Το μόνο που θα γράψω είναι να σηκωθεί επιτέλους από τον καναπέ και να αφήσει την αδιαφορία αυτό το κρίσιμο 40%-45% των ωχαδελφιστών συνελλήνων. Σήμερα όμως – αν και εκτός χρόνου λόγω απουσίας μου- αφιερώνω τη στήλη μου στην πολιορκία και Άλωση της Πόλης.
Ο Φατίχ Σουλτάν Μεχμέτ ή αλλιώς Μωάμεθ Β’ ο Πορθητής, 21 ετών με 150.000 πεζικάριους, 300 τόσα πλοία και 250.000 υπολογιζόμενους επίκουρους στην υπηρεσία των ενόπλων του πολιόρκησε για 50 ημέρες και κατέλαβε πρωινές ώρες στις 29/5/1453 την Κωνσταντινούπολη των 50.000 μόλις τότε ψυχών και 7.000 υπερασπιστών της (από αυτούς 2.000 Γενουάτες και Βενετούς). Επικεφαλής του στρατεύματος ο 48ετής Κωνσταντίνος ΙΑ’ Παλαιολόγος, που έπεσε μαχόμενος την ίδια ημέρα στην Πύλη του Αγίου Ρωμανού και το πτώμα του οποίου δεν αναγνωρίστηκε ανάμεσα στους εκατοντάδες νεκρούς.
Τη χρονιά της Άλωσης δεν υπήρχε Αυτοκρατορία. Υπήρχε η Πόλη με τα περίχωρα, η ανεξάρτητη «Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας» και το Δεσποτάτο του Μυστρά με επικεφαλής δύο από τα αδέλφια του Αυτοκράτορα. Τα απομεινάρια του Βυζαντίου, που κατά τον 5ο και ύστερους αιώνες, κατείχε εδάφη 50 φορές σχεδόν περισσότερα από τον 15ο αιώνα, ήταν ωστόσο το μεγάλο χριστιανικό προπύργιο του επελαύνοντος Οθωμανισμού. Το καίριο πλήγμα, που δέχθηκε η Αυτοκρατορία, ήταν η άλωση της Πόλης από τους εκδικητές Σταυροφόρους της 4ης Σταυροφορίας του 1204, όταν οι ορδές των Λατίνων με επικεφαλής τον Ερρίκο Δάνδολο, τον Βονιφάτιο Μονφερατικό και τον Βαλβουίνο της Φλάνδρας (που στέφθηκε Αυτοκράτορας στην Αγία Σοφία) κατέλαβαν τεράστια εδάφη της Αυτοκρατορίας εκτός από την Κωνσταντινούπολη, όπου σφάγιασαν μεγάλο μέρος του πληθυσμού και κατέστρεψαν την Πόλη των 300.000 κατοίκων την εποχή εκείνη, κατά τις περισσότερες εκτιμήσεις. Γράφοντας για «εκδικητές» χρειάζεται να τονίσω την αφετηρία των ύστερων δεινών και της κατάλυσης της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Τον Μάιο του 1182 λοιπόν ο διεκδικητής του Θρόνου Ανδρόνικος Κομνηνός με επικεφαλής το φανατικό ιερατείο των Μουλάδων Ορθοδόξων Χριστιανών κατάρτισε και εφάρμοσε σχέδιο μεγάλης σφαγής των Λατίνων Καθολικών, που μεγάλο πλήθος του κατοικούσε στην πολυάνθρωπη και πολυεθνική Μητρόπολη. Είναι ο οδυνηρός για τις συνέπειές του μήνας- πολύ γνωστός στη Δύση- ως μήνας της «Σφαγής των Λατίνων». Πόσοι το γνωρίζουν; Πόσοι ήταν οι νεκροί καθολικοί εκείνων των ημερών; Οι δυτικοί τους υπολογίζουν σε 30.000. Λίγοι Έλληνες ιστορικοί σε υποπολλαπλάσιο αριθμό. Οι αριθμοί δεν έχουν σημασία. Αυτό, που μέτρησε στη μεσαιωνική Δύση, ήταν αυτή καθεαυτή η σφαγή και οι θεωρούμενοι μάρτυρες νεκροί από την Καθολική Εκκλησία. Αυτό το επονείδιστο γεγονός δεν ξεχάστηκε. Έτσι η επιθυμία λεηλασίας των Σταυροφόρων της 4ης Σταυροφορίας ενισχύθηκε από το μίσος, τη μισαλλοδοξία και τη θρησκοληψία του καθολικού κλήρου των εκατοντάδων καθολικών παπάδων που συνόδευαν τα πλήθη αυτής της Σταυροφορίας. Το καθοριστικό πιο πάνω γεγονός για την πορεία του Ορθόδοξου Χριστιανισμού και Ελληνισμού του ύστερου Μεσαίωνα δεν απασχόλησε, όσο έπρεπε, τους Έλληνες ιστορικούς. Όλοι σχεδόν έριξαν το φορτίο της συμφοράς στους πράγματι αιμοσταγείς καθολικούς φεουδάρχες και στρατευμένους της 4ης Σταυροφορίας του 1204. Μιας Σταυροφορίας, που αντί να οδεύσει στην Ανατολή, έβαλε πλώρη για τον Βορρά.
