Αυτές είναι που κινούν τελικά τα νήματα της ιστορίας.
Στα απελευθερωμένα από τον ΕΛΑΣ χωριά και αργότερα από τον Δημοκρατικό Στρατό, επιχειρήθηκαν ανολοκλήρωτες επαναστατικές πολιτικές μετάβασης στην εργατική δημοκρατία με βάση τις αρχές : Πηγή εξουσίας είναι ο λαός.
Η Γενική Συνέλευση των κατοίκων είναι το ανώτατο όργανο και κύριος φορέας της εξουσίας. Η διοικητική εξουσία ασκείται από την Επιτροπή Λαϊκής Αυτοδιοίκησης, όργανο αιρετό, ανακλητό, υπόλογο στη Γενική Συνέλευση.
Η δικαστική εξουσία περνάει στα χέρια του λαού μέσω εκλεγμένων και ανακλητών δικαστών. Διακηρύσσεται και προωθείται η ισότητα ανδρών και γυναικών, η ισότητα των εθνικών μειονοτήτων. Αναγνωρίζεται η εργασία ως θεμελιώδης κοινωνική λειτουργία και δικαίωμα.
Εκδίδονται αποφάσεις για τη διανομή της γης, την εκμετάλλευση των δασών, την εθνικοποίηση των μεγάλων τραπεζών και ξένων εταιρειών. «Συμβάσεις κρατικές και προνόμια που παραχωρήθηκαν σε ξένους και που είναι ασυμβίβαστα με το λαϊκό και εθνικό συμφέρον δεν αναγνωρίζονται από τη λαϊκή εξουσία».
Το πρόγραμμα και οι στόχοι γύρω από τους οποίους στοιχήθηκε η πλειοψηφία του Ελληνικού λαού, ήταν βέβαια εκτός των πλαισίων ανάπτυξης του ελληνικού καπιταλισμού.
Επομένως η διπλή ένοπλη επανάσταση που στην εξέλιξή της εφάρμοζε πολιτικές που διατάρασσαν ή απείλησαν να διαταράξουν τους βασικούς νόμους εξέλιξης του καπιταλισμού στην Ελλάδα, έπρεπε πάση θυσία να συντριβεί. Ήταν όρος για την απρόσκοπτη ανάπτυξη του Ελληνικού καπιταλισμού. Ήταν επίσης μια από τις προϋποθέσεις περιορισμού των επαναστάσεων και του μέλλοντός τους στην Ευρώπη.
Για τη συντριβή της ενεργοποιήθηκαν πέντε ολόκληρα χρόνια, τρεις καπιταλιστικοί Κρατικοί σχηματισμοί. Ο Ελληνικός με το παρακράτος του, ο Βρετανικός που παρενέβη πριν καν ολοκληρωθεί η νίκη και η αποχώρηση των Γερμανών και ο Αμερικάνικος με τη χρήση ναπάλμ, την οργάνωση του Νταχάου της Μακρονήσου, των εκκενώσεων χωριών, τους συμβούλους και την απεριόριστη οικονομική βοήθεια.
Μετά την άρνηση του Γ. Παπανδρέου να δεχθεί τον άμεσο αφοπλισμό των ταγμάτων ασφαλείας, το ΕΑΜ καλεί τον Λαό της Αθήνας σε ειρηνική διαδήλωση στις 3 Δεκέμβρη του ΄44. Στο κέντρο της Αθήνας κατεβαίνουν 500.000 λαού απαιτώντας τον αφοπλισμό των προδοτικών ταγμάτων ασφαλείας, συνεργατών των Ναζί. Όμως τα σχέδια των Εγγλέζων και της Κυβέρνησης Παπανδρέου είναι ήδη από καιρό έτοιμα.
Πνίγουν στο αίμα την ειρηνική διαδήλωση σκοτώνοντας 33 και τραυματίζοντας τουλάχιστον 144 άμαχους. Ξεκινάει η δεύτερη κατοχή της χώρας από τους Εγγλέζους, με 80.000 (!) στρατό, τανκς και βομβαρδιστικά.
