Η ετυμολογία της λέξεως βρίσκεται στα συνθετικά «δήμος» (το σύνολο ή η συνέλευση των ανθρώπων που έχουν πολιτικά δικαιώματα) και «κράτος» (δύναμη, εξουσία, κυριαρχία). Ο όρος επινοήθηκε κατά τον πέμπτο αιώνα π.Χ., στην κλασική Ελλάδα, και χρησιμοποιήθηκε κατ' αντιδιαστολή με τη μοναρχία, την αριστοκρατία και την ολιγαρχία, με τον Κλεισθένη να είναι ο ιδρυτής της πρώτης δημοκρατίας κατά το 508 π.Χ. - 507 π.Χ. μετά το τέλος της τυραννίας του Πεισίστρατου, και τον Περικλή να συνεχίζει την παράδοση κατά τον χρυσό αιώνα των Αθηνών. Σήμερα, στην καθομιλουμένη, χρησιμοποιείται συνήθως κατ' αντιδιαστολή με τον όρο δικτατορία.
Κεντρικό χαρακτηριστικό της δημοκρατίας είναι η λήψη αποφάσεων με ψηφοφορία: των πολιτών, στην άμεση δημοκρατία, ή κάποιων αντιπροσώπων τους, στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία.
Το δημοκρατικό πολίτευμα, παρά τα τεράστια κενά του και τις πολλές αδυναμίες του (π.χ. δεν επιτρέπεται οι υποψήφιοι βουλευτές να στέλνουν τα ψηφοδέλτια με επιλεγμένο τον σταυρό προτίμησης στα σπίτια τω ψηφοφόρων, αν είναι ποτέ δυνατόν), αποτελεί το καλύτερο σύστημα διακυβέρνησης ενός κράτους. Αρκεί βεβαίως να μην υστερεί στην εφαρμογή και να μη μεροληπτεί. Διότι, άλλο πράγμα είναι η θεωρία και άλλο πράγμα είναι η πράξη τελικά. Και δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που στο όνομα της δημοκρατίας έχουν διαπραχθεί ειδεχθή εγκλήματα.
Δεν μπορούμε να μιλάμε για δημοκρατία όταν δεν υπάρχει ισονομία, όταν επικρατεί η αναξιοκρατία και όταν δεν απονέμεται δικαιοσύνη. Δεν μπορούμε να μιλάμε για δημοκρατία όταν κυβερνά η μειοψηφία και όταν παραβιάζονται οι νόμοι και το Σύνταγμα. Δεν μπορούμε να μιλάμε για δημοκρατία όταν το κράτος κλέβει τους πολίτες του και οι πολίτες κλέβουν το κράτος τους. Να μη διαλανθάνει της προσοχής μας ότι για την εφαρμογή των νόμων ευθύνη δεν έχουν μόνο οι άρχοντες αλλά και οι αρχόμενοι.
Σε μια δημοκρατία, πάνω και πρώτα απ΄ όλα, οι πολίτες (με αποκλειστική ευθύνη του κράτους) πρέπει να αισθάνονται ασφαλείς. Σε μια δημοκρατία πρέπει να υπάρχουν αδιάφθοροι πρόεδροι, πρωθυπουργοί, υπουργοί, βουλευτές, περιφερειάρχες, δήμαρχοι, δικαστές, αστυνομικοί, δημόσιοι υπάλληλοι (κυρίως εφοριακοί), εκπαιδευτικοί, κ.ά. Όλες αυτές οι προϋποθέσεις καθιστούν ένα κράτος σοβαρό και αξιόπιστο. Προϋποθέσεις που εν πολλοίς σήμερα δεν υπάρχουν, αφού τα κάθε λογής σκάνδαλα της άρχουσας τάξης αποτελούν σύνηθες φαινόμενο (λαμπρές εξαιρέσεις πάντα υπάρχουν).
Κι όμως αυτό το κράτος ξεκίνησε την πορεία του με τους καλύτερους οιωνούς, με καθοδηγητή έναν Άγιο της πολιτικής (όπως δικαίως αποκαλείται), τον Ιωάννη Καποδίστρια. Ο Καποδίστριας πίστευε στην αληθινή δημοκρατία και κυβερνούσε διά του παραδείγματος.
