παράφυλλα, κυρίως, των εκκλησιαστικών βιβλίων ολιγογράμματοι ιερείς, καλόγεροι και ψάλτες. Οι ενθυμήσεις αυτές, ολιγόστιχες τις περισσότερες φορές, είναι μεστές περιεχομένου. Η αξία τους έχει εκτιμηθεί από σπουδαίους ιστορικούς, διότι αποτελούν ιστορία από πρώτο χέρι, χωρίς καμία σκοπιμότητα. Η αρχαιότερη μνεία θανατικού στη Θεσσαλία ανάγεται στο έτος 1649. Ο καλόγερος της Ολυμπιώτισσας, σε δύο γραμμές, έδωσε την έκταση του θανατικού εξαιτίας της πανούκλας: «πανούκλα η τρανή αχμθ [1649] έγινεν το θανατικό το δυνατό, όπου απέθανεν ο αδελφός μου». Το δεύτερο θανατικό, πραγματική πανδημία, αναφέρεται σε όλη τη Θεσσαλία και ευρύτερα, το έτος 1667. «και κατά τους αχξζ [1667] έγινεν μεγάλο θαντικό εις την οικουμένην όλην. Εξόχως αναπαύθηκαν ο παπα-Τριαντάφυλλος Σταμουλή, παπα-Σταμάτης Καρανίκου, παπα-Δημήτρης του παπα-Ιωάννου, παπα-Τριαντάφυλλος Μπομπονίκα. Και έτεροι κοσμικοί πολλοί αιωνία τους η μνήμη». Ένας καλόγερος της Ολυμπιώτισσας, για το ίδιο έτος ανέφερε ότι ακολούθησε και δεύτερη επέλαση του κακού. «αχξζ [1667] έγινε το δεύτερο το θανατικόν, οπόταν ήλθεν ο βεζίρης» [ο πρωθυπουργός της Τουρκίας]. Το ίδιο έτος, από την πανδημία αποδεκατίστηκε ο πληθυσμός της Λάρισας, όπως μας πληροφορεί ένας Λαρισαίος: «το 1667 η πανώλης αφήρπασεν εκ Λαρίσης το ήμισυ των κατοίκων, των δε πέριξ χωρίων έπαθον πολλά ολίγοι». Φαίνεται η πανούκλα εμφανιζόταν συχνά στον θεσσαλικό χώρο, όπως μας πληροφορεί μία άλλη ενθύμηση, γραμμένη σε κάποιον κώδικα των μετεωρίτικων μοναστηριών: «+ έτους 1679 Ιούνιο θανατικόν περισσό». Μεγάλες υπήρξαν οι απώλειες από την άνοιξη έως το καλοκαίρι του 1688, όπως μας πληροφορεί μία ενθύμηση, γραμμένη από τον ιερομόναχο Άνθιμο σε ένα εκκλησιαστικό βιβλίο κάποιου μοναστηριού της Αγιάς: «εν έτει από της ενσάρκου οικονομίας του κυρίου ημών Ιησού Χριστού αχπη [1688], εν μηνί Απριλίου S [6] βάρεσε το θανατικό εις την χώρα [Αγιά] και απέθαναν ψυχές ως χίλιοι και τον αυτόν χρόνον επάτησαν οι κλέπτες την Σελίτζανη». Η πανούκλα στην Αγιά είχε πολλά θύματα και ήταν αδύνατο να τα καταγράψει όλα ο Άνθιμος. Κατέγραψε μόνο τα ονόματα των πολύ γνωστών του και μερικών κληρικών: «τον αυτόν χρόνον απέθανεν ο Λάμπρος του Αγοραστού και ο παπα-Δήμος, ο παπα-Γιάννης ο Κασσαντρινός, και ο παπα-Θωμάς και ο Νικόλας ο Καλαϊτζής και ο Μίχος του Πούλιου και διά τούτο έγραψα διά ενθύμησιν». [Οι ενθυμήσεις προέρχονται από τον πρώτο τόμο του έργου μου Θεσσαλικές Ενθυμήσεις 1404-1881, Λάρισα 2011. Στην παρουσίαση των ενθυμήσεων αποκατέστησα την ορθογραφία τους].
Από τον Κώστα Σπανό εκδότη του «Θεσσαλικού Ημερολογίου»