Το μέγεθος των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων που απαιτήθηκαν για την αντιμετώπιση της εν δυνάμει επανάστασης οδηγεί στο συμπέρασμα πως το πρωταρχικό χαρακτηριστικό της εννιάχρονης εποποιίας ήταν η επικινδυνότητα για την αστική πολιτική, της διπλής αγροτοεργατικής επανάστασης.
Βέβαια το κρίσιμο και αποφασιστικό για την τελική έκβαση του αγώνα ήταν η πολιτική του ΚΚΕ. Αυτός ο «λεπτός» διαχωρισμός έχει την αξία του. Θυμίζουμε πως η τότε πολιτική των Κομμουνιστικών Κομμάτων καθορίστηκε από το 7ο συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς το ‘35 με τη στρατηγική του Αντιφασιστικού Λαϊκού Μετώπου. Στρατηγική που συνοδεύεται με πολιτική συμμαχιών από τη σοσιαλδημοκρατία ως τη δημοκρατική πτέρυγα της αστικής τάξης .
Μια ορισμένη στρατηγική Αντιφασιστικής ενότητας ήταν βέβαια αναγκαία αυτή την περιόδου για την εξέλιξη του πολέμου. Όμως έτσι δημιουργήθηκαν ψευδαισθήσεις και προσδοκίες για ένα ευρύτερο «δημοκρατικό αντιφασιστικό στρατόπεδο». Αυτή η ταχτική οδήγησε σε απαράδεκτους συμβιβασμούς (Λίβανος, Καζέρτα, Βάρκιζα) και πρόσθεσε νέες δυσκολίες στην αδιέξοδη πολιτική του 7ου συνεδρίου της Κ. Δ.
Τα Κ.Κ. υποτίμησαν τόσο την ταξική πάλη μέσα στα μπλοκ της Αντίστασης όσο και τον Ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Οι ταλαντεύσεις της ηγεσίας οδήγησαν σε πισωγυρίσματα, καθυστερήσεις και σε εμμονή «για ομαλές δημοκρατικές εξελίξεις» του δεύτερου αντάρτικου.
Η στρατηγική που χαράχτηκε απαιτούσε αντικειμενικά απομάκρυνση από τις «επαναστατικές χίμαιρες» και μετατόπιση σε αγώνα για «ειρήνη και δημοκρατία». Αποθάρρυνε το εγχείρημα κατάληψης της εξουσίας μετά την αποχώρηση των ναζί από τις κατεχόμενες χώρες όπου οι Κομμουνιστές ήταν κοινωνικά ισχυροί (Ελλάδα, Γαλλία, Ιταλία). Εξαίρεση αποτέλεσαν τα Κομμουνιστικά Κόμματα που συγκρότησαν νωρίς διαφορετική ανεξάρτητη στρατηγική και πέτυχαν τους στόχους τους (Γιουγκοσλαβία και Κίνα).
Εν κατακλείδι, η βάση της μη κατάληψης της εξουσίας από το ΕΑΜ αμέσως μετά την υποχώρηση του Γερμανικού στρατού ήταν κυρίαρχα η επέμβαση των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων αλλά και η πολιτική συμμαχιών που εφαρμόσθηκε από το ΚΚΕ (εξαίρεση η γραμμή του Άρη). Η κριτική προσέγγιση της εποχής ίσως αποτελέσει πηγή συμπερασμάτων για τις μελλούμενες και επιδιωκόμενες επαναστάσεις.
*Από τον κ. Νίκο Κακαγιάννη
(*) Ο κ. Νίκος Κακαγιάννης είναι συνταξιούχος εκπαιδευτικός και μέλος του Συντονισμού Δράσης και Διαλόγου Κομμουνιστικών Δυνάμεων Λάρισας
