Σε χώρες, μάλιστα, με πάγιες διαρθρωτικές αδυναμίες και με (μονοθεματική) βαριά βιομηχανία τους τον τουρισμό, όπως η Ελλάδα, μπορεί οι επιπτώσεις να είναι καταλυτικές. Αντιθέτως, επιχειρήσεις που σχετίζονται με υπηρεσίες μέσω του διαδικτύου (π.χ. Amazon κλπ) θα ανθίσουν αυτή την περίοδο.
Μια ακόμη -μεταξύ άλλων- επίπτωση της πανδημίας είναι τα τραχιά διλήμματα που υψώνονται εξαιτίας της στη συνείδηση των νοσοκομειακών γιατρών σε χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία καθώς πρέπει να αποφασίσουν ποιους ασθενείς θα διασώσουν και ποιους θα υποβάλλουν σε ευθανασία. Στην ουσία, οι γιατροί αυτοί σηκώνουν το βάρος ενός ηθικού διλήμματος που κανονικά δεν θα υφίστατο εάν οι πολιτικοί υπεύθυνοι είχαν θωρακίσει εγκαίρως τα Εθνικά τους Συστήματα Υγείας. Το βέβαιο είναι πως η εμπλοκή των γιατρών σε ένα τέτοιο τραγικό ζήτημα θα τους αφήσει ανεξίτηλα σημάδια.
Οι πανδημίες που εκδηλώθηκαν κατά το παρελθόν (τυφοειδής πυρετός στην Αθήνα 5ο π.Χ. αιώνα, Μαύρη Πανώλη τον 14ο μ.Χ. αιώνα, χολέρα 19ο αιώνα κλπ) αποδίδονται σε διάφορες αιτίες που διερεύνησαν και μελετούν οι ιστορικοί και οι επιδημιολόγοι. Οι ιστορικοί του μέλλοντος κάνοντας focus στην εποχή μας θα διέκριναν την ασύμμετρη καπιταλιστική υπερανάπτυξη, τον υπερπληθυσμό και την υπερ-κατανάλωση περιττών, πολλές φορές, προϊόντων που οδήγησαν τον πλανήτη μέσω, επανειλημμένων, ενεργειακών και οικονομικών κρίσεων σε τεράστια οικολογική υποβάθμιση και σε ορατή, διά γυμνού οφθαλμού, κλιματική επιδείνωση.
Όλα αυτά, ως συνέπεια της κατευθυνόμενης καταναλωτικής μας συμπεριφοράς, είναι περισσότερο από βέβαιο ότι στρέφονται ενάντια στα άλλα φυτικά και ζωικά είδη του πλανήτη μας. Τα «στριμώχνουν» σε ένα ολοένα και πιο στενάχωρο περιβάλλον, περιορίζουν τον ζωτικό τους χώρο και διαταράσσουν δραματικά την προαιώνια φυσική ισορροπία. Η δε ταχύτητα -μεγαλύτερη από κάθε άλλη φορά- της ανθρώπινης παρέμβασης δεν αφήνει χρονικά περιθώρια για «προσαρμογή» π.χ. των νυχτερίδων και οδηγεί σε αφύσικες συγκατοικήσεις με αποτέλεσμα την αύξηση της πιθανότητας ανταλλαγής θανάσιμων, ενδεχομένως, ιών και βακτηρίων για τον άνθρωπο ή για άλλα είδη.
Είναι προφανές ότι κάπως έτσι προέκυψε ο Covid-19 που ακόμη κρατάει σε αναστάτωση όλη την ανθρωπότητα. Διότι μπορεί, τούτες τις μέρες, η Κίνα και οι ΗΠΑ να ανταλλάσσουν μομφές και να επιβάλλουν, η μία χώρα στην άλλη, περιορισμούς, διπλωματικούς ή άλλους, με αφορμή το ποιος είναι ο υπαίτιος για τον κορονοϊό αλλά αν αυτός έχει φυσική προέλευση τότε η σημασία της αφετηρίας του ενδιαφέρει, κυρίως, τους βιολόγους. Αν όμως προήλθε από κάποιο βιολογικό εργαστήριο που τυχαία διέφυγε τότε είναι αναγκαίες οι κυρώσεις μετά από αξιόπιστη διεθνή διερεύνηση.
