Ο φάκελος των Αριστείων των ΓΑΚ και οι φάκελοι του Αρχείου Αγωνιστών της Εθνικής Βιβλιοθήκης περιέχουν πολλές εκατοντάδες αιτήσεις και πιστοποιητικά των αγωνιστών, τα οποία επιβεβαιώνουν του λόγου το αληθές.
Από την περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, εκτός από τον γνωστό Θόδωρο Ζιάκα και τον γιο του Γιαννούλα, συμμετείχαν και πολλοί άλλοι. Σε ένα ιστορικό συνέδριο των Γρεβενών, μου δόθηκε η ευκαιρία να παρουσιάσω μία ευάριθμη ομάδα αγωνιστών του ’21, από την περιοχή των Γρεβενών.
Παρά τη συμμετοχή όλων των διαμερισμάτων των χώρας στην Επανάσταση η πρώτη μεθοριακή γραμμή έφθανε νοτίως του Δομοκού. Στη Λαμία τότε εγκαταστάθηκαν πολλοί αγωνιστές, Θεσσαλοί και Μακεδόνες, και σχεδίαζαν τρόπους για να επαναστατήσουν τις περιοχές τους. Ο Θεόδωρος Ζιάκας πέρασε πολλές φορές την ελληνοτουρκική μεθόριο, μέσω της ορεινής Δυτικής Θεσσαλίας, κατευθυνόμενος προς την περιοχή των Γρεβενών. Με τον πατριωτικό ενθουσιασμό που τον χαρακτήριζε μύησε κάποιους πατριώτες της περιοχής και μεταξύ τους, προφανώς, τον Σαμαριναίο Λεωνίδα Χατζημπύρο, η οικογένεια του οποίου παραχείμαζε με τα ζώα τους στο Πραιτώρι της Ελασσόνας.
Για τη δράση του ομολογώ πως δεν έτυχε να διαβάσω κάτι. Γι’ αυτό φείλω ευχαριστίες στη δικηγόρο κ. Πόπη Χατζημπύρου, η οποία είχε την καλοσύνη να με υποδείξει τα Άπαντα του Κρυστάλλη. Χάρη στις πληροφορίες του Κρυστάλλη μπορούμε να έχουμε μία καλή εικόνα του κλέφτη της βόρειας Πίνδου από τα μέσα, περίπου, του 19ου αιώνα.
Ο Κρυστάλλης αναφέρει «ως παράδειγμα γενναιότητος και μεγαλοψυχίας των Βλάχων της Πίνδου τον ατρόμητον της τελευταίας εικοσαετηρίδος ήρωα της Σαμαρίνης, τον πανελλήνιον διά την τόλμην και την ανδρείαν του καταστάντα Λεωνίδαν Χατζη-Μπύρον, τον πλούσιον κτηματίαν, τον τελειόφοιτον του Γυμνασίου των Ιωαννίνων, μόλις εισοσιπενταετή λεβέντην».
Από τα παραπάνω δεν μπορούμε, επί του παρόντος να προσδιορίσουμε τον χρόνο γέννησης και της δράσης του Λεωνίδα Χατζημπύρου. Οι αναφορές του Κρυστάλλη (1868-1894) οφείλονται σε διηγήσεις Σαμαριναίων και άλλων βλαχόφωνων της περιοχής. Ίσως υπήρξαν και αναφορές στον τότε Τύπο, στον οποίο πρέπει να προστρέξει όποιος θα θελήσει να ασχοληθεί εκτενέστερα με τον Χατζημπύρο. Δεν θα είμαστε μακριά από την εποχή της γέννησής του αν την προσδιορίσουμε τη δεκαετία 1830-1840.
Ο Λεωνίδας Χατζημπύρος βγήκε κλέφτης λέει ο Κρυστάλλης, για να προστατεύσει τους αδελφούς Χριστιανούς από την τουρκική αυθαιρεσία και να σφάζει και εξολοθρεύει τους Τούρκους, τους εχθρούς της πατρίδας και της πίστης του. Φλεγόμενος, λοιπόν, από την αγάπη προς την πατρίδα, παράτησε τη μεγάλη περιουσία του, τους δικούς του και τις σπουδές που θα μπορούσε να συνεχίσει στο Πανεπιστήμιο και βγήκε στο βουνό, μιμούμενος τους χωριανούς του Γιάννη Πρίφτη, τον Μίχο και τον Φλώρο. «Ανακαίνισε τον αρχαίον κλέφτικον βίον (...). Εσύστησε διαρκές και συστηματικόν αρματολίκιον, ού ηγείτο αυτός και ού κέντρον ήτον η δασώδης οροσειρά των στρατηγικωτάτων διόδων της Σαμαρίνης. Εκείθεν δ’ ορμώμενος έπιπτεν ως κεραυνός κατά των βιαιοπραγούντων Τούρκων της Θεσσαλίας, Ηπείρου και Μακεδονίας και επέφερε εις αυτούς δεινάς καταστροφάς».
Είχε προσελκύσει μαζί του και άλλους νέους και δημιούργησε γύρω στα 15 πολυμελή μπουλούκια, επικεφαλής των οποίων υπήρχε ένας καπετάνιος, και είχαν γίνει το φόβητρο των Τούρκων. Πολλές φορές περνούσε έφιππος, με τη συνοδεία του, έξω από τα Γρεβενά. Η δράση επεκτεινόταν σε μακρινές περιοχές. Αναφέρεται ότι κάποτε έφθασε με τα παλικάρια του μέχρι τα Φάρσαλα, όπου τους πολιόρκησαν οι Οθωμανοί σε κάποιο σπίτι. Με θαρραλέο γιουρούσι, χωρίς καμία απώλεια, βγήκαν έξω και κατέφυγαν στο βουνό Όσσα, απ’ όπου επέστρεψαν στην Πίνδο. Σε μία σφοδρή σύγκρουση με υπέρτερες οθωμανικές δυνάμεις, έξω από τα Γρεβενά, τραυματίσθηκε θανάσιμα. Οι Οθωμανοί πήραν το κεφάλι του και έφεραν τη μητέρα του για να τον αναγνωρίσει.
Κατά την περίοδο της δράσης του συνέβησαν η επανάσταση του 1854, η μάχη της Φιλουριάς, στην κοιλάδα του Αλιάκμονα μετά τη Δεσκάτη, η έναρξη της πρώτης φάσης του Μακεδονικού Αγώνα. Με τα σημερινά δεδομένα δεν είναι εφικτό να προσδιορίσουμε όλη τη δράση του.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Μιχάλης Περάνθης, Κρυστάλλης Άπαντα (Ποίηση, πεζός λόγος, αναμνήσεις, εντυπώσεις, γράμματα), Αθήνα 1952.
Από τον Κώστα Σπανό, εκδότη του «Θεσσαλικού Ημερολογίου»
