Ήδη η κατάσταση στο καπιταλιστικό σύστημα εγείρει πολλές δυσαρέσκειες από πλευράς πολιτών, πράγμα που προοιωνίζεται περιπέτειες, αν δεν γίνουν σοβαρές αλλαγές. Η ιστορία διδάσκει πολλά, για το πού μπορεί να οδηγήσει η δυσαρέσκεια του λαού, όταν έχουν κλειστά τα μάτια και τα αυτιά οι ηγέτες του καπιταλιστικού κόσμου.
Για να καταλάβουμε πόσο σοβαρά είναι τα πράγματα, αρκεί να παραθέσουμε στοιχεία, όπως αυτά αποτυπώνονται από οικονομολόγους και άλλους έγκριτους επιστήμονες, για την προ της επιδημίας κατάσταση. Έτσι λοιπόν: Το 56% των πολιτών πιστεύει ότι ο καπιταλισμός κάνει περισσότερο κακό παρά καλό. Το 2010, οι κυβερνήσεις διέσωσαν τις τράπεζες με τα χρήματα των φορολογούμενων. Δέκα χρόνια μετά, ο καπιταλισμός πάλι σε κρίση, έχοντας καταστρέψει το περιβάλλον και διευρύνοντας τις ανισότητες. Αυτά επισημάνθηκαν φέτος στο Νταβός, από τους πλέον πειστικούς εκπροσώπους του καπιταλισμού. Η πεποίθηση ότι ο καπιταλισμός έδινε ίσες ευκαιρίες σε όλους για ευημερία, έχει ανατραπεί.
Η ανισότητα έχει φέρει 1 στους 3 πολίτες των χωρών του ΟΟΣΑ στα όρια της φτώχειας. Η αντίληψη του Μίλτον Φρίμαν, ότι οι επιχειρήσεις πρέπει να έχουν ως μοναδικό τους στόχο το κέρδος, δεν αρκεί, αλλά θα πρέπει να μεριμνούν για το κοινό συμφέρον και αυτό των υπαλλήλων τους. Οι ανισότητες διευρύνονται και αυτό προκαλεί μεγάλες δυσαρέσκειες στους πολίτες κατά του καπιταλισμού.
Οι αυξήσεις των μισθών μειώνονται με την πάροδο του χρόνου, σε σχέση με το παρελθόν. Εδώ, υπεισέρχεται ο παράγοντας της ανταγωνιστικότητας, έναντι της Κίνας, η οποία έχει πολύ μικρότερο κοστολόγιο σε σχέση με τις χώρες της δύσης. Κάποιοι από την οικονομική ελίτ συγκινούνται και ζητούν αλλαγές. Παράδειγμα, ο Μπιλ Γκέιτς και ο μεγαλοεπενδυτής Γουόρεν Μπάφετ, ζητούν μεγαλύτερη φορολόγηση στον μεγάλο πλούτο, επισημαίνοντας πως οι ίδιοι πληρώνουν λιγότερα από τους υπαλλήλους τους. Εκκλήσεις γίνονται και από άλλους Αμερικανούς για τον εξορθολογισμό του συστήματος. Ο δημιουργός του μεγαλύτερου hedge fund στον κόσμο, Ρέι Ντάλιο, επισημαίνει ότι “ο καπιταλισμός πρέπει, είτε να εξελιχθεί, είτε να πεθάνει”. Όλα αυτά, δείχνουν ότι το μέλλον του καπιταλισμού δεν είναι καθόλου ευοίωνο. Η επικεφαλής του Δ.Ν.Τ., κάλεσε τις κυβερνήσεις να αυξήσουν τη φορολογία του μεγαλύτερου πλούτου, για να αντιμετωπιστεί μία από τις σύγχρονες απειλές: Η ανισότητα. Βέβαια, την τελευταία 10ετία, το ποσοστό των ανθρώπων που ζουν με 1,9 δολ. την ημέρα, έπεσε από το 15,7% στο 7,7%. Κατά τα τελευταία 40 χρόνια αυξήθηκε το μέσο εισόδημα του φτωχότερου 50% στην ανθρωπότητα, αποσπώντας το 12% από την αύξηση του παγκόσμιου πλούτου. Κάποιοι όμως το ίδιο διάστημα τα πήγαν καλύτερα: Το 1% του πλουσιότερου της ανθρωπότητας, ιδιοποιήθηκε το 27% της αύξησης του παγκόσμιου πλούτου. Η ακραία φτώχεια μειώθηκε (δεν εξαλείφθηκε), αλλά οι ανισότητες διευρύνονται.
