Μια περιγραφή της Ελλάδας εκείνης της εποχής είναι αρκετή για να κάνει ξεκάθαρη στον καθένα την ταυτότητα των υπευθύνων.
Από το 1956 την Ελλάδα κυβερνούσε το κόμμα της ΕΡΕ με πρωθυπουργό τον Κ. Καραμανλή (ο οποίος είχε υποδειχθεί για πρωθυπουργός από τον βασιλιά με τη σύμφωνη γνώμη των Αμερικανών).
Παρότι στο καταστατικό της ΕΡΕ προβλέπονταν 9 Όργανα Διοίκησης, στα 8 χρόνια ζωής του κόμματος, τα 6 δεν λειτούργησαν ποτέ (Γενική Συνέλευση, Γενικό Συμβούλιο, Εκτελεστική Επιτροπή, Επιτροπές Μελετών, Οικονομική Επιτροπή και Ανώτερο Πειθαρχικό Συμβούλιο).
Οι λειτουργίες, της Γενικής Γραμματείας (7ο Όργανο), στο μεγαλύτερο τμήμα τους εκτελούνταν από δημόσιες υπηρεσίες (συστηματική εκμετάλλευση της ρουσφετολογικής πολιτικής).
Ο Αρχηγός του κόμματος (8ο Όργανο) Καραμανλής, ήταν ο απόλυτος κυρίαρχος στο κόμμα. Το επίσημο σύστημα οργάνωσης του κόμματος αποτέλεσε απλή πρόσοψη, πίσω απ την οποία ασκούνταν η εξουσία ενός ανθρώπου που είχε γίνει το μοναδικό όργανο διοίκησης και αποφάσεων της ΕΡΕ.
Η υποτέλεια της Κοινοβουλευτικής Ομάδας (9ο Όργανο) ήταν απόλυτη (την αποκαλούσαν «ο λόχος»). Ο Παπαληγούρας, υπουργός των κυβερνήσεων Καραμανλή διηγείται: «Το υπουργικό συμβούλιο είχε παύσει πρακτικά να λειτουργεί και ο Καραμανλής υπαγόρευε όλες τις αποφάσεις στους ενδιαφερόμενους υπουργούς».
Η ΕΡΕ χρησιμοποίησε κάθε μέσο για να διατηρήσει τα πλεονεκτήματα της εξουσίας. Υπήρξε συνταυτισμός κόμματος και κράτους. Το κρατικό θησαυροφυλάκιο μεταβλήθηκε σε όργανο πλουτισμού των κομματικών πελατειών. Η διανομή των μυστικών κονδυλίων που χορηγούνταν σε πολλά υπουργεία «πήρε παράλογες διαστάσεις» (σύμφωνα με έρευνες της Ένωσης Κέντρου).
Τα Σώματα Ασφαλείας υπό το πρόσχημα της πάλης κατά του κομμουνισμού, είχαν πρακτικά μεταμορφωθεί σε ένα είδος πραιτωριανής φρουράς του κυβερνητικού κόμματος. Είχε παραχωρηθεί σε απλά εκτελεστικά όργανα μια πρακτικά ανεξέλεγκτη εξουσία. Στην «αστυνομευόμενη δημοκρατία» (όπως με επιτυχία ονομάστηκε το πολίτευμα εκείνο), παρότι οι θεμελιώδεις ελευθερίες δεν είχαν καταργηθεί, τα Σώματα Ασφαλείας τις εκμηδένιζαν.
Ο Καραμανλής ισχυροποίησε ακόμη περισσότερο το αστυνομικό κράτος, φωλιάζοντας μέσα του παρακρατικούς (ένα πλέγμα δηλαδή κρατικών υπηρεσιών και κρατικοδίαιτων φασιστικών οργανώσεων), επίσημους κρατικούς τραμπούκους (ΤΕΑ) και κομματικούς (ΕΚΟΦ).
Τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων καθόριζαν ποιος θα βρει δουλειά και ποιος όχι.
Ο Εισαγγελέας στη δίκη της δολοφονίας του Λαμπράκη, Παύλος Δελαπόρτας, συνόψισε όλο το σύστημα σε μια παράγραφο: «Σήμερα ένα σύμφυρμα κλεφτών, βιαστών, δωσίλογων και κάθε είδους κακοποιών, εμφανίζεται ως προστάτης κοινωνικών καθεστώτων, ως φύλακας ιερών και οσίων και ως κέρβερος του νόμου και της τάξης».
Στις εκλογές της «βίας και νοθείας» του 1961, στις οποίες η ΕΡΕ έθεσε σε εφαρμογή το «Σχέδιο Περικλής», ένοπλες ομάδες χτυπούσαν τις πόρτες των σπιτιών τη νύχτα και προειδοποιούσαν: «Όποιος δεν ψηφίσει ΕΡΕ θα πάει εξορία». Χαρακτηριστικό της νοθείας είναι οι 218 εγγεγραμμένοι χωροφύλακες που δήλωναν διεύθυνση κατοικίας την ίδια διώροφη μονοκατοικία.
Η εξωθεσμική εκτροπή που κατέληξε στο «Σχέδιο Περικλής» αποφασίστηκε αμέσως μετά τις εκλογές του 1958 (όταν η ΕΔΑ αναδείχθηκε αξιωματική αντιπολίτευση με 24%), σε σύσκεψη του Καραμανλή με συνεργάτες του στην Κηφισιά. Το Σχέδιο ολοκληρώθηκε απ’ τον Στρατό, σε επιτροπή του ΓΕΕΘΑ, με τη συμμετοχή του μετέπειτα δικτάτορα Γ. Παπαδόπουλου.
Για όλα τα προηγούμενα ο Καραμανλής επανειλημμένα είχε πει και είχε γράψει ότι δεν ήξερε τίποτα. Αυτός μόνο κυβερνούσε (αν και γι’ αυτό είχε ακουστεί ότι αμφέβαλε).
Όταν η ανάκριση, μετά τη δολοφονία, άρχισε να ξηλώνει τον μίτο των «αφανών» δικτύων που είχαν υφανθεί απ’ το 1958, ο Καραμανλής παραιτήθηκε και την κοπάνησε στο Παρίσι με το ψευδώνυμο «Τριανταφυλλίδης».
Σχετικά πρόσφατα στη Βουλή (2013), «άτομο υπεράνω υποψίας» απέδωσε στον Καραμανλή «μόνο πολιτικές ευθύνες» για τη δολοφονία του Γρ. Λαμπράκη και τον αναγνώρισε σαν εκσυγχρονιστή και μεταρρυθμιστή (γιατί προωθούσε λέει τον Κοινοβουλευτισμό έναντι της εξουσίας του Θρόνου και του Στρατού).
Το τι Κοινοβουλευτικό εκσυγχρονισμό προωθούσε ο Καραμανλής, μας δίνει μια ιδέα η Συνταγματική Μεταρρύθμιση που πρότεινε η ΕΡΕ στις 21/2/1963, που περιελάμβανε μέτρα όπως, ποινικοποίηση των αγορεύσεων ή της ψήφου των βουλευτών στο Κοινοβούλιο, σύσταση Ειδικού Δικαστηρίου για απαγόρευση κομμάτων κ.α., με την αιτιολογία ότι «η κοινοβουλευτική μηχανή απέβη τροχοπέδη εις την αντιμετώπισιν των απαιτήσεων της εποχής». Ο Καραμανλής και μετά τη δικτατορία μιλούσε για «κυβερνούμενη αντί κυβερνώσα δημοκρατία» (ο «γύψος» του Παπαδόπουλου με άλλα λόγια).
Από τον Γιώργο Παπανικολάου