Βρισκόμαστε, λοιπόν, στην πιο κρίσιμη φάση της εξέλιξής μας σε ένα φυσικό, οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον, άκρως επισφαλές, με επαναλαμβανόμενες κρίσεις και χωρίς να διαθέτουμε ακόμη την απαραίτητη πυξίδα για σωστή πλοήγηση στην επονομαζόμενη μεταβιομηχανική περίοδο. Είναι πασιφανές, πάντως, ότι, η δίχως φρένο, κατασπατάληση των ενεργειακών και φυσικών πόρων του πλανήτη, με αποκλειστικό κριτήριο το κέρδος και δη το υπερκέρδος με νεοφιλελεύθερες πρακτικές, δεν μπορεί να συνεχισθεί περισσότερο. Διότι αποτελεί οίηση για το είδος μας η εμμονή του στις πρακτικές εκείνης της ασύδοτης οικονομικής μεγέθυνσης που οδηγεί με βεβαιότητα σε οικολογικό ή άλλο όλεθρο.
Δυστυχώς, όμως, η κυριαρχία, σε πλανητική, πλέον, κλίμακα, των δυνάμεων του Κεφαλαίου που ελέγχουν ταυτόχρονα και τις νέες τεχνολογίες, παρά τις εσωτερικές τους αντιθέσεις, δεν μας παρέχουν καμιά βεβαιότητα ότι θα αλλάξουμε κατεύθυνση. Τουναντίον, οι δυνάμεις αυτές και οι πολιτικοί τους εκφραστές, όχι μόνο αρνούνται την ύπαρξη της κλιματικής επιδείνωσης που, όπως είπαμε, συνδέεται (και) με την εμφάνιση νέων ασθενειών αλλά μας οδηγούν και σε πιθανές «μεταλλάξεις» του δημοκρατικού πολιτεύματος, προς πιο αυταρχικές εκδοχές.
Η πρόσφατη, όμως, εμφάνιση του κορονοϊού και η ραγδαία εξάπλωσή του σε χώρες με αποδυναμωμένα κρατικά συστήματα υγείας αποκαλύπτει βαθμιαίως στα μάτια των πολιτών ότι τα μονοπάτια του νεοφιλελευθερισμού μπορεί να είναι χρυσοφόρα για τις ελίτ αλλά είναι εξαιρετικά δύσβατα και γεμάτα ασπαλάθους* για τους πολλούς. Θρυμματίζουν δε τη συνοχή των κοινωνιών και αποδυναμώνουν την εθνική άμυνα των χωρών όπως-κακή η ώρα-η πικρή εμπειρία που έχουμε εμείς, οι Έλληνες, από την πρόσφατη χρεοκοπία.
Οι νέοι, ζώντας σε ένα κόσμο γεμάτο με προκλήσεις οφείλουν να αναζητήσουν τρόπους αντίδρασης. Να γίνουν ενεργοί πολίτες σε ένα κόσμο «χτισμένο» στους άξονες του κοινωνικού φιλελευθερισμού, του κοσμοπολιτισμού και της ευαισθησίας για το φυσικό περιβάλλον. Σε έναν κόσμο όπου θα υφίσταται κοινωνική λογοδοσία για αλόγιστες σπατάλες ή καταστροφές φυσικών πόρων κι όπου η οικονομική δραστηριότητα θα αναπτύσσεται με λελογισμένο τρόπο προς όφελος των πολλών.
Είναι βέβαιο πως σε έναν τέτοιο κόσμο οι ενσκήπτουσες πανδημίες θα βρίσκουν, κατά το ανθρωπίνως δυνατό, άπαντες τους πολίτες θωρακισμένους κι όχι μόνο τις ελίτ με την προνομιακή πρόσβαση σε πανάκριβα ιδιωτικά «καταφύγια».
*αγκαθωτοί θάμνοι
Από τον Δημήτρη Νούλα, χημικό