Στη διάρκεια της Λατινοκρατίας η Πόλη άρχισε να αδειάζει. Ωστόσο, οι υπήκοες εθνότητες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και οι ίδιοι οι Έλληνες είχαν σκληρή μεταχείριση και από τους Βυζαντινούς Αυτοκράτορες, που κατά καιρούς από τον 4ο έως και τον 8ο αιώνα κατέσφαξαν τους αιρετικούς ειδωλολάτρες, κατέστρεψαν όσα μνημεία της αρχαίας Ελλάδας βρήκαν μπροστά τους (τα κομμένα χέρια, πόδια και κεφάλια των αρχαίων αγαλμάτων είναι έργα εκείνης της εποχής) και οδήγησαν σε βίαιο εκχριστιανισμό μεγάλα τμήματα του πληθυσμού. Ανεξάρτητα από αυτά και ανεξάρτητα από το μέγεθος της κραταιάς μητρόπολης της Ανατολής η Κωνσταντινούπολη υπήρξε τον 15ο αιώνα σύμβολο του ευρωπαϊκού πολιτισμού της εποχής, παρότι είχε έναν βαθύτατο διχασμένο πληθυσμό σε ενωτικούς και ανθενωτικούς με τον Αυτοκράτορα τασσόμενο με τους πρώτους. Ο Κωνσταντίνος, για να περισώσει τα λείψανα της Αυτοκρατορίας του, ήθελε την ένωση των Εκκλησιών. Είχε όμως εναντίον του μεγάλο μέρος του κλήρου με επικεφαλής τον ιεράρχη Φώτιο, που κατέλαβε μετά την Άλωση τον θρόνο του Πατριαρχείου, καθώς η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν ανεκτική απέναντι σε θρησκείες και δόγματα αλλοεθνών, που κατά καιρούς κατακτούσε. Και ο λαός ήταν διχασμένος. Είναι πασίγνωστη η φράση «Κάλλιο το φέσι του Τούρκου παρά η τιάρα του Πάπα».
Γιατί έπεσε η Πόλη με τις τελειότερες στον τότε κόσμο οχυρώσεις της; Κύρια αιτία το Σχίσμα της μιας λέξης (filioque*), ο θρησκευτικός φανατισμός και ο μεγάλος διχασμός της Κοινωνίας. Παράλληλη αιτία οι σφοδρές έριδες των διεκδικητών του θρόνου με αποκρουστικά -και για να αναφερθούν ακόμη- δείγματα προδοσιών και φόνων. Όχι αμελητέος λόγος επίσης οι συνεχείς σε όλα τα αυτοκρατορικά εδάφη και για 600 σχεδόν χρόνια διαδεχόμενες η μια την άλλη επιδρομές αλλοεθνών και κυρίως Οθωμανών, που οδήγησαν στην ερήμωση της υπαίθρου αλλά και πολλές φορές σε εκούσιες παραδόσεις πόλεων είτε σε Οθωμανούς είτε σε Λατίνους. Κλασικό παράδειγμα η εκούσια παράδοση της Θεσσαλονίκης το 1185 στους Νορμανδούς «μετά βαΐων και κλάδων».
Αν υπάρχει ένα συμπέρασμα από την κατάλυση της ελληνόγλωσσης Βυζαντινής Αυτοκρατορίας είναι ότι οι θρησκευτικές ιδεοληψίες, η εξουσιομανία, η εχθροπάθεια και η στυγνή εκμετάλλευση του απλού κόσμου είναι οι μεγάλοι εσωτερικοί εχθροί Κοινωνιών και Κρατών, που καταλήγουν σε ιστορικές καταστροφές. Ο ανέκαθεν Ελληνισμός συνήθως βάζει τα χέρια του και βγάζει τα μάτια του.
*To Σχίσμα του 1054 της Ανατολικής και Δυτικής Εκκλησίας – Ορθοδόξων και Καθολικών- προέκυψε, διότι κατά το ιερατείο της ελληνορθόδοξης Εκκλησίας το πνεύμα προέρχεται «εκ του Πατρός» και κατά τους Λατίνους «εκ του Πατρός και του Υιού» (filioque). Αυτή είναι η πρόφαση. Το κύριο αίτιο η διεκδικούμενη από τον Πάπα πρωτοκαθεδρία της Καθολικής Εκκλησίας. Η τελευταία υπήρξε, κατά τον Μεσαίωνα της ακραίας θρησκοληψίας, αποφασιστικός παράγων παγκόσμιας ισχύος. Την τελευταία αυτή αρνούνταν οι Βυζαντινοί.
Γράφει ο «Όμηρος»
(omhros_el@gmail.com, fb: Ομηρος Ελευθερία)
