε την προεπαναστατική Ελλάδα, όπως την είδαν αρκετοί ξένοι περιηγητές που την επισκέφτηκαν και -όπως την απεικόνισαν σε γκραβούρες, σκίτσα και χαρακτικά- καλλιτέχνες εκείνων των καιρών από τη δυτική και την κεντρική Ευρώπη. Στη βιβλιοθήκη του Ιδρύματος "Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης", στο Εθνικό

Ιστορικό Μουσείο, στη βιβλιοθήκη του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη, στη Γεννάδιο Βιβλιοθήκη και αλλού, υπάρχει πλήθος ανάλογων έργων που απεικονίζουν πρόσωπα και τοπία της προεπαναστατικής Ελλάδας. Στο προηγούμενο άρθρο έγινε λόγος και υπήρξε εικόνα της προεπαναστατικής Λάρισας. Το σημερινό κείμενο αναφέρεται στην Αθήνα των πρώτων χρόνων του 19ου αιώνα.
Η πόλη σε μέγεθος χωριού της προεπαναστατικής Αθήνας ήταν χτισμένη γύρω από την Ακρόπολη και μέσα στους σωρούς ερειπίων από την τρομακτική έκρηξη του Παρθενώνα το 1687 από οβίδες του Μοροζίνη. Η τελευταία από αυτές έδωσε τη χαριστική βολή στον ανέγγιχτο μέχρι τότε Παρθενώνα, που τον είχαν μετατρέψει σε μεγάλη αποθήκη πυρομαχικών οι πολιορκημένοι από τα στρατεύματα του Μοροζίνι Τούρκοι. Μία οβίδα λοιπόν κανονιού των Δυτικών έπεσε στο κέντρο του Ναού και τον μετέτρεψε σε ερείπια. Ακόμη και σήμερα δεν έχει αναστηλωθεί ολοκληρωτικά. Θραύσματα μαρμάρων εκτοξεύτηκαν μέχρι και 1.500 μέτρα μέσα και γύρω από τη μικρή Αθήνα. Ας σημειωθεί, πως οι Έλληνες Αθηναίοι είχαν δει ως απελευθερωτή τον Ενετό Μοροζίνι, που ηγείτο παππικού πολυεθνικού στρατού, ο οποίος και κατέκτησε τότε την πόλη.
Ο Αγγλος σπουδαστής της Οξφόρδης Peter Endmund Laurent ταξίδεψε στην Ελλάδα το 1818. Πήγε και στην Αθήνα, και μεταξύ άλλων περιέγραψε μια γαμήλια τελετή. Διάλεξα ένα μικρό απόσπασμα του κειμένου και το παραθέτω: "Κατά τη διάρκεια της πομπής κρατούσαν μπροστά στη νύφη έναν καθρέφτη. Ο κόσμος έβγαινε από τα παράθυρα και τις πόρτες και αρωμάτιζε τον αέρα με πορτοκαλόνερο. Φτάνοντας στο σπίτι του γαμπρού η νύφη κάθισε σε μια πολυθρόνα τοποθετημένη στη δεξιά πλευρά της πόρτας. Από την άλλη μεριά καθόταν ο γαμπρός. Πλάι του καθόταν ο Τούρκος μπαρμπέρης, που κρατούσε έναν στρογγυλό καθρέφτη και τα μπαρμπερικά του. Η μουσική παιάνιζε και το πλήθος αναστάτωνε την περιοχή με τα ξεφωνητά. Οι συμπέθεροι έριχναν έναν παρά στον καθρέφτη-δίσκο του μπαρμπέρη, ράντιζαν με πορτοκαλόνερο το πρόσωπο του γαμπρού και τον φιλούσαν στο μέτωπο και στα μάτια. Τα χρήματα που συγκεντρώνονταν προορίζονταν για το νοικοκυριό του ζευγαριού".
Η Αθήνα της εποχής είχε έναν κεντρικό δρόμο, την οδό Πανός, εκεί που είναι και σήμερα. Είχε και εξωτερικά τείχη. Εκτός πόλης κατοικούσαν χωρικοί, ως επί το πλείστον Αρβανίτες. Γύρω-γύρω από τον δρόμο σε πρώτη θέση ήταν τα αρχοντικά των πλούσιων και των αρχόντων Τούρκων. Σε δεύτερη σειρά τα σπίτια και τα αρχοντικά των πλούσιων Ελλήνων. Πίσω-πίσω τα σπίτια των πιο φτωχών Ελλήνων και Τούρκων. Πάνω στον Παρθενώνα ήταν ένα μεγάλο τζαμί και κάτω στην Αθήνα υπήρχαν τρία τζαμιά και τρία χαμάμ. Σώζονται τα δύο τζαμιά: Στο μοναστηράκι το Φετιχέ και πιο πέρα το Τζισταράκι. Η Αθήνα βρισκόταν μέσα στα σπασμένα μάρμαρα της μεγάλης έκρηξης του 1687, αλλά και αρχαία κτίσματα που σώζονταν. Κάθε αρχοντικό στολιζόταν και από ένα ή περισσότερα αντικείμενα κάθε ιστορικής περιόδου της πόλης. Οι χριστιανικές εκκλησίες ήταν πάρα πολλές, καθώς οι Οθωμανοί απείχαν από την ανάμειξη στις θρησκευτικές υποθέσεις και δοξασίες, όπου μεγάλη ήταν η επιρροή του Πατριαρχείου, που ελεγχόταν από την Πύλη. Είναι γνωστό, πως ο (ανακηρυχθείς άγιος) οικουμενικός Πατριάρχης Γρηγόριος Ε αφόρισε την επανάσταση, χωρίς ωστόσο να αποφύγει τον απαγχονισμό στις 22.4.1821, λίγες μέρες μετά τον αφορισμό. {Ο ίδιος Πατριάρχης είχε αφορίσει το 1819 τις θετικές επιστήμες και τις ιδέες του διαφωτισμού}. Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία υπήρχαν πάρα πολλές χριστιανικές εκκλησίες μικρού ή πολύ μικρού μεγέθους, καθώς οι μεγάλοι τόποι λατρείας ήταν τα τζαμιά και πρώην μεγάλες χριστιανικές εκκλησίες, που είχαν μετατραπεί σε τζαμιά. Εξαιρέσεις με φιρμάνια υπήρχαν για μοναστηριακούς τόπους λατρείας. Οι καμπάνες απαγορεύονταν, σαν βλάσφημος τρόπος εκδήλωσης του θρησκευτικού συναισθήματος των ορθοδόξων Χριστιανών υπηκόων της Αυτοκρατορίας.