Στο παιδικό μου δωμάτιο είχα μια φωτογραφία. Κανείς δεν με ρώτησε, απλά την έκαναν κάδρο και την κότσαραν εκεί οι δικοί μου. Εγώ απλά τη... συνήθισα. Στη φωτογραφία ήταν η αφεντιά μου, αυτοπροσώπως. Καθόμουνα σε ένα θρανίο κρατώντας – υποτίθεται - μολύβι και χαρτί σε μια μάλλον... άτεχνη σκηνοθεσία εμπνεύσεως του φωτογράφου της εποχής, τον οποίο φώναζε κάθε τέλος της χρονιάς ο δάσκαλος για να μας απαθανατίσει- τρομάρα μας. Πίσω μου, το κλασικό ντεκόρ, ήτοι ο «Γεωφυσικός Χάρτης Ελλάδος» κι από κάτω μια μικρή επιγραφή:
«Ενθύμιον 2ου Δημοτικού Σχολείου Λαρίσης», σχολικόν έτος... (άστο καλύτερα).
Απ’ ό,τι θυμάμαι –γιατί η φωτογραφία δεν ξέρω καν πού βρίσκεται - φορούσα ποδιά χρώματος μπλε (της σημαίας) και άσπρο γιακαδάκι και άφηνα να διαγραφεί ένα νεφελώδες ανθυπομειδίαμα α λα... Τζοκόντα. Ήμουν χαρούμενος; Ήμουν θλιμμένος; Ποτέ δεν το ξεκαθάρισα μέσα μου.
Πάλι καλά. Διότι στο σπίτι του θείου Αχιλλέα, υπήρχε ανάλογη φωτογραφία από τα γυμνασιακά του χρόνια που μου φαινόταν πολύ πιο αστεία. Τον απεικόνιζε σοβαρό – σοβαρό, με σακάκι και πηλίκιο του «Α’ Γυμνασίου Αρρένων Λαρίσης». Κατά το τυπικό της εποχής «οι μαθηταί δέον όπως φέρουσι πηλίκιον κεκοσμημένον διά του σήματος της γλαυκός» (εκ του γλαυξ που θα πει κουκουβάγια σημερινέ αστοιχείωτε Έλληνά μου). Ο μπάρμπας πάντα έλεγε πως το καπέλο αυτό ήταν μεγάλος βραχνάς. Διότι «φώναζες» από χιλιόμετρα μακριά πως ήσουνα μαθητής και όποια «στραβή» και αν έκανες εκτός σχολείου, «καρφωνόσουνα» στους ρουφιάνους που έσπευδαν να σε «δώσουν» στον γυμνασιάρχη. Γι’ αυτό κι εμείς –διηγιόταν με περηφάνια ο μπάρμπας- την κάναμε τότε σε ένα ουζερί «στην οδός Βόλου» που εθεωρείτο απολύτως... εχέμυθο και ειδικευόταν στη φιλοξενία... σκασιαρχών μαθητών. Εκεί να δεις ξεσάλωμα. Οι «άρρενες» φόραγαν - από αντίδραση- στραβά το καπελάκι τους, τα τσίπουρα -ρεφενέ- πήγαιναν κι έρχονταν, και σαν γίνονταν «ντίρλα», τα πηλίκια πετιόντουσαν στον αέρα κι άρχιζαν οι βαριές ζεϊμπεκιές – «Όσο βαριά είν’ τα σίδερα είν’ η καρδιά μου σήμερα». Και η σύναξη των σκασιαρχών κατέληγε πάντα σε ένα πανδαιμόνιο τσακίρ κεφιού με άσματα σαφώς πιο ξεσηκωτικά όπως «Της Λαρίσης το ποτάμι που το λένε Πηνειό» και «Παλαμάκια παλαμάκια να χτυπούν τα τακουνάκια» ! (Ώπα τις!). Αμ περνούσες καλά μπάρμπα, πριν σε «μπαγλαρώσει» η κυρά Νίτσα που την παντρεύτηκες και από τότε... τα μεν «παλαμάκια» κόπηκαν, τα δε... «τακουνάκια» έπεφταν καθημερινώς (επί της... κεφαλής σου).
Πριν καταργηθεί η ποδιά είχε καταλήξει να φοριέται μόνο στα «Γυμνάσια Θηλέων». Ως θέαμα ήταν εντυπωσιακό, καθώς οι αυλές θύμιζαν μια χαρούμενη νεανική γαλάζια θάλασσα. Σχόλαγαν τα Γυμνάσια, κει στην Ανθίμου Γαζή και Ηπείρου γωνία, και μια πλημμύρα από μπλε σε όλες τις αποχρώσεις έδινε στον δρόμο πνοή. Παρέες παρέες τα κορίτσια και χαμηλό το βλέμμα των ξαναμμένων αγοριών από απέναντι που ντρέπονταν να ομολογήσουν τους κρυφούς νεανικούς τους έρωτες... Μονάχα στο... Φροντιστήριο, στα Αγγλικά ή στο πολυπληθές – τότε - Γαλλικό Ινστιτούτο καμιά ματιά κάπως πιο τολμηρή...