Υπάρχει όμως, μια εξέλιξη πιο ανησυχητική. Αποτυπώνεται στην έκθεση του Ο.Η.Ε. για την ανθρώπινη ανάπτυξη: Ότι ανοίγει η ψαλίδα της αυριανής κοινωνίας της γνώσης. Οι λαοί απαιτούν αλλαγή. Απαιτούν καλύτερο καπιταλισμό. Αύξηση της φορολογίας του μεγάλου πλούτου, μηδενική ανοχή στη διαφθορά, προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων, μέριμνα για το περιβάλλον.
Να αναφέρουμε ακόμα ότι το παγκόσμιο χρέος αυξήθηκε κατά 50% μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση μέσα σε μια 10ετία (2008-2018) και αυξήθηκε και άλλο το 2019. Το σύνολο του παγκόσμιου χρέους στα 188 τρισ δολ. και στο 226% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Με τον άνευ περιορισμού δανεισμό, αποφεύχθηκαν χρεοκοπίες, αλλά το χρέος των αναπτυσσόμενων χωρών στα 55 τρισ δολ., ήτοι στο 168% του ΑΕΠ τους. Το χρέος της Κίνας στο 255%, αλλά είναι εσωτερικό χρέος, αυξημένο κατά 72% από το 2010. Επίσης, στις ΗΠΑ, το χρέος των εταιρειών αυξάνεται σταθερά.
Σε ό,τι αφορά στην Ελλάδα και μετά τις τόσες διευκολύνσεις, το χρέος παραμένει πολύ υψηλό, στο 175%. Έτσι, η χώρα πληρώνει βαρύτατο τίμημα, τόσο σε οικονομικό, όσο και σε κοινωνικό επίπεδο: Μείωση του πληθυσμού κατά 400.000 (11,119 εκατ. Το 1910, 10.720 το 2019). Λιγότεροι γάμοι, περισσότερα διαζύγια. Οι γεννήσεις υπολείπονται κατά 40.000, έναντι των θανάτων. Ταχύτατη γήρανση του πληθυσμού. Πολλοί συμπολίτες μας πάνω από 65 χρόνια, λιγότεροι κάτω από 24 χρονών. Μέχρι το 2010, κάτω των 24 ετών 2,87 εκατ. Μέσα σε μία 10 ετία 2,635 εκατ.
Γκρέμισμα των εισοδημάτων. Απώλεια του 27% του εισοδήματος. Η ανεργία σε υψηλά επίπεδα. Χάθηκαν 488.000 θέσεις εργασίας. Τα πλεονάσματα επιτυγχάνονται με μεγάλες θυσίες του ελληνικού λαού. Χάθηκαν 100 δισ ευρώ, που έφυγαν στο εξωτερικό, παρά τις απαγορεύσεις και τα capital controls. Τα κόκκινα δάνεια βρίσκονται στα 105 δισ.
Αυτά είναι τα στοιχεία, στην προ κορονοϊού κατάσταση. Αντιλαμβάνεται ο καθένας μας ότι μετά την πανδημία θα είναι πάρα πολύ χειρότερα.
Πιστεύω ότι θα απαιτηθεί παγκόσμια συναίνεση και συνεργασία για να ορθοποδήσει ο κόσμος ολόκληρος και να χαραχθεί καινούριος δρόμος για το μέλλον. Δύσκολα πράγματα, θα μου πείτε, όταν βλέπουμε τις σημερινές αντιπαλότητες και διαιρέσεις των κρατών και συνασπισμών που υπάρχουν.
Από τον Σωτήρη Απ. Παπαποστόλου, συνταξιούχο δασοπόνο
