Πριν από δέκα μήνες περίπου (5 Οκτωβρίου 2014) είχαμε δημοσιεύσει φωτογραφία της προπολεμικής Λάρισας, η οποία απεικόνιζε από ψηλά τον κεντρικό τομέα της πόλεως. Στη σημερινή εικόνα ο ίδιος φωτογράφος μετακινήθηκε δεξιότερα και αιχμαλώτισε με τον φακό του το νοτιοδυτικό τμήμα της. Η φωτογραφία αυτή προέρχεται από επιστολικό δελτάριο, το οποίο κυκλοφόρησε μετά το 1935 από το βιβλιοχαρτοπωλείο της Λάρισας Α. Παναγιωτακόπουλου & Σία.
Η λήψη της φωτογραφίας έγινε μια ηλιόλουστη ημέρα από τον πύργο του προπολεμικού ρολογιού της Λάρισας και ο φακός εστιάσθηκε προς τα νοτιοδυτικά, όπου είχε τη δυνατότητα να αποτυπώσει από ένα ψηλό σημείο και από μια ασυνήθιστη οπτική γωνία, μεγάλη έκταση της πόλεως.
Παρατηρώντας με μια γρήγορη ματιά τη φωτογραφία αυτή αποκομίζουμε μια γενική εικόνα ενός μεγάλου οικιστικού συνόλου, με χαμηλά ισόγεια οικήματα, μερικά διώροφα και σπάνια μεγάλα δημόσια ή ιδιωτικά κτίρια. Εάν δεν υπήρχαν κάποια οικοδομήματα-οδηγοί, καθώς και ο υπότιτλος της κάρτας, ασφαλώς η ταυτοποίηση της πόλεως θα ήταν δύσκολη. Γιατί εδώ αντικρίζουμε μια Λάρισα αγνώριστη. Μέσα σε ογδόντα χρόνια η πόλη άλλαξε τελείως μορφή και δεν έχει καμία σχέση με αυτήν της φωτογραφίας. Ο καταστροφικός σεισμός του 1941, η ...ελαφρότητα ορισμένων οικοδομικών νομοθετημάτων και η περίφημη συναλλαγή της «αντιπαροχής», συσσώρευσαν στο μεγαλύτερο μέρος της πόλεως πολυώροφες οικοδομές χωρίς καμία αρχιτεκτονική ομορφιά. Νομίζω ότι ο μελλοντικός ιστορικός κτιρίων θα αναζητήσει, αλλά δυστυχώς δεν θα μπορέσει να εντοπίσει έστω και ένα οικοδόμημα της μεταπολεμικής περιόδου, άξιο ιδιαίτερης μνείας (πλην ίσως της Στρατιωτικής Λέσχης).
Ας αναλύσουμε όμως τη σημερινή εικόνα. Πριν όμως θα πρέπει να αναφέρουμε ότι η αφ’ υψηλού απεικόνιση της πόλεως έχει το μειονέκτημα στη συγκεκριμένη φωτογραφία πως ένα μεγάλο μέρος της περιοχής καταλαμβάνουν οι στέγες με τα κεραμίδια των ισόγειων καταστημάτων και κατοικιών, τα οποία προπολεμικά άλλαζαν κατά διαστήματα ιδιοκτήτες, ενοικιαστές και χρήση. Όπως κάνουμε συνήθως, τηφωτογραφία την υποδιαιρούμε σε τρία επίπεδα, το εμπρός, το μεσαίο και το πίσω.
Στο πρόσθιο μέρος συναντάμε αριστερά τη διασταύρωση των οδών Ηφαίστου και Βενιζέλου. Το γωνιακό κτίριο δεξιά, που ουσιαστικά αντιπροσωπεύει τρία συνεχόμενα καταστήματα, σε ορισμένα σημεία έχει και άνω όροφο. Σήμερα σ’ αυτό το σημείο υπάρχει τριώροφο κτίσμα. Και το μεν ισόγειο στεγάζει το καφέ «Κλίμαξ», ενώ οι επάνω δύο όροφοι φιλοξενούσαν μέχρι πρότινος το ξενοδοχείο «Lido», ενώ σήμερα λειτουργεί ο «Οργανισμός Λίντο», ένας πολυχώρος για κάθε είδους εκδηλώσεις επιπέδου και συγκεντρώσεις. Απέναντι υπάρχουν ισόγεια καταστήματα διαφόρων χρήσεων, τα οποία συνεχίζονται σε πυκνή διάταξη καθ’ όλο το μήκος της οδού Ηφαίστου, μέχρι τη διασταύρωσή της με την οδό Μανωλάκη.
Στο δεύτερο, το μεσαίο επίπεδο, διαγράφεται η πορεία της οδού Μανωλάκη, στην οποία δεσπόζει, στο κέντρο περίπου της φωτογραφίας, το νεοκλασικό κτίριο Οικονόμου-Φαληρέα. Η κατασκευή του άρχισε στα τέλη του 19ου αιώνα και το 1902 το κτίριο βρισκόταν προς το τέλος του, τελικά όμως τη σημερινή του μορφή την απέκτησε το 1909 και αμέσως περιήλθε στην κατοχή του ενός εκ των τριών αδελφών Οικονόμου, του Αναστασίου, η οικογένεια του οποίου το κατοίκησε μέχρι το 1916.Το κτίριο αυτό είναι ένα από τα λίγα που έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα, ίσως επειδή πρόλαβε η πολιτεία να το εντάξει στα διατηρητέα και σήμερα στεγάζει, έπειτα από προσεγμένη συντήρηση, τις υπηρεσίες του ΟΚΑΝΑ.
Στο τρίτο επίπεδο διακρίνονται στο βάθος δύο μεγάλα κτιριακά συγκροτήματα. Το ένα αριστερά με τα πολλά παράθυρα είναι το κτίριο του Α’ Γυμνασίου Αρρένων Λάρισας. Δεξιά πίσω μόλις διαγράφεται σε επίπεδη γραμμή το 404 Στρατιωτικό Νοσοκομείο και εντελώς στην άκρη δεξιά μέρος από το 7ο Δημοτικό Σχολείο. Από την παρουσία στη φωτογραφία των τριών αυτών κτιρίων μπορούμε να χρονολογήσουμε τη φωτογραφία, γιατί γνωρίζουμε ότι τα σχολικά συγκροτήματα άρχισαν να κτίζονται από το 1930 και τέθηκαν σε λειτουργία γύρω στα 1935, ενώ το Στρατιωτικό Νοσοκομείο είχε μακρύ χρόνο κατασκευής και εγκαινιάσθηκε επίσημα το 1936.
Πιστεύω ότι οι παλαιότεροι, αφού προσανατολίστηκαν στη φωτογραφία, μπορούν εύκολα να εντοπίσουν και άλλες κατοικίες και καταστήματα σε διάφορα σημεία του χώρου που απεικονίζεται στην εικόνα.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΘ. ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ
nikapap@hotmail.com
