Για τις «σημαντικές αλλαγές» που εισάγουν τα νέα προγράμματα σπουδών στο μάθημα της Ιστορίας από το Δημοτικό έως και το Λύκειο, μας προϊδέασε προσφάτως ο κ. Ιάκωβος Μιχαηλίδης, καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας στο Α.Π.Θ. και συντονιστής της ομάδας των εκπονούντων τα προγράμματα σπουδών της Ιστορίας. Σε συνέντευξη στην «Καθημερινή» (28.03.2021) ο καθ’ όλα έγκριτος πανεπιστημιακός καθηγητής επισήμανε, ότι εισάγεται μια νέα κουλτούρα προσέγγισης του μαθήματος στις δύο βαθμίδες, ενώ για πρώτη φορά στο Λύκειο -σ’ όλες τις τάξεις- η διδασκαλία μαθήματος γίνεται «θεματική» για πρώτη φορά στο σύνολό της στην ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης. Επιπροσθέτως στο μάθημα κατεύθυνσης της Γ΄ Λυκείου εντάσσεται ένα εξίσου πρωτοποριακό αντικείμενο, η διδασκαλία της θεωρίας και της μεθοδολογίας της Ιστορίας, με τον τίτλο «Το εργαστήρι της Ιστορίας». Οι άλλες κύριες και σημαντικές αλλαγές (τις οποίες παρουσίασε με ευσύνοπτο τρόπο στην «Ε» [10.04.2021, σελ. 6] ο κ. Βασ. Πλατής, εκπαιδευτικός, φιλόλογος-δρ Ιστορίας Α.Π.Θ.) είναι ότι στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο η διάταξη της ύλης θα ακολουθεί το παραδοσιακό σχήμα «Αρχαιότητα – Βυζάντιο (Μέσοι Χρόνοι) – Νεότερη και Σύγχρονη Εποχή», όμως, η αναλογία μεταξύ ελληνικής, ευρωπαϊκής και παγκόσμιας ιστορίας δεν θα είναι η ίδια με τη σημερινή. Οι μαθητές στο Δημοτικό θα διδάσκονται περισσότερο ελληνική Ιστορία, στο Γυμνάσιο, όμως, η έμφαση θα δίνεται στην ευρωπαϊκή και στην παγκόσμια Ιστορία. Θα υπάρξει εκτεταμένη χρήση εποπτικού υλικού, ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών στη διδασκαλία, με απώτερο στόχο του όλου εγχειρήματος, την αποφυγή της αποστήθισης και την αξιοποίηση των πηγών ανάλογα με την ηλικία των μαθητών και εν τέλει την κριτική αφομοίωση της ύλης από τους μαθητές. Τα νέα προγράμματα θα εφαρμοστούν πιλοτικά από τον προσεχή Σεπτέμβριο και παράλληλα θα ξεκινήσει η διαδικασία συγγραφής νέων βιβλίων Ιστορίας.
Προκαταβολικά θα πω ότι συμφωνώ με το περιεχόμενο των επιχειρούμενων αλλαγών, αναφορικώς με τον εκσυγχρονισμό των προγραμμάτων σπουδών και των διδακτικών μεθόδων, παρατηρώ, όμως, ότι και σ’ αυτήν την προσπάθεια για την αναβάθμιση του ταλαιπωρημένου τα μάλα ιστορικού μαθήματος παραλείπεται (μάλλον: αποφεύγεται) η συζήτηση, ο διάλογος, ο προβληματισμός για ένα ζήτημα μείζονος σημασίας και συγκεκριμένα για το ποιος -ποια ειδικότητα εκπαιδευτικού- θα πρέπει να διδάσκει την Ιστορία, δεδομένου ότι (κάτι που ίσως δεν είναι ευρέως γνωστό) από τον κατάλογο των κλάδων και ειδικοτήτων στην ελληνική Β/θμια Εκπαίδευση η ειδικότητα του Ιστορικού (Historian), παρότι διανύουμε ήδη τον 21ο αιώνα, είναι απούσα!
Σε αντίθεση με τα ισχύοντα για τη διδασκαλία της Ιστορίας στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, στην Ελλάδα δεν υφίσταται χωριστή ειδικότητα καθηγητών της Ιστορίας, αλλά ο πολυσυλλεκτικός κλάδος «ΠΕ02 Φιλολόγων» στον οποίο «συνωστίζονται» οι διαφορετικές ειδικότητες των πτυχιούχων Φιλολογίας, Φιλοσοφίας/Παιδαγωγικής/Ψυχολογίας (Φ.Π.Ψ.) και Ιστορίας. Οι εκπαιδευτικοί του εν λόγω κλάδου διδάσκουν ένα ευρύ φάσμα γλωσσικών και ανθρωπιστικών μαθημάτων στα οποία έχουν Α’ ανάθεση διδασκαλίας, άπαντες στα πάντα: Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, Νέα Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, Λατινικά, Ιστορία, Φιλοσοφία, κ.ά., ανεξαρτήτως επιστημονικής ειδίκευσης. Εν προκειμένω, δηλαδή, συμβαίνει να θεωρούνται ο πράγματι Φιλόλογος (=απόφοιτος του Τμήματος Φιλολογίας) και ο πράγματι Φιλοσοφικο/Παιδαγωγός/Ψυχολόγος (= απόφοιτος του Τμήματος Φ.Π.Ψ.) ως πλάσματι Ιστορικοί και να διδάσκουν με Α΄ ανάθεση Ιστορία, όπως, κι΄ απ΄ την άλλη (για να τα λέμε όλα) συμβαίνει να θεωρείται ο πράγματι Ιστορικός (= απόφοιτος του Τμήματος Ιστορίας) ως πλάσματι Φιλόλογος ή πλάσματι Φιλοσοφικο/Παιδαγωγός/Ψυχολόγος και να διδάσκει με Α’ ανάθεση Αρχαία, Νέα Ελληνικά, Φιλοσοφία, κ.λ.π., κ.λ.π.
