Οι οικογένειες, οι γονείς ή οι συγγενείς που φροντίζουν άτομα με ειδικές ανάγκες, μαθησιακές δυσκολίες, προβλήματα συμπεριφοράς, βιώνουν τη δεδομένη συνθήκη πολύ διαφορετικά και ίσως πιο έντονα. Αυτό συμβαίνει καθώς οι παράγοντες που επηρεάζουν την καθημερινότητά τους και κατά συνέπεια προκαλούν άγχος και ψυχική εξουθένωση, είναι ποικίλοι.
Το κλείσιμο των σχολείων όλων των βαθμίδων, η διακοπή των επιπλέον απογευματινών δραστηριοτήτων και η αδυναμία εξωτερικών φροντιστών και επαγγελματιών να επισκεφτούν άτομα κατ’ οίκον όπως είναι φυσικό επηρεάζει και τα άτομα με ειδικές ανάγκες.
Οι περισσότεροι επαγγελματίες - και όχι μόνο, γνωρίζουμε ότι η διατήρηση της ρουτίνας στην καθημερινότητα έχει ζωτική σημασία για τα άτομα αυτά.
Τι γίνεται όμως όταν η ρουτίνα διακόπτεται τόσο απότομα και χωρίς προφανή εξήγηση για το άτομο; Οι συμπεριφορές των ατόμων πιθανώς να χειροτερέψουν και η οικογένεια καλείται να αντιμετωπίσει μια κατάσταση που δεν είχε προβλέψει.
Τα άτομα με μαθησιακές δυσκολίες και προβληματική συμπεριφορά ανήκουν στις ευάλωτες κοινωνικά ομάδες και αυτό όχι μόνο λόγω των πιθανών προβλημάτων υγείας που μπορεί να έχουν. Οι ιατρικές διεργασίες είναι κάτι ξένο που δεν μπορούν να κατανοήσουν και τους προκαλεί άγχος με αποτέλεσμα να αντιδρούν όταν πρέπει να εξεταστούν. Οι γονείς γνωρίζουν ότι οι ιατρικές εξετάσεις είναι μια απαιτητική συνθήκη για τους αγαπημένους τους και το τελευταίο πράγμα που επιθυμούν είναι να προσβληθούν από τον ιό.
Επίσης, βιώνοντας μία πανδημία κατά την οποία η υγεία μας είναι πιο ευάλωτη από ό,τι είχαμε συνηθίσει, το πρώτο ερώτημα ενός γονέα είναι:
«Αν αρρωστήσω, τι θα γίνει με το άτομο που φροντίζω; Ποιος θα το προσέχει;».
Είναι απόλυτα κατανοητό πως οι παραπάνω συνθήκες μπορούν να επιδράσουν αρνητικά στην οικογένεια και το άτομο προκαλώντας έντονο στρες, κόπωση και εξασθένηση. Στοιχεία που επηρεάζουν και το ανοσοποιητικό μας σύστημα, το οποίο καλούμαστε να φροντίζουμε ιδιαίτερα αυτή τη χρονική περίοδο.
Παρακάτω θα βρείτε ορισμένες συμβουλές για το τι μπορούν να κάνουν οι γονείς ώστε να διευκολύνουν την καθημερινότητά τους στο σπίτι με σκοπό τη μείωση του άγχους και της εξάντλησης.
*Προετοιμασία
Κανείς δεν ήταν προετοιμασμένος να διαχειριστεί την κοινωνική απομόνωση. Πότε όμως δεν είναι αργά να οργανωθούμε ώστε να περάσουν πιο εύκολα οι επόμενες εβδομάδες στο σπίτι μας. Για οργάνωση στο σπίτι να:
- προμηθευτείτε αγαπημένα σνακ/ φαγητά του αγαπημένου σας
- σιγουρευτείτε ότι έχετε αρκετά παιχνίδια που κρατούν το άτομο απασχολημένο- αν όχι μπορείτε να παραγγείλετε ακόμη και τώρα
- μιλήσετε με τους δασκάλους ή επαγγελματίες που έρχονται σε επαφή με το παιδί/συγγενή σας, ώστε να πάρετε ιδέες απασχόλησης στο σπίτι με βάση το πρόγραμμα που ακολουθούν για το άτομο
- διατηρήσετε όσο γίνετε τη ρουτίνα του ύπνου όπως και πριν
- χτίσετε μαζί με το άτομο μια νέα καθημερινή ρουτίνα: δώστε 2-3 επιλογές στο άτομο για το τι θέλει να κάνει ώστε να χτίσετε το πρόγραμμα μαζί.
- το τρίπτυχο “Τώρα → Μετά → Πιο μετά” μπορεί να βοηθήσει
* Δημιουργία πλάνου έκτακτης ανάγκης
Μια καλή ιδέα είναι να δημιουργήσετε ένα πλάνο έκτακτης ανάγκης που μπορεί να χρησιμοποιηθεί από άλλους συγγενείς ή επαγγελματίες υγείας σε περίπτωση που εσείς ή ο αγαπημένος σας χρειαστεί να επισκεφτείτε το νοσοκομείο. Το σύστημα υγείας είναι αρκετά επιβαρυμένο αυτή τη στιγμή. Είναι σημαντικό λοιπόν να υπάρχει ένα έγγραφο με πληροφορίες για το άτομο που φροντίζετε ώστε να αποφευχθούν λάθος χειρισμοί που μπορεί να επιδεινώσουν την κατάσταση του ατόμου.