Ο Καποδίστριας παρέλαβε «χάος» και «καμένη γη». Κι΄ όμως μέσα από τις στάχτες και τα ερείπια κατάφερε να οργανώσει το κράτος, με σχολεία, διοίκηση, δικαστήρια, στρατό, ταχυδρομεία, Γεωργική Σχολή, νομίσματα, μέσα σε ένα χρόνο. Έκανε κτηματολόγιο, κατέγραψε όλα τα Μοναστήρια, όλες τις εκκλησίες. Ίδρυσε σχολεία, εκπαίδευσε δασκάλους. Έκοψε νόμισμα ασημένιο που από τη μια μεριά είχε τον φοίνικα, δηλαδή το πουλί που ξαναγεννιέται από τη στάχτη του με ένα σταυρό στο κεφάλι του, το έμβλημα της Ορθοδοξίας. Όλα αυτά μέσα σε ένα χρόνο, από το μηδέν…
Ο Καποδίστριας πίστευε στην έννοια του κράτους καθώς και στη δύναμη και στον σκοπό του κράτους. Το κράτος κατά τον Καποδίστρια, (και αυτά τα έχει γράψει στην αυτοβιογραφία του) είναι ηθική προσωπικότητα. Κράτος χωρίς δικαιοσύνη, έλεγε ο Καποδίστριας, αδύνατον!
Το κράτος πρέπει να καθοδηγεί, να λέει ποιο είναι το καλό και να κατευθύνει τους πολίτες του προς αυτό. Δεν είναι σωστό να υπάρχει κράτος αναιμικό και κλοτσοσκούφι του ενός και του άλλου, ειδικά των τζακιών και των πλουσίων! Το κράτος πατάσσει την πειρατεία και στρέφεται εναντίον της ληστείας.
Ο Καποδίστριας έλεγε πάντα την αλήθεια, δεν είπε ποτέ ψέματα σε κανέναν (πόσοι πολιτικοί σήμερα λένε αλήθεια), μιλούσε με τη γλώσσα της ειλικρίνειας. Ο Καποδίστριας μπήκε στην πολιτική πάμπλουτος κι όταν δολοφονήθηκε ήταν πάμφτωχος. Δανείζεται χρήματα υποθηκεύοντας τη δική του περιουσία. Γιατί η Ελλάς, έλεγε, δεν είχε τίποτα να υποθηκεύσει… Έτσι αρχίζει να πληρώνει μισθούς, αρχίζουν οι Έλληνες να εργάζονται, αρχίζει να κινείται ο κρατικός μηχανισμός.
Για όλα τα παραπάνω και άλλα πολλά, κατ’ εντολή των ξένων τον δολοφόνησαν. Για να παραμείνει η πατρίδα μας εσαεί υποδουλωμένη στις ξένες δυνάμεις και στα εγχώρια ανδρείκελά τους, τους κοτζαμπάσηδες! Για να παραμείνει η πατρίδα μας εσαεί υποδουλωμένη στα συμφέροντα μιας οργανωμένης κλίκας που επί Τουρκοκρατίας απομυζούσε τον ελληνικό λαό και συνέχιζαν και μετά την απελευθέρωση να κάνουν το ίδιο. Για να λέμε έχουμε δημοκρατία και δημοκρατία να μη βλέπουμε…
Υστερόγραφο: Ο Καποδίστριας εξήγησε κάποτε στον Τσάρο. Του είπε μάλιστα επί λέξει: «Οι Τούρκοι θα συμπεριφερθούν ανθρώπινα, μόνο με τη βία. Αν δεν χρησιμοποιήσεις βία», του είπε, «οι Τούρκοι δεν θα συμπεριφερθούν ανθρώπινα». Θεωρούσε δε τον ελληνικό λαό καλύτερο από τους άλλους, γι' αυτό είπε στον Υπουργό Αποικιών της Αγγλίας για τον Μέντλαντ, που εκείνη την εποχή ήταν διοικητής της Κέρκυρας στην Αγγλική κατάκτηση, ότι «Αυτός», ο Μέντλαντ δηλαδή, «συμπεριφέρεται στους Έλληνες σαν να είναι Ινδοί»!
Του Δρα Αυγουστίνου (Ντίνου) Αυγουστή, αναπλ. καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
