αφήνομαι να με παρασύρει στη γραφή μου η ανθρώπινη φύση των δύο αυτών προσώπων. Αυτό συμβαίνει διότι αναρωτιέμαι πώς θα ήταν ο κόσμος, η Ιστορία αν της έλειπαν τα δύο αυτά βράδια.
Είναι γεγονός ότι οποιαδήποτε παράμετρο των συμβάντων και να πειράξεις από το παρελθόν, το καταστάλαγμα της νοητικής κατοχυρωμένης πορείας δεν θα ήταν ακριβώς το ίδιο! Το ατελείωτο επαγωγικό ταξίδι της Ιστορίας (μαρτυρίας) έχει τη διαδρομή της ορισμένης αχτίδας φωτός των σημαντικών προσώπων, των οποίων η αναφορά αποτελεί τους σταθμούς της συμπόρευσης και της διανόησης των συνοικούντων ανθρώπων. Σπεύδω να τονίσω ότι οι έντονα φωτισμένες στιγμές της ανθρώπινης πορείας είναι φορτωμένες με όλες τις εκφάνσεις της ζωής! Πότε φορούν πλουμιστούς αιματοβαμμένους χιτώνες εξουσίας, και κάποιες φορές, λίγες φορές, αρκούνται στους ταπεινούς λευκούς τρίβωνες αντίστοιχους! Με τους δύο αυτούς φωτεινούς φάρους ασχολείται το παρόν κείμενο, που το μόνο όπλο τους ήταν ο Λόγος! Βεβαίως οι αφετηρίες τους πόρρω απέχουν χρονικά, αλλά κυρίως όσον αφορά την κοινωνική και μορφωτική αρτιότητα των ακροατηρίων τους. Αρκεί να θυμηθούμε ότι στην κλασική Αθήνα μόλις είχε αρχίσει να διαφαίνεται η παρακμή της, ως συνακόλουθο βεβαίως και της ήττας της στον αδελφοκτόνο Πελοποννησιακό Πόλεμο στο τέλος του 5ου π.Χ. αιώνα. Ο δημόσιος λόγος και το «τίς αγορεύειν βούλεται» συνέγειρε ακόμη τον πολίτη.
Αντιθέτως στον καιρό του Ναζωραίου βασίλευε στους συμπατριώτες του ο Μωσαϊκός νόμος, ο οποίος ως σκληρή δογματική «αλήθεια» ζητούσε την υποταγή των ανθρώπων και καθόλου τη διανοητική συμμετοχή τους. Με απλά λόγια να βιοπορεί απλώς η πλατεία μάζα τον εαυτό της και μετά... «έχει ο Θεός σε μια άλλη ζωή».
Εν ολίγοις δεν υπήρχαν στον τόπο του Πολίτες, όπως εξάλλου σ' όλη την περιφέρεια της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Να σημειωθεί ότι όλα τα νεοπλατωνικά ρεύματα, με προεξάρχοντα τον Στωικισμό, και σε μια διάχυση και όσμωση πλέον με τον ανατολίτικο μυστικισμό, επικεντρώθηκαν στην παρότρυνση των ανθρώπων να ασχολούνται με τη μέριμνα επιβίωσής των, και να ελκύονται από συμμετοχικά πολιτικά ιδανικά. Να προκρίνουν την παθητική ηθική σαν αναγκαίο κακό, να χαμηλώνουν το βλέμμα τους στην αθλιότητα που επικρατούσε στον κόσμο, στους εαυτούς τους! Έτσι ονόμασαν τη δουλόφρονα στάση τους ψεύτικη «καλοσύνη», το φοβισμένο «ταπεινοφροσύνη» και το δειλό «υπομονή». Από αυτόν τον λαό το «ωσαννά» μετετράπη στο «άρον άρον σταύρωσον αυτόν». Ο προσδοκόμενος βασιλιάς του Ισραήλ έγινε απλώς αυτός!
Την ηθική θαρρώ μπορούμε να την κατατάξουμε σε δύο κατηγορίες. Αυτήν πρώτα την εξ' αποκαλύψεως, με νόμους απαρέγκλιτους που δεν αμφισβητούνται εκ του Θεού. Ως εκ τούτου ο άνθρωπος παραμένει ένας απλός παθητικός δέκτης. Όμως από την άλλη στην κλασική Αθήνα ο ίδιος ο λαός των ελεύθερων πολιτών ήταν αυτόνομος, αυτοκυβερνώμενος, αυτόδικος! Ως εκ τούτου η όποια ηθική απέρρεε στην ευνοούμενη πολιτεία του ήταν δημιούργημά του. Έχει μορφή η ηθική πρακτική και εγκαταλείπεται αμέσως η θέση της καθαρής γνώσης και η επιστημονική της ακεραιότητα.
