Κι αν δεχθήκαμε με ειρηνικό τρόπο αυτή την αιχμαλωσία, δεν το κάναμε τόσο για να σώσουμε τη δική μας ζωή, όσο για να προστατεύσουμε τις ζωές των άλλων.
Κατανοώ την κατάπληξη των κυβερνώντων απέναντι σε ένα φαινόμενο πρωτοφανούς έκτασης. Αυτό δεν δικαιολογεί όμως τις βλακείες που έκαναν πολλοί από αυτούς. Τα τελευταία χρόνια, ο λαϊκισμός και η διαφθορά συμμάχησαν σε ορισμένες δημοκρατίες για να παραδώσουν την εξουσία σε ανόητους. Δεν είναι ο κανόνας, ούτε η εξαίρεση, και δεν αφορά μόνο ηγέτες που ασκούν την εξουσία, αλλά και πολιτικούς που τη διεκδικούν. Αργά ή γρήγορα θα ζητηθεί ο λογαριασμός για τη διαχείριση της κρίσης του κορονοϊού. Θα πρέπει λοιπόν να αναθεωρηθεί αυτό το σύστημα, αν δεν θέλουμε να διαιωνιστεί.
Μια από τις συζητήσεις που γίνονται αυτόν τον καιρό αφορά την κυριαρχία της υγείας επί της οικονομίας. Θα αποφεύγαμε αυτή τη συζήτηση αν κάναμε τον κόπο να διαβάσουμε πώς ορίζει την υγεία ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας: «Μια κατάσταση πλήρους σωματικής, πνευματικής και κοινωνικής ευημερίας, όχι μόνο η απουσία ασθενειών». Ο Κινέζος γιατρός Σεμίνγκ Σε, που έλαβε μέρος στην επεξεργασία αυτού του ορισμού, δεν ανησυχούσε μόνο για την πρόνοια αλλά και για την πρόληψη. Και στη σημερινή πανδημία, οι περισσότερες κυβερνήσεις, μεταξύ των οποίων η ισπανική, πήραν μηδέν στην πρόληψη. Για να δικαιολογήσουν τα έκτακτα μέτρα που λαμβάνουν, οι περισσότεροι πολιτικοί τονίζουν ότι η οικονομική καταστροφή που ζούμε είναι η χειρότερη μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Θα πρέπει λοιπόν να αναρωτηθούμε γιατί δεν εμπνέονται από τις μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν τότε.
Το Σχέδιο Μάρσαλ στο οποίο αναφέρθηκε ο Ισπανός πρωθυπουργός δεν έχει σχέση με την πραγματικότητα που ζούμε, καθώς χρηματοδοτήθηκε αποκλειστικά από τις Ηνωμένες Πολιτείες για την ενίσχυση των ευρωπαϊκών χωρών. Πριν από αυτό το σχέδιο όμως, ήδη από τον Αύγουστο του 1940, ο Ουίνστον Τσόρτσιλ είχε επεξεργαστεί μοντέλα για την ανάκαμψη που δεν θα ερχόταν για πέντε ακόμη χρόνια. Το 1943 αποφασίστηκε η ίδρυση του Οργανισμού Περίθαλψης και Αποκατάστασης των Ηνωμένων Εθνών, που αποτέλεσε προοίμιο για τη διάσκεψη του Μπρέτον Γουντς. Στις προετοιμασίες, που γίνονταν παράλληλα με τις πολεμικές επιχειρήσεις, έλαβε μέρος και ο Κέινς.
Κάτι τέτοιο λείπει στις μέρες μας, που πολλοί συγκρίνουν επίσης με έναν πόλεμο. Δεν βρισκόμαστε όμως σε πόλεμο και δεν είμαστε αναγκασμένοι να επιλέξουμε μεταξύ υγείας και οικονομίας αν έχουμε στο μυαλό μας τον ορισμό του ΠΟΥ.
Ο Covid-19 είναι μια παγκόσμια απειλή και γι’ αυτό χρειαζόταν μια επίσης παγκόσμια έγκαιρη απάντηση. Αλλά οι οργανισμοί συνεργασίας δεν λειτούργησαν. Όλες οι κυβερνήσεις υπέκυψαν στον εθνικιστικό πειρασμό. Η Γερμανία, η Γαλλία και η Αυστρία έσπευσαν να κλείσουν τα σύνορά τους χωρίς να συνεννοηθούν καν με τους εταίρους τους. Η εσωτερική αποδιοργάνωση είναι αισθητή και δεν υπάρχει συναίνεση ούτε για τη διαδικασία της ανοικοδόμησης. Η G-20 απουσιάζει και παρακολουθούμε μια εφαρμογή νομισματικών πολιτικών που θα οδηγήσουν σε μια παγκόσμια κρίση χρέους.
Πολλοί πιστεύουν ότι αυτό είναι το τέλος της παγκοσμιοποίησης ή ότι η παγκοσμιοποίηση θα μπει σε καραντίνα. Ο πρόεδρος Τραμπ, και όχι μόνο αυτός, επιρρίπτει στην Κίνα την ευθύνη για την εξάπλωση του ιού και ετοιμάζεται να ζητήσει αποζημιώσεις. Και παρόλα αυτά, μας μιλούν για επιστροφή σε μια νέα κανονικότητα. Ίσως τα καταφέρουμε μια μέρα, σίγουρα όμως όχι στα επόμενα ένα με δύο χρόνια, γιατί ο κόσμος θα αλλάξει δραστικά, όπως ήδη αλλάζει. Θα χρειαστεί μια αναδιάρθρωση των διεθνών σχέσεων που θα πάρει καιρό και θα επηρεάσει τόσο τις παγκόσμιες όσο και τις τοπικές αποφάσεις.
Οι θεσμοί που γεννήθηκαν από τη νίκη των συμμάχων απέναντι στον ναζισμό αποτέλεσαν τη σπονδυλική στήλη της πολιτικής και οικονομικής ανάπτυξης της Δύσης. Αλλά τώρα αποδεικνύονται ανεπαρκείς. Στη σημερινή συγκυρία αυτό που χρειάζεται δεν είναι τόσο ένα νέο σχέδιο Μάρσαλ, όσο ένα νέο Μπρέτον Γουντς: μια διεθνής διάσκεψη που θα θέσει τις βάσεις της χρηματοπιστωτικής, νομισματικής και εμπορικής λειτουργίας στον νέο πολιτισμό που ανατέλλει.
(*) Ο Χουάν Λουίς Θεμπριάν είναι ισπανός δημοσιογράφος,
πρώην διευθυντής της El País
(Πηγή: El País)