Το πλάνο θα πρέπει να περιλαμβάνει:
- Όνομα, διεύθυνση και στοιχεία επικοινωνίας του ατόμου που φροντίζετε.
- Με ποιον θα θέλατε να επικοινωνήσουν σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης- μπορεί να είναι φίλος, συγγενής, γείτονας. Καταγράψτε τα στοιχεία επικοινωνίας του.
- Πληροφορίες για φάρμακα τα οποία λαμβάνει το άτομο.
- Πληροφορίες για τυχόν θεραπείες που συνεχίζονται.
- Πληροφορίες για καταστάσεις που προκαλούν ιδιαίτερο άγχος στο άτομο και θα θέλατε να γνωρίζει όποιος έρθει σε επαφή μαζί του.
*Μέτρα πρόληψης
Ένα βασικό μέτρο πρόληψης από τον ιό είναι η κοινωνική απόσταση. Η δυσκολία όμως του να εξηγήσεις, για παράδειγμα, σε ένα άτομο με Σύνδρομο Down να κρατά αποστάσεις είναι μεγάλη. Η απομόνωση έχει βοηθήσει στην κοινωνική απόσταση. Παρ’ όλα αυτά, σε περίπτωση που θέλετε να βγείτε βόλτα, κάλο είναι να αποφύγετε μέρη που ξέρετε ότι θα συναντήσετε έστω και λίγο κόσμο.
Οι ειδικοί επιμένουν ότι ο βασικός τρόπος προφύλαξης από τον κορονοϊό είναι το συχνό πλύσιμο των χεριών και η τήρηση των κανόνων υγιεινής πιο αυστηρά από ό,τι συνηθίζαμε.
Εντάξτε στην καθημερινότητα του ατόμου το πλύσιμο των χεριών. Κάντε το σαν παιχνίδι: ακούγοντας το αγαπημένο του τραγούδι ή παίζοντας με το νερό σε μια λεκανίτσα.
Προτρέψτε το άτομο να σας μιμηθεί και να πλένετε μαζί τα χέρια σας αρκετές φορές τη μέρα με το αγαπημένο του σαπούνι. Εντάξτε επίσης, την κρέμα χεριών στη βασική σας ρουτίνα και κάντε μασάζ. Κανείς μας δε θέλει να πλένει τα χέρια του όταν είναι ξηρά και ταλαιπωρημένα.
*Ζητήστε βοήθεια όταν είναι απαραίτητο
Αν φροντίζετε ένα άτομο με δυσκολίες και έχετε βοήθεια, καλό θα ήταν να περπατάτε 3-4 φορές την εβδομάδα. Δείτε επίσης τι προσφέρει ο δήμος σας. Σε περίπτωση, για παράδειγμα, που θα μπορούσαν να σας φέρουν τα ψώνια του σούπερ μάρκετ θα ήταν ιδιαίτερα βοηθητικό.
Μην αισθάνεστε τύψεις αν δυσκολεύεστε με την κατάσταση και δεν αντέχετε άλλο.
Ο μέσος όρος των ανθρώπων αυτή τη στιγμή παλεύει να αντεπεξέλθει στην πρωτόγνωρη αυτή κατάσταση. Σε περίπτωση που χρειαστεί μη διστάσετε να ζητήσετε βοήθεια από έναν ειδικό ψυχικής υγείας.
Όσο ευάλωτη είναι η ψυχική υγεία των γονέων/κηδεμόνων, άλλο τόσο είναι και των ατόμων που φροντίζουν. Τα άτομα αυτά πολλές φορές αντιμετωπίζουν προβλήματα με την ομιλία, την κατανόηση λόγου, την όραση ή/και την ακοή τους και έτσι η πρόσβασή τους στην πληροφορία είναι ελάχιστη έως μηδαμινή. Είναι υποχρέωσή μας να τους εξηγούμε τι συμβαίνει γύρω τους και να ερμηνεύουμε τυχόν απαιτητικές συμπεριφορές τους.
Ο τρόπος τους να επικοινωνούν και να εκφράζονται απορρέει από τη συμπεριφορά τους και αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε ειδικά τώρα. Για οποιαδήποτε έντονη αλλαγή στη συμπεριφορά του ατόμου που φροντίζετε, την οποία δεν μπορείτε να διαχειριστείτε, είναι σημαντικό να απευθυνθείτε σε κάποιον ειδικό για να σας βοηθήσει.
Διατηρήστε την ψυχραιμία σας όσο μπορείτε στη διαχείριση των δύσκολων συμπεριφορών. Τόσο το άτομο όσο και εσείς προσπαθείτε να αντεπεξέλθετε στα νέα δεδομένα της καθημερινότητας.
Υπομονή, ψυχραιμία και κατανόηση, δεν θα κρατήσει για πάντα!
Από την Ειρήνη Συμεωνίδου - ειδική παιδαγωγός, International Child Studies MA
