Αναμφίβολα η δημιουργία του θεσμού ήταν ένα σημαντικό βήμα αποκέντρωσης, παρόλο ότι αρκετές δραστηριότητες που αφορούσαν στην περιφέρεια παρέμειναν και παραμένουν εν μέρει και σήμερα στη δικαιοδοσία της κεντρικής διοίκησης.
Θυμάμαι μεταξύ των εργαζομένων υπήρχε ένα πολύ θετικό κλίμα, για την καθοριστική αυτή προσπάθεια για τον εκσυγχρονισμό της χώρας και την προσαρμογή της στα ευρωπαϊκά πρότυπα. Μάλιστα στη διαδικασία για την ίδρυση του πρώτου συλλόγου εργαζομένων στη νομαρχιακή αυτοδιοίκηση λέγαμε τότε ότι ανοίγεται ο δρόμος: για τον περιορισμό της γραφειοκρατίας, για τη βελτίωση της καθημερινότητας του πολίτη, για δημοκρατικό προγραμματισμό, για διαφάνεια και κοινωνικό έλεγχο, για καθοριστικό περιορισμό της πελατειακής τακτικής, για αξιοκρατία στις υπηρεσίες και βελτίωση της αποτελεσματικότητάς τους, για αποτελεσματική αειφόρο αξιοποίηση των τοπικών πόρων , για διοίκηση με στόχους και αξιολόγηση δομών και προσώπων, για τη συνεργασία με τα τοπικά εκπαιδευτικά ιδρύματα για να λύνονται τοπικά προβλήματα παραγωγής για να δρομολογούνται προοπτικές ανάπτυξης. Κάποιες προσδοκίες, μικρές ή μεγάλες, που γέννησε η δημιουργία ενός σημαντικού θεσμού.
Πέραν αυτών που αναφέραμε, ενδόμυχα πιστεύαμε ότι η επικράτηση ενός ορθολογισμού για τον τόπο μας - σπίτι μας και η συνέργεια πολλών θετικών ενεργειών θα είχε πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα προς όφελος των τοπικών κοινωνιών και της τοπικής ανάπτυξης.
Το ερώτημα σήμερα, μετά από 25 χρόνια είναι, σε τι βαθμό εκπληρώθηκαν οι όποιες προσδοκίες μας; Φοβάμαι ότι ο βαθμός είναι μικρός. Αρκετές φορές η εικόνα και η επικοινωνία επικράτησαν της ουσίας και της αποτελεσματικότητας. Χωρίς να θέλω να απαλλάξω από την ευθύνη, στον βαθμό που μας αναλογεί όσους υπηρετήσαμε τον θεσμό ως υπάλληλοι, φαίνεται ότι οι αιρετοί του νέου θεσμού δεν μπόρεσαν και δεν μπορούν σε μεγάλο βαθμό να ξεφύγουν από την πελατειακή αντίληψη και το κομματισμό. Δεν δόθηκε προτεραιότητα στη δημιουργία προϋποθέσεων για να τύχει ο νέος θεσμός αμέριστης εμπιστοσύνης και ο πολίτης να μην χρειάζεται να γίνει πελάτης πολίτης. Αντίθετα θα ‘λεγα ότι υποκύψαμε στον πελατειασμό, ενώ επικρατεί η αρχή ό,τι καλό πιστώνεται τοπικά και ό,τι αρνητικό χρεώνεται στη κεντρική κυβέρνηση.
Δεν θέλω και δεν πρέπει να τα μηδενίσουμε όλα και βέβαια υπάρχουν και αρκετά θετικά, αλλά περισσότερο τη διαφορά την κάνουν μεμονωμένες εξαιρέσεις προσώπων και όχι συντεταγμένα με βάση μια πολιτική βούληση και στόχευση. Δεν θα αναφερθώ σε επί μέρους θέματα, παραλείψεις και παθογένειες, οι πολίτες της περιφέρειάς μας και ειδικά οι άνθρωποι της παραγωγής μπορούν να αξιολογήσουν με βάση και τη δική τους εμπειρία όλα αυτά τα χρόνια
Το ζητούμενο πάντα είναι ένα καλύτερο αύριο της αυτοδιοίκησης και θεωρώ ότι αδικούμε τον θεσμό, αν τοπικά για διάφορους λόγους, δεν λέμε τα πράγματα όπως έχουν με κριτική ματιά, και δεν εκθέτουμε διάφορους τακτικισμούς εντυπώσεων. Έτσι καλόπιστα διερωτώμαι, το ένα και πλέον έργα την ημέρα! για οκτώ συνεχόμενα χρόνια, που ανακοίνωσε σε σχετικά πρόσφατο συνέδριο στην πόλη μας η αρχή της περιφέρειάς μας, τι αναπτυξιακό πρόσημο είχαν, ώστε η περιφέρειά μας να βρίσκεται μεταξύ των πέντε πτωχότερων περιφερειών της χώρας, η ανεργία πάνω από τον μέσο όρο της χώρας, η απορροφητικότητα των κονδυλίων του ΕΣΠΑ στην προτελευταία θέση μεταξύ των περιφερειών και να παρατηρείται χαρακτηριστική πληθυσμιακή στασιμότητα;
Για το καλύτερο αύριο που προαναφέραμε μπαίνει επίσης και το ερώτημα αν χρειάζεται μια νέα μεγάλη διοικητική μεταρρύθμιση για περαιτέρω αποκέντρωση και χειραφέτηση της αυτοδιοίκησης από την κεντρική διοίκηση. Ένα σχήμα που υπάρχει σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, με άλλα ίσως μεγέθη, αλλά και όπου η αυτοδιοίκηση το μεγαλύτερο μέρος των πόρων της το αντλεί απ’ ευθείας από τους πολίτες της, οπότε δημιουργείται μια άλλη σχέση ευθύνης συμμετοχής και λογοδοσίας. Πρέπει να το δούμε με αλλαγή πάντως νοοτροπίας, γιατί αν εμείς εμείνουμε στις σημερινές πρακτικές «των δικών μας» η επιζητούμενη «περιφερειακή διακυβέρνηση» με απομάκρυνση από το «δουλοκτητικό κράτος» όπως ανέφερε η περιφερειακή μας αρχή σχετικά πρόσφατα, φοβάμαι ότι θα έχει την τύχη της «επανίδρυσης του κράτους» της ιστορικής πενταετίας με τα γνωστά αρνητικά για τη χώρα μας αποτελέσματα.
Σήμερα πάντως που η χώρα μας μετά από χρόνια βρίσκει θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης και μείωσης της ανεργίας επιβάλλεται και τοπικά να ενισχυθούν οι παραγωγικοί φορείς για ενίσχυση της όλης προσπάθειας για διατήρηση αλλά και περαιτέρω ενδυνάμωσης της ανάπτυξης και μείωσης της ανεργίας. Βλέπουμε εξάλλου όλοι οι τομείς της οικονομίας μας να παρουσιάζουν μια κινητικότητα, χρειάζεται βοήθεια και φυσικά η τοπική αυτοδιοίκηση έχει λόγο και ρόλο και φυσικά στην προσπάθεια δεν περισσεύει κανείς.
Γράφει ο Δημήτρης Λώλης*
*Ο Δημήτρης Λώλης είναι γεωπόνος
