οπαδούς και στη σημερινή εποχή. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 445 π.Χ. και αρχικά υπήρξε μαθητής του σοφιστή Γοργία, ενώ στη συνέχεια ακολούθησε με μεγάλη ευλάβεια τον Σωκράτη. Λέγεται μάλιστα ότι ήταν παρών στις τελευταίες στιγμές του μεγάλου φιλοσόφου.
Ίδρυσε τη σχολή του στο Κυνόσαργες, που βρισκόταν έξω από τα τείχη της Αθήνας και η σχολή του ήταν ο μόνο Γυμνάσιο της πόλης που δεχόταν και μη Αθηναίους πολίτες, μιας και ο ίδιος δεν ήταν γνήσιος Αθηναίος (η μητέρα του ήταν Θρακιώτισσα σκλάβα). Η σχολή, που είχε ως προστάτη τον ήρωα Ηρακλή, ονομάστηκε Κυνική είτε από τη θέση που βρισκόταν, είτε από τον τρόπο ζωής των οπαδών που περισσότερο ακολούθησε ο μαθητής του Αντισθένη, ο περίφημος Διογένης που ζούσε σε πιθάρι.
Εκείνο που ο Αντισθένης θαύμαζε περισσότερο στον Σωκράτη ήταν η ανεξαρτησία του χαρακτήρα του. Σχετικά όμως με τις επιστημονικές έρευνες τόνιζε τη σημασία μόνο όσων είχαν άμεση σχέση με την πράξη. Όπως συνήθιζε να λέει: "η αρετή είναι αρετή και το μόνο που χρειάζεται είναι η δύναμη ενός Σωκράτη. Είναι ζήτημα πρακτικό και δεν χρειάζεται πολλά λόγια και γνώσεις". Γι' αυτόν τον λόγο ο ίδιος και οι οπαδοί του περιφρονούσαν την πολυμάθεια, τα μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες. Πραγματικό θεωρούσε μόνο ό,τι έχει σχέση με το σώμα και μπορούμε να το νιώσουμε με τις αισθήσεις.
Η φιλοσοφία που κηρύττει ο Αντισθένης είναι καθαρά πρακτική φιλοσοφία. Η βασική της έννοια διατυπώνεται σε μια πρόταση: μόνο η αρετή είναι αγαθό, μόνο η κακία είναι κακό, όλα τα άλλα είναι απλά αδιάφορα. Η αρετή δεν είναι αποτέλεσμα γνώσεων αλλά αποτέλεσμα εθισμού, καθημερινής άσκησης, με απλότητα και σκληραγωγία. Για να κατακτήσει ο άνθρωπος την αληθινή ευδαιμονία πρέπει να είναι αυτάρκης, να απαλλαγεί από τις ανάγκες και τα πάθη. Πίστευε ότι ο άνθρωπος είναι εφοδιασμένος από τη Φύση με όλα τα αναγκαία και δεν χρειάζεται περιττά πράγματα. Ουσιαστικά μόνος του δημιουργεί τεχνητές ανάγκες και γίνεται δέσμιός τους προσπαθώντας να τις ικανοποιήσει. Διακήρυττε λοιπόν την επιστροφή στη Φύση, κάνοντας τον εαυτό του ανεξάρτητο από τα υλικά αγαθά. Ο ίδιος όπως και οι μαθητές του ασκούσαν τους εαυτούς τους στην αυτάρκεια και θεωρούσαν τις απολαύσεις, κυρίως την ηδονή, μέγιστα κακά. Τόνιζε ότι προτιμούσε να τρελαθεί παρά να παραδοθεί στην ηδονή, ενώ επαινούσε τους ανθρώπους που είχαν καταφέρει να διαχειρίζονται τον πλούτο στο απολύτως απαραίτητο.
Ο ίδιος και οι μαθητές του απέρριπταν κάθε μορφή κοινωνικής ζωής και οργάνωσης και άρχισαν να ζουν συστηματικά σαν ζητιάνοι, χωρίς δική τους κατοικία, περιορίζοντας την τροφή στο απαραίτητο και ντυμένοι με φτωχική ενδυμασία. Απέφευγαν κατά κανόνα την οικογενειακή ζωή και στη θέση της οικογένειας ο Διογένης είχε προτείνει μια κοινότητα γυναικών και παιδιών. Αδιαφορούσαν για την Πολιτική και θεωρούσαν ιδανική πολιτεία την επιστροφή και τη ζωή στη Φύση, όπου όλοι οι άνθρωποι θα ζούσαν ελεύθεροι. Καταδίκαζαν τον πόλεμο και επιτίθονταν στη θρησκεία, λέγοντας ότι υπάρχει μόνο ένας Θεός (κατά Φύσιν) που δεν μοιάζει με τίποτε ορατό, ενώ η παράδοση και οι νόμοι των ανθρώπων δημιούργησαν πολλούς θεούς.
Ο Αντισθένης και μετέπειτα οι μαθητές του προσπάθησαν να γιατρέψουν την ανθρώπινη ψυχή και να την απαλλάξουν από το κυνήγι των υλικών αγαθών και της υπερβολής. Οι απόψεις του επιβίωσαν μέχρι τις μέρες μας και εξακολουθούν να επηρεάζουν τους ανθρώπους (κίνημα των Χίπις στη δεκαετία του 1960). Πέθανε το 360 π.Χ. και ένα από τα πιο όμορφα αποφθέγματά του είναι το εξής: Οι πόλεις χάνονται, όταν δεν μπορούν να ξεχωρίσουν πια τους κακούς από τους καλούς.
Από τον Νίκο Τάχατο, φιλόλογο
