Μέσα απ’ αυτές τις οικολογικές ομάδες, αναπτύσσεται όλο και περισσότερο η οικολογική συνείδηση. Υπάρχουν μάλιστα, παγκοσμίως, κοινωνικές ομάδες που συνδέουν τις οικολογικές ανησυχίες τους με διάφορες θρησκευτικές αντιλήψεις και ιδέες με στόχο, ίσως, την απομάκρυνση από κάθε οικονομική ή πολιτική ιδεολογία, αλλά και την αρμονική συμβίωση με το οικοσύστημα.
Η ιστορία, ωστόσο, μας διδάσκει ότι οποιαδήποτε επιτυχία μιας επιμέρους κοινωνίας, οφείλεται, πρωτίστως, στη συνεργασία και την ισορροπημένη ανάπτυξη όλων εκείνων των δημιουργικών δυνάμεων, τις οποίες αντιπροσωπεύουν σε μεγάλο βαθμό η επιστημονική γνώση, η πολιτική ευθύνη, αλλά και η πίστη για τον θρησκευτικά ευαίσθητο άνθρωπο. Στον χώρο της επιστήμης, και πιο συγκεκριμένα, στον τομέα της περιβαλλοντολογίας, είναι αποδεκτό το γεγονός ότι η οικολογική κρίση, πέρα από τις διάφορες, κατά καιρούς, ερμηνείες για τις αιτίες, τα αποτελέσματα και τις προεκτάσεις στις σημερινές κοινωνίες, προβάλλει και την ανάγκη μιας “νοητικής οικοσοφίας”. Δηλαδή, για την αντιμετώπιση της οικολογικής κρίσης, πέρα από τα νομοθετικά ή άλλα μέτρα, τα οποία ποικίλλουν οπωσδήποτε από τόπο σε τόπο, και πιο συγκεκριμένα στις διάφορες πολιτισμικές κοινωνίες, κράτη και κοινωνικές ομάδες, θα ήταν σημαντικό να επιτευχθεί η καλλιέργεια μιας περιβαλλοντικής κοσμοθεωρίας, που θα μπορεί να έχει συλλογικές και άμεσες επιδράσεις στην καταναλωτική μανία του ανθρώπου και στη νεοφιλελεύθερη οικονομία, που βρίσκει το ηθικό της υπόβαθρο στην ιδεολογία του εύκολου κέρδους.
Αυτή η περιβαλλοντική κοσμοθεωρία μπορεί να καλλιεργηθεί κατά ένα μεγάλο βαθμό από το σχολείο και, πιο συγκεκριμένα, από τον ίδιο τον δάσκαλο, ο οποίος καλείται να αναλάβει αυτή την κοινωνική ευθύνη, ώστε να χτίσει τους αυριανούς ευυπόληπτους πολίτες. Πρέπει να συμβάλλει κάθε φορά με τον τρόπο του στην υιοθέτηση της περιβαλλοντικής συνείδησης από τους μαθητές και να τους μεταδίδει το πνεύμα της συλλογικότητας και της ανιδιοτέλειας, ώστε να συμμερίζονται τις ανάγκες των συνανθρώπων τους, αλλά και των επόμενων γενιών.
Επιπρόσθετα, διάφορες πρωτοβουλίες για το φυσικό περιβάλλον, όπως επί παραδείγματος χάριν, του Οικουμενικού Πατριαρχείου, με την καθιέρωση της 1ης Σεπτεμβρίου ως ημέρας αφιερωμένης στο περιβάλλον και τη φύση, αποτελούν και την προώθηση μιας γενικότερης οικολογικής αφύπνισης και της σωστής περιβαλλοντικής διαχείρισης. Μάλιστα, μέσα από διάφορες παρεμβάσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου αναζητείται από την ορθόδοξη παράδοση η γνήσια ηθική αντιμετώπιση του οικολογικού προβλήματος με την αλλαγή της συμπεριφοράς του ανθρώπου απέναντι στο φυσικό περιβάλλον.
Μέσα, λοιπόν, από αυτή την ορθόδοξη παράδοση, ο δάσκαλος έχει τη δυνατότητα να αντλήσει στοιχεία για την ευαισθητοποίηση των μαθητών του έναντι της φύσης και της διαχείρισης του περιβάλλοντος, αφού σύμφωνα με την κοσμοθεωρία αυτή, άνθρωπος και φυσικό περιβάλλον συνδέονται άμεσα στη φυσική δημιουργία και αλληλοεξαρτώνται. Εξάλλου, η περί δημιουργίας του κόσμου βιβλική διήγηση, με τον άνθρωπο να δίνει ονόματα στο σύνολο των ζωντανών οργανισμών, νοηματοδοτείται με τη συμμετοχή και τη συνεργασία των ανθρώπων στην ολοκλήρωση της βιοποικιλίας των ειδών. Βεβαίως, είναι αναγκαίο σε αυτό το σημείο να επισημανθεί ότι η στάση και τα συμφέροντα του ανθρώπου τις περισσότερες φορές προτάσσονται έναντι της φύσης, αφού ο ίδιος πολλές φορές επιβάλλει τις συνέπειες των δικών του επιλογών σ’ αυτήν.
Στην ορθόδοξη παράδοση αποτελεί ευθύνη κάθε ανθρώπου, όχι μόνο η συντήρηση, αλλά και η περαιτέρω καλλιέργεια της φύσης, ώστε να αποκαλυφθεί το νόημα και ο σκοπός της δημιουργίας και να εκπληρωθεί μέσα από τα ανθρώπινα όντα. Ακόμη και η αρχιτεκτονική του “κοινοβίου” στην ορθόδοξη ασκητική έχει τις βάσεις της στην αρμονική σχέση με το φυσικό περιβάλλον μέσα στο οποίο δομήθηκε με αίσθηση του μέτρου και της ελευθερίας.
Τέλος, όπως ο μαθητής πρέπει να αντιληφθεί ότι όλα τα παιδιά του κόσμου, ανεξαρτήτως χρώματος, φυλής, εθνικότητας και θρησκείας, είναι αδέλφια και ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν τα ίδια δικαιώματα στη ζωή, στη μόρφωση και στην ελευθερία, έτσι πρέπει να διδαχθεί ότι η φύση είναι δώρο στον άνθρωπο, την οποία απολαμβάνει και χαίρεται, και οφείλει να τη σέβεται όχι μόνο για να τη διατηρεί, αλλά και να την ενσωματώνει σε διάφορες μορφές πολιτισμού.
Βιβλιογραφία
ΖΟΡΜΠΑΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ, «Εκκλησία και φυσικό περιβάλλον», Εκδ. Τέρτιος, Κατερίνη, 1998.
ΜΑΝΙΚΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, «Η Ορθόδοξη Χριστιανική αγωγή (Θρησκευτικά) στην Α’βάθμια Εκπαίδευση (ιστορική, παιδαγωγική και κοινωνική προσέγγιση)», Βόλος, 2003.
ΥΠ.Ε.Π.Θ., Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών, Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών.
Από τον Χρυσοβαλάντη Καλεσσόπουλο, πτυχιούχο του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης Φλώρινας
