Το ευρωπαϊκό ταμείο ανάκαμψης και τα αμερικανικά κέντρα

Από τον Βασίλη Πλατή,
φιλόλογο-δρα Ιστορίας Α.Π.Θ.

Πριν από λίγες ημέρες το Συμβούλιο της Ευρώπης κατέληξε σε συμφωνία για τη διάθεση σημαντικών οικονομικών πόρων από τα ευρωπαϊκά ταμεία για την ανάταξη των οικονομιών των κρατών μελών της, που δέχτηκαν ισχυρό πλήγμα από τις συνέπειες της πανδημίας.

Στην Ελλάδα, κυβέρνηση και αντιπολίτευση εκπόνησαν στρατηγικά σχέδια και μελέτες για την αξιοποίηση των διαθέσιμων κεφαλαίων προς την κατεύθυνση της μεταρρύθμισης του κράτους και του ψηφιακού μετασχηματισμού του αλλά και της ενίσχυσης των κοινωνικών δομών.
Η έλευση του εμβολίου με την ανοσία του πληθυσμού που εικάζεται ότι συνεπιφέρει, θα έχει μεταβάλει, σύμφωνα με τις αισιόδοξες προβλέψεις, σε λίγους μήνες τον κορονοϊό σε απλή «γριππούλα». Ωστόσο, οι πληγές των ευρωπαϊκών κοινωνιών από τη μεγαλύτερη πανδημία που ενέσκηψε στον πλανήτη εδώ και εκατό χρόνια δύσκολα επουλώνονται.
Η Ευρώπη δείχνει να έχει αντιληφθεί τη νέα πραγματικότητα που θα προκύψει στη μετά Covid-19 εποχή, όπως αποδεικνύεται από τη δημιουργία του ταμείου ανάκαμψης και τη σχετική γενναιότητα που απαιτήθηκε για τη λήψη της απόφασης από τη γραφειοκρατία των Βρυξελλών, που γενικά δε «φημίζεται» για τα γρήγορα αντανακλαστικά της…
Με αφορμή, λοιπόν, την επίτευξη συμφωνίας για το ευρωπαϊκό ταμείο ανάκαμψης, ενός ιδιότυπου «ευρωπαϊκού σχεδίου Μάρσαλ», το παρόν σημείωμα επιχειρεί να ανακαλέσει κάποιες από τις πτυχές του αμερικανικού σχεδίου για την ανασυγκρότηση της Ευρώπης από τις στάχτες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου που συνδέονται με την πόλη της Λάρισας και τις γειτονικές κοινότητες.
Οι πληροφορίες που παρατίθενται προέρχονται από έγγραφο που απέστειλε ο Νομάρχης Λάρισας Γ. Παπαδάκος προς τους Προέδρους των Κοινοτήτων του Νομού (Γ. Παπαδάκος, Νομάρχης Λαρίσης προς τους κ.κ. Προέδρους Κοινοτήτων Νομού, Εν Λαρίση τη 7-3-52/ Νομαρχία Λαρίσης, Τμήμα Β΄/Αριθ. Πρωτ. 7372/Αριθ. εγκ. 35/Αρχεία Νομού Λάρισας/ΔΗΜ. 22.01/Φ. 23/Αρχείο Κοινότητας Κυψελοχωρίου).
Στο παραπάνω έγγραφο, ο Νομάρχης Λάρισας επισήμανε ότι η βοήθεια της «μεγάλης φίλης και συμμάχου Αμερικής» προς τον ελληνικό λαό αποδεικνυόταν από «έργα υψίστης κοινής ωφελείας» που είχαν γίνει στη χώρα και δικαιολογούσαν, κατά την εκτίμησή του, τις εκδηλώσεις ευγνωμοσύνης του λαού μας προς αυτήν.
Ο ίδιος υποστήριζε ότι η αμερικανική βοήθεια δεν αποσκοπούσε μόνο στην υλική βελτίωση του ελληνικού λαού που επιδίωκαν «οι μεγάλοι μας φίλοι» αλλά και στην «καλυτέραν πνευματικήν προσέγγιση των δύο λαών».
Πώς όμως θα επιτυγχανόταν έτι περαιτέρω η «ψυχική προσέγγισις» των δύο λαών και ο «συγκερασμός των δύο πολιτισμών»; Η απάντηση δινόταν στη συνέχεια της νομαρχιακής εγκυκλίου. Μέσω της ίδρυσης ειδικών υπηρεσιών σε διάφορες επαρχιακές πόλεις, τις οποίες οι Αμερικανοί αποκαλούσαν «αμερικανικά κέντρα».
Ειδικότερα στην πόλη της Λάρισας, ο Νομάρχης πληροφορούσε τους προέδρους των κοινοτήτων για την ίδρυση και λειτουργία τέτοιας υπηρεσίας (αμερικανικού κέντρου) σε κεντρική οδό, την Οδό Πανός (παραπλεύρως της Κεντρικής Πλατείας). Προέτρεπε δε τους εκπροσώπους των τοπικών κοινοτήτων να βρίσκονται σε στενή επαφή και συνεργασία με την υπηρεσία, καθώς, όπως ανέφερε, το ενδιαφέρον της αμερικανικής βοήθειας στρεφόταν κυρίως προς τον πληθυσμό της υπαίθρου.
Για τον σκοπό αυτό, κατέληγε ο Νομάρχης Λάρισας, κρινόταν σκόπιμο οι πρόεδροι των κοινοτήτων ή οι αντιπρόεδροι, ως εκπρόσωποί τους, να διέρχονται από τα γραφεία της αμερικανικής υπηρεσίας όταν επισκέπτονταν τη Λάρισα. Από εκεί θα μπορούσαν να παραλάβουν αναγνωστικό υλικό για τη διαφώτιση των κατοίκων της περιοχής τους ή να προσκαλέσουν στο μορφωτικό κινηματογράφο της υπηρεσίας στην κοινότητά τους. Τέτοιου είδους δράσεις εντάσσονταν στο πλαίσιο της συνεννόησης και της κατάρτισης κοινού εκπολιτιστικού προγράμματος μεταξύ των δύο κυβερνήσεων, συμπλήρωνε ο Νομάρχης.
Προφανώς, οι καιροί έχουν αλλάξει, και η χώρα μας δε βρίσκεται πια στην περιδίνηση της δεκαετίας του 1950. Ο διπολικός κόσμος της εποχής του Ψυχρού Πολέμου έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί, ενώ ο άλλοτε κυριαρχικός ρόλος της Αμερικής ως υπερδύναμης που επιχειρούσε με την οικονομική της ισχύ να ηγεμονεύσει πολιτιστικά σε ολόκληρο τον κόσμο, αναδεικνύεται μόνο από τους ιστορικούς.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, στη βάση της δημοκρατικότητας που διέπει τη λειτουργία της και εκτιμώντας τις χαίνουσες πληγές των ευρωπαϊκών κοινωνιών στη μετά Covid-19 εποχή, συγκατένευσε στη δημιουργία του ταμείου ανάκαμψης «εμπνεόμενη» από το Σχέδιο Μάρσαλ των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, το οποίο, πράγματι, συνέβαλε ουσιαστικά στην ανασυγκρότηση των ευρωπαϊκών κοινωνιών μεταπολεμικά.