Οκτωβρίου 2020 ήταν να γίνει επίσημα ισλαμικό τέμενος η μονή Χώρας (Καχριέ τζαμί), ναός του 11ου αι. με μοναδικά ψηφιδωτά-τοιχογραφίες της 2ης 10ετίας του 14ου αι. Η μονή ανακαινίσθηκε τον 14ο αι. για να είναι σχολή γενικής παιδείας (πανεπιστήμιο της εποχής), που ίδρυσε ο Θεόδωρος Μετοχίτης, μέγας λογοθέτης, ας πούμε πρωθυπουργός του Ανδρονίκου Β’ (1282-1328) υπό τη διεύθυνση του Νικηφόρου Γρηγορά, μίας σημαντικής προσωπικότητας των γραμμάτων στο α’μισό του 14ου αιώνα. [βλ. Άννα Σκλαβενίτη, Το διδασκαλείον του Νικηφόρου Γρηγορά, Βυζαντινά Σύμμεικτα, 28 (2018), 141-167].
Τα ισλαμικά εγκαίνια δεν έγιναν τελικά, πιθανότατα λόγω των νέων δεδομένων που προέκυψαν με τη μετωπική σύγκρουση Ερντογάν με τη Γαλλία, τον πρόεδρο Μακρόν, με τα άλλα γνωστά επεισόδια για τα σκίτσα του Μωάμεθ. Από τα οποία όμως έχασε και ο Τούρκος πρόεδρος, ενώ μειώθηκε και από άλλα σκίτσα. Δεν είχε νόημα να οργανώνει φιέστες, ενώ γύρω του βράζει ο κόσμος. Πιθανόν τα εγκαίνια γίνουν σε εύθετο χρόνο, όταν θα είναι σε θέση να τα κεφαλαιοποιήσει πολιτικά.
Η ευκολία με την οποία έγινε η αναβολή των εγκαινίων δείχνει ακριβώς ότι με τέτοιες χρονικές επιλογές κινείται για λόγους επικοινωνίας σε συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα. Αν και πλέον δεν έχει σημασία, κάτι συμβόλιζε η επιλογή της 30ής Οκτωβρίου. Στα ισλαμικά εγκαίνια της Αγίας Σοφίας επιλέχθηκε η ημερομηνία της υπογραφής της Συνθήκης της Λωζάννης (24 Ιουλίου), ως πρόθεση αναθεώρησης της συνθήκης, η οποία περιόρισε την Τουρκία. Η κήρυξη του πολέμου στο αρμενικό Αρτσάχ (27 Σεπ. 2020) από την αδελφή χώρα Αζερμπαϊτζάν, σε συνεργασία με την Τουρκία και τους ελεγχόμενους από αυτή μισθοφόρους, αναφέρεται στην ημέρα της επίθεσης του Κεμάλ στην Αρμενία το 1920, προεξοφλώντας νέα ήττα των Αρμενίων. Τώρα η 30ή Οκτωβρίου ερχόταν ως συνέχεια της προηγούμενης ημέρας της εθνικής εορτής της Τουρκίας στις 29 Οκτωβρίου, επέτειο της μετατροπής της σύγχρονης χώρας σε δημοκρατία. Επιλέχθηκε ως η πρώτη Παρασκευή που αντιστοιχεί με τη δική μας Κυριακή (Παρασκευή έγιναν και τα εγκαίνια της Αγίας Σοφίας) για να είναι ισλαμική επικάλυψη του κοσμικού κεμαλικού κράτους. Αν με την Αγία Σοφία γινόταν ισλαμικό ένα οικουμενικό μνημείο της παλαιάς χριστιανικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, τώρα θα γινόταν ισλαμικό ένα μνημείο της αυτοκρατορίας του νέου ελληνισμού των Μέσων χρόνων, του Ρωμαίϊκου, τον οποίο διαδέχθηκε η οθωμανική αυτοκρατορία.
Το γιατί επιμένει ο Τούρκος πρόεδρος σε επιλεγμένες ημέρες είναι μία μεγάλη ιστορία, αλλά προφανώς ανανεώνει το προεδρικό καθεστώς με ημερομηνίες που έχουν κάτι έντονο. Η απελευθέρωση των δύο Ελλήνων στρατιωτικών έγινε στην εορτή της Παναγίας τον Δεκαπενταύγουστο 2018, την παραμονή. Το είχε προβλέψει ο ειδικός οθωμανολόγος τουρκολόγος Δημήτρης Σταθακόπουλος εξ Αθηνών. (Υπάρχουν σχετικές αναφορές στο Youtube). Τότε μας ελεούσε. Αλλά στις Αποκριές 2020 μάς τίμησε διαφορετικά, με την εισβολή των μεταναστών στον Έβρο. Στην οθωμανική παράδοση, που κι αυτή παρέλαβε από την αυτοκρατορική παράδοση Βυζαντινών ή Αράβων, ο αυτοκράτορας δεν αποτείνεται στον λαό όποτε νάναι, αλλά συνηθέστατα, ανάλογα με το πόσο οι πράξεις του ήταν σημαντικές, σε επίσημες ημέρες. Από επισημότητα άλλο τίποτα στη νέα προεδρική Τουρκία, το υπερπολυτελές προεδρικό μέγαρο με τα εντυπωσιακά τελετουργικά δρώμενα. Πέρα από το ότι γίνεται αποδεκτή η άποψη ότι ο πρόεδρος Ερντογάν κινείται, σκέφτεται και αποφασίζει ως άτυπος χαλίφης του Ισλάμ -τι άλλο πιο επίσημο! Θέλει την επισημότητα αποφασίζοντας για την ειρήνη και τον πόλεμο, όπως εννοεί τις δύο έννοιες αυτές ως ανανεωτικές πράξεις για τη χώρα του. Ταυτόχρονα υποβάλλει και σε άλλους λαούς να σκέφτονται με βάση τον τουρκικό χρόνο, την νέα αντίληψη περί εθνικού χώρου της ερντογανικής Τουρκίας. Θα δούμε και άλλες τέτοιες ημερομηνίες να συνδέονται με διάφορα συναφή γεγονότα. Δεν τον ενδιαφέρει αν είναι προβλέψιμος. Αυτό ακριβώς θέλει. Να μείνουν οι πράξεις του στη μνήμη των Τούρκων υπηκόων όπως και των ξένων που είναι υπάκουοι στους Τούρκους, αφού πολλές χώρες τους ακολουθούν. Οι υπόλοιποι θα γίνουν ευήκοοι, θέλοντας και μη.
Όπως μπορεί να δούμε όταν κοπάσει ο σάλος, αν κοπάσει και δεν γίνει κάτι χειρότερο, ότι πάλι μία σημαντική ημερομηνία θα επιλεγεί για τα ισλαμικά εγκαίνια της μονής Χώρας. Εκτός αν τώρα το σκεφτούν καλύτερα, διότι είναι η κλίμακα του μνημείου αυτού τόσο μικρή, η κατάστασή του τόσο ευαίσθητη, ώστε δεν αντέχει και θρησκευτική και μουσειακή χρήση. Κινδυνεύουν πολύ περισσότερο τα ψηφιδωτά και οι τοιχογραφίες από της Αγίας Σοφίας. Με την ίδια λογική παλαιοί χριστιανικοί ναοί στην Ελλάδα και παντού, δεν γίνονται ενοριακοί ναοί. Οι βυζαντινολόγοι διεθνώς τώρα είναι που ανησυχούν σοβαρά.
Από τον Σταύρο Γουλούλη
