Ο Βίος του αγίου ανδρός παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Σύμφωνα με τον συγγραφέα του Βίου, ο οποίος λανθασμένα αποδίδεται σε κάποιον μοναχό από την Καλαμβρία, ονόματι Λαυρέντιο, ο Καλλίνικος γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη από ευσεβείς γονείς. Εντασσόμενος στον κλήρο ξεχώρισε για την αρετή του και γρήγορα έγινε γνωστός και στους άρχοντες της Βασιλεύουσας. Έτσι δεν ήταν περίεργο πως, όταν ανήλθε στον βαθμό του πρεσβυτέρου, διορίστηκε σκευοφύλακας στο ναό της Παναγίας των Βλαχερνών.
II. Ο Καλλίνικος στον αρχιεπισκοπικό θρόνο της Κωνσταντινούπολης
Όταν πέθανε ο πατριάρχης Παύλος ο Γ΄ (687-693) και χήρευσε ο αρχιεπισκοπικός θρόνος της Κωνσταντινούπολης, ο κλήρος και η αριστοκρατική τάξη υποστήριξαν την άνοδο του Καλλίνικου στο ανώτατο αυτό αξίωμα. Έτσι ο Καλλίνικος ανήλθε στον αρχιεπισκοπικό θρόνο και μια νέα περίοδος αρχίζει για τον ίδιο, η οποία σημαδεύτηκε από τη ρήξη των σχέσεών του με τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό Β΄ τον επονομάζομενο Ρινότμητο (685-695 και 705-711).
III. Η ρήξη του Πατριάρχη με τον Αυτοκράτορα
Ο Καλλίνικος ως πατριάρχης, είχε κερδίσει αρχικά την εύνοια του αυτοκράτορα, ο οποίος τον αγαπούσε και τον τιμούσε. Δεν μπορούσε όμως να μένει απαθής μπροστά στον τυραννικό τρόπο διακυβέρνησης του Ιουστινιανού, γι’ αυτό και άρχισε να τον ελέγχει, χωρίς να φοβάται την αυτοκρατορική εξουσία. Η οριστική ρήξη τους επήλθε, όταν ο Ιουστινιανός ζήτησε από τον Καλλίνικο ευχή, για να γκρεμίσει τον ναό της Θεοτόκου του Μητροπολίτου (την ονομασία την έλαβε γιατί ήταν οικία μητροπολίτη) και τη μεταστέγασή της στο Πετρίν. Ο Πατριάρχης αρνήθηκε, αλλά οι απεσταλμένοι του αυτοκράτορα τον πίεσαν έντονα και τον εξανάγκασαν να υποταχθεί στην απόφαση του βασιλιά. Χαρακτηριστική ήταν η ευχή που τελικά έδωσε ο πατριάρχης, όταν είδε ότι δεν μπορούσε άλλο να αντιστέκεται στον Ιουστινιανό: «Δόξα τω Θεώ, που ανέχεται τα πάντα». Αμέσως μετά ο ναός γκρεμίστηκε.
IV. Ο Ιουστινιανός Β΄ εξορίζεται
Ο τυραννικός όμως τρόπος διακυβέρνησης του Ιουστινιανού του Β΄ οδήγησε στην ανατροπή του από τον λαό και τον κλήρο της Κωνσταντινούπολης. Η τιμωρία που του επεβλήθη σκληρή. Ο αυτοκράτορας εξορίστηκε στη Χερσώνα της Κριμαίας, αφού πρώτα του έκοψαν τη μύτη και τη γλώσσα. Νέος αυτοκράτορας αναδείχθηκε ο Λεόντιος (695-698), τον οποίο διαδέχθηκε, αφού τον εκθρόνισε, μετά από τρία χρόνια ο Τιβέριος Γ΄ Αψίμαρος (698-705). Κατά τη δεκαετή διακυβέρνηση της Αυτοκρατορίας από τους Λεόντιο και Τιβέριο, ο Καλλίνικος παρέμεινε στον θρόνο και ασκούσε χωρίς κανένα εμπόδιο τα καθήκοντά του.
V. Ο Ιουστινιανός Β΄ ανακαταλαμβάνει τον θρόνο και εξορίζει τον Καλλίνικο
Το 705 ο εξόριστος Ιουστινιανός διέφυγε από τη Χερσώνα και με την υποστήριξη των Βουλγάρων επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη και την πολιόρκησε. Αφού έπεισε με δόλο τον πατριάρχη και τους άρχοντες ότι δεν θα πειράξει κανέναν, ορκιζόμενος στον Τίμιο Σταυρό, στο Ιερό Ευαγγέλιο και στο Σώμα και Αίμα του Χριστού, ανήλθε για δεύτερη φορά στον αυτοκρατορικό θρόνο. Σύντομα όμως έδειξε το πραγματικό του πρόσωπο. Μόλις εδραιώθηκε στην εξουσία, άρχισε να εκτελεί όσους θεωρούσε ότι αποτελούν κίνδυνο για την εξουσία του. Οι δύο προηγούμενοι αυτοκράτορες, Λεόντιος και Τιβέριος εκτελέστηκαν διά αποκεφαλισμού στον Ιππόδρομο, ενώ διέταξε και τη σύλληψη του Καλλίνικου, επειδή αφενός είχε στέψει αυτοκράτορα τον Τιβέριο, αλλά και επειδή αφετέρου, κατά τη γνώμη του, ο πατριάρχης ήταν υπεύθυνος για τον ακρωτηριασμό του.
VI. Η εξορία και το μαρτύριο του αγίου
Στη δίκη που επακολούθησε, ο Καλλίνικος κρίθηκε ένοχος, καθαιρέθηκε και του επιβλήθηκε η ποινή της εξορίας στη Ρώμη. Νέος Πατριάρχης εξελέγη, με υπόδειξη του Ιουστινιανού, ένας ιερομόναχος από την περιοχή της Αμάστριδος του Πόντου, ο Κύρος (705-711). Στη Ρώμη όμως ο εξόριστος Πατριάρχης επρόκειτο να βιώσει μια ακόμη σκληρή τιμωρία. Ο Ιουστινιανός είχε δώσει την εντολή να τον κτίσουν ζωντανό. Και έτσι έγινε. Μετά από σαράντα μέρες, όμως, όταν άνοιξαν το κοίλωμα μέσα στο οποίο τον είχαν κτίσει, τον βρήκαν να ζει. Ήταν μια έμπρακτη απόδειξη της άδικης τιμωρίας του. Ο Καλλίνικος τέσσερις μέρες αργότερα εκοιμήθη και ενταφιάσθηκε στο ναό των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου στη Ρώμη, σύμφωνα με αποκάλυψη που έγινε στον Πάπα Ρώμης. Ο στέφανος του μαρτυρίου λάμπρυνε πλέον τη κεφαλή του αγίου πατριάρχη. Η μνήμη του από την Εκκλησία τιμάται στις 23 Αυγούστου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
* Acta Sanctorum, vol. V, σ. 645-646.
* Ιερομ. Μακάριος Σιμωνοπετρίτης, Νέος Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας, τόμος 12ος: Αύγουστος, Αθήνα 2009, σ. 253-254.
* Ελεωνόρα Κοντούρα-Γαλάκη, Ο Βυζαντινός Κλήρος και η Κοινωνία των «Σκοτεινών Αιώνων», Μονογραφίες 3, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, [Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών], Αθήνα 1996, σ. 89-93.
Από τον Χαράλαμπο Β. Στεργιούλη, φιλόλογο-δρ. Βυζαντινής Φιλολογίας Α.Π.Θ.
