Η αξία της λακωνικότητας

Από τον Νίκο Τάχατο, φιλόλογο

Σπάρτη. Μια πόλη – κράτος της αρχαίας Ελλάδας που είναι παγκοσμίως φημισμένη για τον ανίκητο επί αιώνες στρατό της, τη στρατιωτική της πειθαρχία και δύναμη και για τη φιλοπατρία του πληθυσμού της.

Μια πόλη στην οποία οι γυναίκες απολάμβαναν περισσότερη ελευθερία από οποιαδήποτε άλλη πόλη της Ελλάδας. Ίσως η πιο διάσημη φράση που μας έχουν κληροδοτήσει είναι η εξής: Το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν. Μια φράση που αποδίδεται στον Χίλωνα τον Λακεδαιμόνιο (600 π.Χ. - 520 π.Χ.), έναν από τους εφτά σοφούς της αρχαιότητας.
Στη Σπάρτη δεν χτίστηκε Παρθενώνας, δεν δίδαξαν σοφιστές, δεν ιδρύθηκαν φιλοσοφικές σχολές, δεν διδάχτηκαν τραγωδίες. Ο τρόπος όμως που απαντούσαν στους πρέσβεις άλλων πόλεων, ο τρόπος που διαχειρίστηκαν τα πολιτικά πράγματα της πόλης τους, οι αποφάσεις που πήραν, δείχνουν ότι η πόλη τους είχε υψηλό μορφωτικό επίπεδο. Αυτό οφείλεται στο ότι είχαν υιοθετήσει όχι μόνο στον λόγο τους, αλλά και ως στάση ζωής τη λακωνικότητα, τον σύντομο δηλαδή και περιεκτικό τρόπο έκφρασης τόσο στον λόγο όσο και στην καθημερινή τους ζωή.
Όσον αφορά στον λόγο, η λιτή λακωνική ομιλία απαιτεί οξυδέρκεια, είναι από μόνη της ρητορικός λόγος και σίγουρα όχι αποτέλεσμα μιας εκπαίδευσης χαμηλού επιπέδου. Ο λακωνικός άνθρωπος εκφράζεται με ακρίβεια, αποφεύγει τις αναλύσεις χωρίς ουσία και σίγουρα είναι πιο εύστοχος, κατανοητός και περιορίζει την πλήξη και ανία του συνομιλητή του. Ο σύντομος και περιεκτικός λόγος προϋποθέτει κατανόηση και απόλυτη γνώση του θέματος, εξαιρετική γλωσσική καλλιέργεια, υψηλό επίπεδο αντίληψης και αφαιρετική ικανότητα, καθώς το άτομο πρέπει να διακρίνει με ταχύτητα τα ουσιώδη στοιχεία από τα λιγότερο σημαντικά. Υιοθετώντας αυτόν τον τρόπο ομιλίας το άτομο μαθαίνει να επεξεργάζεται γρήγορα μια πληροφορία και συνεπώς οξύνει την αντιληπτική και κριτική του ικανότητα. Δεν είναι τυχαίο εξάλλου ότι σχεδόν το σύνολο της ανθρώπινης γνώσης είναι διατυπωμένο σε σύντομες φράσεις- αποφθέγματα.
 Σκεφτείτε όμως και τα οφέλη στην καθημερινότητά μας, εάν υιοθετήσουμε ως στάση ζωής τη λακωνικότητα. Φανταστείτε για παράδειγμα τους πολιτικούς μας να επικοινωνούν με τους πολίτες εύστοχα και με ακρίβεια, απαντώντας μόνο σε αυτά που τους ρωτούν και όχι να φλυαρούν λέγοντας αοριστίες που στο τέλος να χρειάζεται αποκωδικοποίηση των όσων είπαν. Φανταστείτε μεταξύ μας να επικοινωνούσαμε με σαφήνεια, ανταλλάσσοντας μόνο τις πληροφορίες που μας χρειάζονται. Φανταστείτε τους διανοούμενους να μας μετέφεραν τις γνώσεις τους, τα επιτεύγματά τους, με απλό και ουσιαστικό τρόπο. Σκεφτείτε πόσα προβλήματα κοινωνικά και ατομικά θα είχαν λυθεί.
 Σε μια εποχή όπως η σημερινή που χαρακτηρίζεται από κάθε είδους υπερβολή και από γλωσσική σύγχυση, η λακωνικότητα φαντάζει πιο χρήσιμη από ποτέ. Κατακλυζόμαστε από περιττές πληροφορίες καθημερινά μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που μας είναι προσιτές με τη χρήση του κινητού τηλεφώνου και των υπολογιστών, με τέτοια συχνότητα που δεν προλαβαίνουμε να τις αναλύσουμε και να ξεχωρίσουμε τις ουσιαστικές από τις άχρηστες. Παντού γύρω μας βλέπουμε πνευματική ρηχότητα, τάσεις υπερβολής, επιδειξιομανία και μια παντελή έλλειψη μέτρου. Η απλότητα και η αυτοπειθαρχία συνεπώς που εκφράζει η λακωνικότητα μπορεί να μας προφυλάξει από την κενότητα και τη ματαιοδοξία.
 Τελειώνοντας θα πρέπει να πούμε ότι η λακωνικότητα δεν θα πρέπει να συγχέεται με τη βραχυλογία, η οποία ορίζεται ως η ελλιπής διατύπωση που δεν συνοδεύεται πάντοτε από ακρίβεια και σαφήνεια. Για παράδειγμα βραχυλογία είναι αυτή η τάση των νέων να λένε μισές τις λέξεις ή να τις απλοποιούν για χάριν της γρήγορης επικοινωνίας. Εκείνο που επιβάλλεται να κατανοήσουμε είναι ότι η λακωνικότητα τόσο στην ομιλία, όσο και ως τρόπος ζωής, είναι αρετή. Εξάλλου όπως λέει και ένα παλιό απόφθεγμα: μεγάλη δόση αλήθειας μπορεί να μπει σε μικρό χώρο.