του Λεονάρντο ντα Βίντσι, ερχόμαστε κι εμείς σήμερα να αποτίσουμε τον ελάχιστο φόρο τιμής στη μνήμη εκείνου που «ονειρεύτηκε την εποχή μας πέντε αιώνες νωρίτερα»(1), που αφομοίωσε μέσα του το παρελθόν και ονειρεύτηκε το μέλλον όλου του κόσμου. Ο οικουμενικός άνθρωπος (homo Universalis) (2) του 15ου αιώνα, βγαίνοντας από τα πυκνά σκοτάδια του Μεσαίωνα και του θρησκευτικού φανατισμού στο δυνατό φως, θα εμπνευσθεί από το αρχαιολογικό πνεύμα και το κάλλος, θα αναγνωριστεί ως μεγάλος καλλιτέχνης από τους φιλότεχνους Μαικήνες της Φλωρεντίας, του Μιλάνου, της Βενετίας και θα καταπλήξει με τις δημιουργίες του στα Γράμματα, στις Τέχνες και τις Επιστήμες. Τα μισοτελειωμένα έργα του Λεονάρντο ντα Βίντσι σε συνδυασμό με τα βιώματα της παιδικής του ηλικίας (νόθος, εγκατάλειψη από τη μητέρα του, ομοφυλοφιλία) και το αίσθημα κατωτερότητας έναντι των άλλων παιδιών του πατέρα του, έκαναν τον Σίγκμουντ Φρόυντ να διατυπώσει τον σύνδρομο Leonardo. Ζωγράφος, γλύπτης, αρχιτέκτων, μηχανικός, επιστήμων, εφευρέτης, μουσικός, γεωλόγος, αστρονόμος, χαρτογράφος, ζωολόγος, βοτανολόγος, ανατόμος… Ενώ στο Μιλάνο θα ζωγραφίσει, μετά από παραγγελία των ηγεμόνων Σφόρτσα, τον «Μυστικό δείπνο», στη Φλωρεντία τη διάσημη Μόνα Λίζα (Τζοκόντα), στη Βενετία θα προσφέρει τις υπηρεσίες του ως μηχανικός (κατασκευή ξύλινου κινητού φράγματος που θα άνοιγε και θα κατέπνιγαν τα νερά τους επιτιθέμενους) σε περίπτωση επίθεσης των απειλητικών Τούρκων, και θα αρχίσει να γράφει το βιβλίου του, «Περί ανθρώπινης μορφής», το οποίο θα μείνει ημιτελές. Η μάθηση πλέον θα γίνει το πάθος του και μελετά την Ανατομία μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια, γιατί όπως λέει κάπου, «ο άνθρωπος είναι το πρότυπο του κόσμου». Θα περάσει νύχτες στο Νοσοκομείο διενεργώντας νεκροτομές σε γέρους, σε παιδιά και σε έγκυες γυναίκες. Η μεγάλη περιέργεια, η συστηματική παρατήρηση του ανθρώπινου σώματος και ιδιαίτερα του μυϊκού συστήματος, καθώς και του μηχανισμού των κινήσεων των άκρων μέσω των μυών και των νεύρων, θα τον οδηγήσουν στο να γράψει την «Πραγματεία περί ανατομίας» την οποία δεν θα τελειώσει και δεν θα τη δημοσιεύει. Κρίμα, γιατί αν δημοσιευόταν, θα είχε συμβάλει αποφασιστικά, πολύ νωρίτερα, στην πρόοδο της ιατρικής επιστήμης. Απευθυνόμενος προς τους επίδοξους ζωγράφους και μαθητές του, θα πει: «Ο ζωγράφος πρέπει να γνωρίζει πολύ καλά πόσα και ποια νεύρα προκαλούν την κίνηση, ποιος μυς προκαλεί τη συστολή του νεύρου, ποια νεύρα περικλείουν τον λεπτότερο χόνδρο και υποστηρίζουν τον συγκεκριμένο μυώνα». Θα σχεδιάσει στο χαρτί ό,τι βλέπει μέσα στο ανθρώπινο σώμα όπως είναι το μυϊκό σύστημα, οι λειτουργίες της όρασης, της ακοής, οι άλλες αισθήσεις και η φύση των αισθήσεων: «Αυτόν τον μηχανισμό των αισθήσεων θα τον περιγράψω με σχέδια-διαμόρφωση οστών, νεύρων, φλεβών, μυών». Παρατηρεί και περιγράφει στα «σημειωματάριά» του τα αποτελέσματα των μετρήσεων σχετικά με τις αναλογίες του ανθρώπινου σώματος. Μεταφέρουμε εδώ μερικά από αυτά: «Όλοι οι άνθρωποι στα τρία τους χρόνια έχουν φτάσει στο μισό από το τελικό τους ύψος, το μήκος της πατούσας χωρίς δάχτυλα ισούται με το διπλό μήκος της παλάμης χωρίς δάχτυλα, όταν γονατίζει ο άνθρωπος, το ύψος του, μειώνεται κατά ένα τέταρτο». Ο κανόνας των Αναλογιών βρήκε την εφαρμογή του στον άνθρωπο του Βιτρούβιου(3), ένα σχέδιο διάσημο, του Λεονάρντο ντα Βίντσι. Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, 2 Μαΐου του 1519, σε ηλικία 67 ετών, θα πεθάνει ένα χρόνο πριν από τον Ραφαήλ, ενώ ο Μιχαήλ Άγγελος, θα ζήσει ακόμα σαράντα πέντε χρόνια. Διάρκεια της έκθεσης από 24/10 έως 24/2/2020. (1) Μ. Αδαμοπούλου: Πώς ο ντα Βίντσι έγινε αυτό που ήταν. ΤΑ ΝΕΑ 23/10/2019 (2) Ο καθολικός άνθρωπος, αυτός που είναι ταυτόχρονα λόγιος, καλλιτέχνης, επιστήμονας, που έχει λάβει πολύπλευρη μόρφωση. Όρος που διατυπώθηκε από τον Λεονάρντο ντα Βίντσι. (3) Ρωμαίος αρχιτέκτων και μηχανικός που είχε γράψει για τις αναλογίες του ανθρώπινου σώματος. Βοηθήματα Λεονάρντο ντα Βίντσι. Τα σημειωματάρια. Μεταίχμιο 2008 Eduard Schuze. Οι προφήτες της Αναγέννησης σελ. 107, Νίκας 1956.
Από τον Τάσο Πουλτσάκη