Τείνουμε να αποδεχθούμε μια διοικητική πρακτική πρωτοφανή και παράδοξη όχι μόνο για τα ευρωπαϊκά, αλλά για τα παγκόσμια δεδομένα, δηλ. να ανατίθεται η διδασκαλία κάποιων μαθημάτων (μιλάμε πάντα για την Α΄, την κύρια ανάθεση˙ η Β΄ ανάθεση είναι άλλης τάξεως και σημασίας ζήτημα) όχι με κριτήριο την επιστημονική ειδίκευση των εκπαιδευτικών, αλλά για την κάλυψη των υπηρεσιακών αναγκών (κι από κεί και πέρα έχει ο Θεός...), κάτι που, ως πρακτική και «λογική» ακολουθείται μόνο στο Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων. Στα άλλα Υπουργεία και Οργανισμούς ισχύει το αυτονόητο: Oταν π.χ. το Υπ. Πολιτισμού κάνει προσλήψεις για τη Διεύθυνση Ιστορικών Μελετών και ζητά Ιστορικούς μπορούν να κάνουν αίτηση μόνο οι απόφοιτοι του Ιστορικού, όταν ο Δήμος Λαρισαίων ζητά Παιδαγωγούς μπορούν να κάνουν αίτηση μόνο οι απόφοιτοι του Φ.Π.Ψ. και μάλιστα της παιδαγωγικής («Π») ειδίκευσης, όταν η Τράπεζα της Ελλάδος προκηρύσσει θέσεις στον τομέα των Εκδόσεων, του Τμήματος Πολιτιστικών, κ.λπ., δράσεών της ζητά όλως περιοριστικώς αποφοίτους της Φιλολογίας. Στο ΥΠΑΙΘ, για τους αποφοίτους των Φιλοσοφικών Σχολών η έννοια της ειδίκευσης που προσφέρουν (για τον λόγο αυτόν εξ άλλου ιδρύθηκαν) τα διαφορετικά Τμήμα (Φιλολογίας, Ιστορίας, Φ.Π.Ψ., κ.λπ.) όχι απλώς ελάχιστη, αλλά ουδεμία σημασία φαίνεται να έχει˙ ισχύει η λογική του «πολυεργαλείου»: όλοι (ανεξαρτήτως ειδίκευσης) για όλα (τα γλωσσικά μαθήματα και την Ιστορία). Αλλά αν μπορεί κάποιος να (τρόπος του λέγειν...) κατανοήσει την (ένεκα «υπηρεσιακών αναγκών», κ.λπ.) γραφειοκρατική προσέγγιση του ΥΠΑΙΘ, πώς την ίδια ώρα να χωνέψει την αντίληψη της «Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων» που αντιμετωπίζει, λίγο-πολύ, την Ιστορία ως ..φιλολογικό (!..) μάθημα; Πώς;...
Πριν από κάποια χρόνια το να δηλώσει κάποιος που υπηρετεί στην Εκπαίδευση ως επάγγελμα «Ιστορικός» μπορεί να φάνταζε παράξενο ίσως και εξωτικό. Σήμερα, όμως, που λειτουργούν δέκα Πανεπιστημιακά Τμήματα, τα οποία θεραπεύουν την επιστήμη της Ιστορίας και παράγουν έναν σημαντικό αριθμό πτυχιούχων, μια παρόμοια δήλωση δεν αντιστοιχεί σε μια περιθωριακή πραγματικότητα, αλλά, κατά τη γνώμη μας, σε μια ιστορική αναγκαιότητα! Οποία θλίψις... Στη χώρα που γέννησε τον πολιτισμό κι έχει τη λαμπρότερη κι ενδοξότερη ιστορία του κόσμου, να συζητούμε, εν έτει 2021, για την ιστορική αναγκαιότητα να θεσμοθετηθεί στην Εκπαίδευση ειδικότητα Ιστορικού... Είναι ή δεν είναι κρίμα να υπάρχουν κοντά στις εκατό (100) ειδικότητες «ΠΕ» (Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης) στη Β/θμια Εκπαίδευση (ΠΕ01 Θεολόγων, ΠΕ02 Φιλολόγων, ΠΕ03 Μαθηματικών, ΠΕ04 Φυσικών (...) ΠΕ91 Θεατρικής Αγωγής, κ.λπ.), και την ίδια ώρα να ...μην υπάρχει χώρος για ένα «ΠΕ» Ιστορικών;... Έτσι θα επιτευχθεί η (εκ νέου επιχειρούμενη) αναβάθμιση του μαθήματος της Ιστορίας, χωρίς να υπάρχει (ακόμη) ειδικότητα Ιστορικών - ή, έστω, χωρίς να δοθεί, θεσμικά, η προτεραιότητα στην ανάθεση της διδασκαλίας του στους πτυχιούχους των Ιστορικών Τμημάτων που εντάσσονται (ακόμη) στον κλάδο των «Φιλολόγων»; Απλώς έναν προβληματισμό καταθέτω, θεωρώντας ότι η Ιστορία είναι υπόθεση Παιδείας και όχι (της όποιας και κάθε) συντεχνίας.
* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι θεολόγος καθηγητής Β/θμιας, δρ Εκκλησιαστικής Ιστορίας Α.Π.Θ. (xaan@theo.auth.gr).