Τέκνο της εποχής του, της πόλης-κράτους των Αθηνών, ο σοφιστής Σωκράτης, οσμίστηκε την περιρρέουσα χαλάρωση των δεσμών των πολιτών και τη μη ομόθυμη πια συνδημιουργία τους. Αυτούς τους λίγο-πολύ αλλοτριωμένους Αθηναίους ο πείσμων σοφιστής τους κέντριζε συνεχώς, ενοχλητικά σαν την αλογόμυγα, τον ονομαζόμενο οίστρο. Μειλίχια, με υπομονή, άκουγε τις απόψεις τους και με επιδέξιο τρόπο τους έσερνε αυτόβουλους πλέον στις δικές του! Δηλαδή εκμαίευε τη συμφωνία τους. Όπως πάντα συμβαίνει δεν τον συμπαθούσαν όλοι. Όταν η αλαζονεία έφερνε σαν αποτέλεσμα της υποταγής τους στη Σπάρτη, ο ξέχειλος θυμός τους στράφηκε εναντίον του τιμητή τους. Μακριά από τον ορθολογισμό καταδίκασαν τον Σωκράτη να πιει το δηλητήριο του κώνειου. Δε δέχθηκε τη χρηματική συνδρομή των φίλων του σαν εναλλακτική της θανατικής εκτέλεσης, μα ούτε και αιτηθεί την εξορία του. Τουναντίον μάλιστα απαίτησε την ισόβια διατροφή του στο Πρυτανείο! Τελικά αποποιήθηκε τη φορτική αίτηση των μαθητών του να δραπετεύσει. Ήταν ο άνδρας δημιούργημα της πόλης του. Η Πόλις τον έφτιαξε αυτό που ήταν και δεν αρνήθηκε ούτε αυτήν, ούτε κατ' επέκταση τον εαυτόν του! Δεν ήθελε να γίνει ο κανένας! Η όποια προσωπικότητα διαθέτουμε αξιολογείται μόνον στα πρόσωπα των συνανθρώπων μας! Αν έλειπε το βράδυ του κώνειου αυτή η ήρεμη αποδοχή του θανάτου του, τότε μπορεί το αποτέλεσμα του αποτυπώματος της σκέψης του στην Ιστορία να ήταν δευτερεύουσας σημασίας.
Τέσσερις αιώνες μετά ένας άλλος υιός, ο Υιός του Ανθρώπου, όρισε ως σκοπό της ζωής του, πότε χρησιμοποιώντας το φραγγέλιο, μα κυρίως τη συνεχή παρηγοριά, να δώσει κουράγιο στους ταπεινούς, τους καταφρονεμένους, τους ασθενούντες. Σ' έναν κόσμο απόκληρο των δικαιωμάτων του πολίτη απέμεινε μόνο η υπομονή και η ελπίδα της ανταμοιβής σ' έναν κόσμο μεταθανάτιο. Ετσι ήλπιζαν ότι θα τους βάρυνε λιγότερο ο τρόμος του θανάτου! Λίγο πριν τη σύλληψή του, βράδυ στον κήπο της Γεσθημανής, προσευχόμενος προς στιγμή λύγισε μπροστά στον θάνατο και ζήτησε να μην πιει το πικρό ποτήρι τούτο. Προς στιγμήν όμως! Εμεινε εκεί να σφραγίσει την αποδεκτή προδιαγεγραμμένη μοίρα του. Γιατί τελικά είναι νομοτέλεια οι προφήτες να δικαιώνονται μόνο με τον θάνατό τους! Μα και πάλι. Αν έλειπε από την Ιστορία το βράδυ της Σταύρωσης με το ανατριχιαστικό «Ηλί, ηλί λαμά σαβαχθανί», δηλαδή «Θεέ μου γιατί μ' εγκατέλειψες», μπορεί το αποτέλεσμα στην πορεία του κόσμου τούτου να ήταν δευτερεύοντος αποτυπώματος!
Βεβαίως αν λάβουμε υπ' όψιν και τη χρονική απόσταση που χώριζε τον βίο των δύο αυτών φωτεινών σηματοδοτών της Ιστορίας, σίγουρα θα διακρίνουμε μια ειδοποιό διαφορά στις διδαχές τους και στη στόχευσή τους. Ο Σωκράτης ελάχιστα αναφερόταν στον θεό ή τους θεούς και η μέριμνά του στόχευε στο σταματημό της παρακμής των στοιχείων που χαρακτηρίζουν τον Ελεύθερο Πολίτη. Από την άλλη λαμβάνοντας υπ' όψιν μας την απάντηση που έδωσε ο Ιησούς στον Ρωμαίο Πιλάτο αν θέλει να γίνει βασιλιάς των Ιουδαίων, έδωσε μια ξεκάθαρη απολιτική απάντηση «Δότε τα του Καίσαρος τω Καίσαρα και τα του θεού τω θεώ».
Συνοπτικά ο μεν φιλόσοφος άνθρωπος αναφερόταν στην επίγεια ζωή, ο δε Υιός του Ανθρώπου παρηγορούσε με μια μεταθανάτια υπερβατική γαλήνια ζωή. Αλλά και πάλι. Αν έλειπε από την Ιστορία το βράδυ του Κώνειου και το βράδυ της Σταύρωσης, ποιος αμφιβάλλει ότι το αποτύπωμα, η δυναμική του θα ήταν δευτερεύουσας σημασίας;
Από τον Παύλο Γιατσιάκη
