Η αλήθεια είναι ότι η προβολή με συνεπήρε, «ρούφηξα» την ταινία έως το μεδούλι και στο τέλος αποχώρησα από την αίθουσα με διάθεση αμφίθυμη… περισσότερο σκεπτικός και προβληματισμένος από πριν.
Από τη μία πλευρά, η καταπληκτική ερμηνεία του Χοακίμ Φίνιξ που δεν αφήνει ασυγκίνητο και τον πλέον απαιτητικό και δύσπιστο θεατή, πλαισιωμένη στο σκηνικό μιας φανταστικής πόλης, του Γκόθαμ Σίτυ, και από την άλλη ο διάχυτος θυμός που μετουσιώνεται σε οργή και ανεξέλεγκτη βία.
Παρόλα αυτά, ο κύριος χαρακτήρας της ταινίας, ο κλόουν Άρθουρ, που θέλει να τον αποκαλούν «Joker», αναδεικνύει σε κάποια σημεία της υπόθεσης τις ευαισθησίες του χαρακτήρα του, οι οποίες όμως συνθλίβονται και μεταλλάσσονται σε ασυγκράτητη οργή, που οδηγεί στο ξέσπασμα της ακραίας βίας.
Προφανώς, ζητήματα για να προβληματιστεί η ταινία φαίνεται να εγείρει πολλά και διάφορα. Ενδεικτικά αναφέρουμε την κοινωνική αναλγησία και σκληρότητα που επιβραβεύει τον «ισχυρό» ανεξάρτητα από τα μέσα που μετέρχεται για να επιτύχει τους σκοπούς του, την υποκρισία που κυριαρχεί στις ανθρώπινες σχέσεις, τη σχέση μάνας-παιδιού που σε κάποιο βαθμό «προδιαγράφει» τη μελλοντική του πορεία, όχι πάντως αναπόδραστα, τη στάση της κοινωνίας απέναντι σε άτομα που νοσούν ψυχικά και τελικά τη μετατροπή της σε «ζούγκλα» και «αρένα».
Θα ήταν άστοχο, παρασυρμένοι από το λουτρό αίματος που διατρέχει την ταινία και τις δολοφονικές τάσεις που καταλαμβάνουν το θυμικό του ήρωα, η εκδήλωση των οποίων πάντως δεν στερείται εξωγενών-κοινωνικών και ενδογενών συνυφασμένων με την προσωπικότητα του ήρωα παραγόντων, να υιοθετήσουμε απόψεις ακραίες, μανιχαϊστικές είτε αποδίδοντας βίαιες και αντικοινωνικές πράξεις και συμπεριφορές αποκλειστικά στην ευθύνη της «άδικης κοινωνίας» είτε στιγματίζοντας συγκεκριμένα άτομα για αυτές.
Ασφαλώς ο κόσμος μας δεν είναι ένας κόσμος «αγγελικά πλασμένος». Οι κοινωνίες με πέρασμα του χρόνου, όσο οι όροι και οι συνθήκες της ζωής δυσκολεύουν, εξαχρειώνονται. Ο εβραϊκός νόμος της αυτοδικίας τείνει να γίνει κανόνας στις σχέσεις των ανθρώπων, καθώς σε βασικό διακύβευμα έχει αναχθεί η επικράτηση σε βάρος του άλλου σε έναν άτυπο αγώνα επιβίωσης, η δικαίωση ενός ισχυρού Εγώ. Κινούν αίτιο αυτής της κοινωνικής διαπάλης είναι ο ατομικισμός, σε κάποιες περιπτώσεις ακόμη και με τη μορφή του ναρκισσισμού, η ιδιοτέλεια.
Οι άνθρωποι γύρω μας απομονώνονται, χάνουν το νόημα της ζωής τους και «αρνούνται» να απολαύσουν τις μικροχαρές της ζωής. Ιδιαίτερα οι πιο ευαίσθητοι από αυτούς ή αποδέχονται την «ήττα» τους και αποσύρονται στο περιθώριο της κοινωνίας ή σε ακραίες και απευκταίες συνθήκες μεταμορφώνονται σε «τιμωρούς» της ίδιας της κοινωνίας.
Όλοι τους όμως, μαζί και ο ήρωας της ταινίας, φαίνεται να αγνοούν ότι ο άνθρωπος διαθέτει απεριόριστες εσωτερικές δυνατότητες για να αντιδράσει και να αλλάξει τους όρους της ζωής του, να αντισταθεί. Επίσης, κανείς δε γεννιέται από τη φύση του κακός, εγκληματίας, δολοφόνος. Άρα, μέσα στην ανθρώπινη φύση συνυπάρχουν και σπέρματα θετικής αλλαγής, μετάνοιας, αρκεί ο ίδιος ο άνθρωπος να συγκλονιστεί από κάποιο γεγονός της ζωής του και να αλλάξει πλεύση.
Προφανώς, η πορεία του «Joker» δεν προδιαγράφηκε από την ανώριμη και από άλλους αρνητικούς παράγοντες υποκινούμενη συμπεριφορά της μητέρας του κατά την παιδική του ηλικία. Ο ίδιος είχε τη δυνατότητα να αλλάξει τη ζωή του αλλά δεν το έπραξε. Επίσης, η άδολη αγάπη που έδινε στα παιδιά του νοσοκομείου προσφέροντάς τους αφειδώς γέλιο σε τίποτα δεν πρόδιδε τη μετέπειτα δολοφονική του δράση.
Κοντά σε αυτά, για να «φωτιστεί» σε ικανοποιητικό βαθμό η προσωπικότητα του ήρωα πρέπει να συνυπολογίσει κανείς τις ανυπέρβλητες δυσκολίες που ο ίδιος αντιμετώπιζε στην καθημερινότητά του εξαιτίας της ψυχικής νόσου και της κρατικής και κοινωνικής αναλγησίας που συνοδεύει το θέμα αυτό ακόμη και στις «πολιτισμένες» κοινωνίες. Η συνέχεια επί της οθόνης…
Από τον Βασίλη Πλατή, φιλόλογο-δρ Ιστορίας Α.Π.Θ.