«Όταν πηγαίναμε μαζί σχολείο» δεν καθόσουνα στο διπλανό θρανίο, αλλά σε περίμενα πίσω από τον Άγιο Νικόλαο Τζένη. Ήταν άνοιξη και κόντευαν να ανθίσουν οι πασχαλιές. Μοσχοβολούσε ο τόπος, μοσχοβολούσαν κι οι καρδιές μας. Παρασκευή βραδάκι, στο σχόλασμα ήρθες να με βρεις φορώντας την ποδιά σου. Εκεί, στα πεζούλια πίσω από την εκκλησία, μας «είδε» ο θεολόγος του σχολείου – αχ, έπρεπε να το φανταστώ πως πήγαινε στους «Χαιρετισμούς». Ποτέ δεν του συγχώρεσα που το 18άρι στα Θρησκευτικά έγινε 13άρι στο άλλο τρίμηνο ! Μερικά πράγματα, όσο απλά και αθώα κι αν φαίνονται σαν μεγαλώνεις, είναι σαν πληγές που δεν κλείνουν, αφήνουν αποτυπώματα ανεξίτηλα.
Το μαθητικό πηλίκιο καταργήθηκε το 1964, η ποδιά το 1982, τέτοιες μέρες. Το ημερολόγιο έδειχνε 6 Φεβρουαρίου συγκεκριμένα. Ήταν από τα πρώτα μέτρα που έσπευσε να πάρει το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα, έχοντας μόλις τρεις μήνες στην εξουσία. Ο τότε υπουργός Παιδείας Λευτέρης Βερυβάκης, ανακοινώνοντας τον «θάνατο» της ποδιάς δήλωνε πως το μέτρο ελήφθη «ως ένδειξη εκδημοκρατισμού, πλουραλισμού και απόδειξης ελευθερίας στην ανάπτυξη της προσωπικότητας». Πολύ μπλαμπλά για να πεις το αυτονόητο. Πως δηλαδή κάθε λαϊκισμός, για να επικρατήσει, θα χτυπήσει πρώτα τα σύμβολα. Τις σημαίες. Και η ποδιά θεωρήθηκε από το πανίσχυρο τότε ΠΑΣΟΚ πως ήταν η εμβληματική έκφραση της αστικής τάξης και της... «επάρατης δεξιάς»... Κι έπρεπε να εξαφανιστεί. Όσον αφορά τα πραγματικά προβλήματα της εκπαίδευσης, για άλλη μια φορά μπήκαν κάτω απ’ το χαλί...
Χύθηκε τότε πολύ μελάνι για το αν έπρεπε ή δεν έπρεπε να... Οι νεόφερτοι ήταν πεπεισμένοι πως ήταν μια δημοκρατική πράξη, οι πιο συντηρητικοί μιλούσαν για τη διάλυση του σχολείου των ελληνοχριστιανικών ιδεωδών. Οι μεν έλεγαν ότι επέφεραν την ισότητα, οι άλλοι τους αντέτειναν ότι πραγματική ισότητα ήταν η ποδιά που απέτρεπε να γίνουν τα σχολικά προαύλια... καλλιστεία σινιέ ρούχων που επιβάρυναν χωρίς λόγο τα οικογενειακά βαλάντια.
Σήμερα, η συζήτηση επανέρχεται συνήθως με όρους... νοσταλγίας. Ααα τι ωραία χρόνια τα δικά μας, νοσταλγούν –χωρίς να το πολυσκεφθούν- κάμποσες μαμάδες που φόρεσαν την ποδιά. Άλλοι πάλι το βλέπουν σαν μια επαναφορά στην αναγκαία πειθαρχία και την αυστηρότητα που έχει χαθεί από τα σημερινά δημόσια σχολεία.
Προφανώς οι απόψεις διίστανται. Στον αγγλοσαξονικό κόσμο η μαθητική στολή είναι κάτι το αυτονόητο. Στα δημόσια αγγλικά σχολεία μικροί μαθητές φορούν πάντα σακάκι και γραβάτα, καθιερωμένα από τον 15ο αιώνα τουλάχιστον . Οι ιθύνοντες κρίνουν πως αυτό βάζει τα παιδιά σε έναν ρόλο. Φορώντας ρούχα για μεγάλους, έχεις υποχρεώσεις σαν μεγάλος και πρέπει να τις αναλάβεις. Σε πολλές άλλες χώρες, είναι το ίδιο το σχολείο, που επιλέγει αν οι μαθητές του θα ντύνονται ομοιόμορφα με στολή. Κατ’ άλλους πάλι, η στολή είναι ένας «αντιδραστικός» θεσμός, ένα ακόμη «εργαλείο του συστήματος» για τον έλεγχο των συνειδήσεων των μαθητών. Βγάλε άκρη...
Και η συζήτηση θα συνεχίζεται, μαζί και η νοσταλγία. «Ων έκαστος κατά διάνοια έχει». Προσωπικά θα ψήφιζα υπέρ της στολής αν – θεωρητικά μιλώντας- άνοιγε ποτέ ένα τέτοιο θέμα. Για λόγους αισθητικής και μόνο. Προτιμώ μια κομψή στολή απ’ όλες αυτές τις κιτσάτες «κινεζιές» με τις οποίες ντύνουμε σήμερα τα παιδιά μας. Αυτό και τέλος. Γιατί, όποιος ζει για χρόνια από μέσα τη σχολική πραγματικότητα, θα σας πει πως στον σημερινό σύνθετο κόσμο μας, τα ζητήματα της εκπαίδευσης και του σχολείου είναι πολύ πιο δύσκολα και περίπλοκα για να κρυφτούν κάτω από μια μαθητική ποδιά...
ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΛΕΣΗΣ
alexiskalessis@yahoo.gr
